Νόβιτσοκ: Ο αόρατος δολοφόνος – Όλα όσα ξέρουμε για το δηλητήριο που σκότωσε τον Ναβάλνι

Η σύζυγος του Αλεξέι Ναβάλνι κατήγγειλε ότι ο άνδρας της δολοφονήθηκε από το ρωσικό κράτος με χρήση Νόβιτσοκ. Τι είναι όμως αυτή η ουσία, πού αναπτύχθηκε και πώς λειτουργεί;

Το Νόβιτσοκ, που φέρεται να σκότωσε τον Αλεξέι Ναβάλνι, έχει περιγραφεί ως ένα από τα πλέον θανατηφόρα χημικά όπλα που έχουν αναπτυχθεί ποτέ αλλά και τελείως ασυνήθιστο.

Μάλιστα μόνο ελάχιστοι επιστήμονες εκτός της Ρωσίας είχαν ποτέ κάποια πραγματική εμπειρία με αυτό. Η ουσία, που σημαίνει «νεοφερμένος» ή «νεοσύλλεκτος» στα ρωσικά, αναπτύχθηκε για πρώτη φορά κρυφά από τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου τη δεκαετία του ’80, ως μέτρο αντιμετώπισης των αμερικανικών χημικών όπλων άμυνας, σύμφωνα με το CNN.

Η ύπαρξή της παρέμεινε μυστική μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν διέρρευσαν σκόπιμα πληροφορίες σχετικά με την παραγωγή της από τον δυσαρεστημένο σοβιετικό επιστήμονα – χημικού Vil Mirzayanov. Ακόμα μέχρι σήμερα, καμιά χώρα εκτός της Ρωσίας δεν παράγει αυτή την ουσία.

Μιλώντας στο CNN, ο ειδικός επί των χημικών όπλων Hamish de Bretton-Gordon περιέγραψε το Νόβιτσοκ ως ένα «πολύ εξελιγμένο χημικό όπλο» που μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός κρατών θα μπορούσε να χειριστεί.

«Είναι δύσκολο να φανταστούμε ένα σενάριο που να μην περιλαμβάνει ρωσικά χέρια σε αυτό».

Σύμφωνα με τον καθηγητή Gary Stephens, το Νόβιτσοκ είναι πιο «επικίνδυνος και εξελιγμένος» νευροτοξικός παράγοντας από το σάριν, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί σε επιθέσεις χημικών στη Συρία, ή το VX, που χρησιμοποιήθηκε για τη δολοφονία του Κιμ Γιονγκ Ναμ, του αδερφού του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν στο αεροδρόμιο της Μαλαισίας, το 2017. 

Είναι επίσης πιο δύσκολο να ταυτοποιηθεί.

«Ένας από τους κύριους λόγους που παράγονται αυτές οι ουσίες είναι επειδή τα κύρια συστατικά της δεν είναι απαγορευμένα», λέει ο καθηγητής Gary Stephens, αναφερόμενος στη Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα, μια διεθνή συνθήκη για τον έλεγχο των χημικών όπλων που υπογράφηκε το 1993 και απαγορεύει τη χρήση, την ανάπτυξη, την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά χημικών όπλων.

Ένα άχρωμο, άοσμο και άγευστο υγρό, το Νόβιτσοκ είναι εύκολο στη μεταφορά και πιθανότατα δεν θα ήταν ανιχνεύσιμο σε ένα αεροδρόμιο, σε λιμάνι ή ακόμα και στο ταχυδρομείο.

Πώς λειτουργεί

Όπως οι άλλοι νευροτοξικοί παράγοντες, το Νόβιτσοκ λειτουργεί προκαλώντας επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού και στένωση των αεραγωγών των πνευμόνων, οδηγώντας σε αργό και συχνά επώδυνο θάνατο με ασφυξία.

Ο καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Andrea Sella, αναφέρει ότι το Νόβιτσοκ προκαλεί «συστηματική κατάρρευση πολλών σωματικών λειτουργιών» και προσθέτει ότι τα συμπτώματα ήταν σε μεγάλο βαθμό συνεπή, «ειδικά η εργασιακή αναπνοή και η μυϊκή ακαμψία».

Δεν υπάρχει καμιά θεραπεία και ακόμα και μικρές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και υπνηλία.

«Είναι πολύ πιθανό ότι θα υπάρχουν μακροπρόθεσμα νευρολογικά προβλήματα στον άνθρωπο που έχει εκτεθεί σε τέτοιους παράγοντες».

Σύμφωνα με το ιατρικό εγχειρίδιο, «Απάντηση στην Τρομοκρατία», που δημοσιεύθηκε το 2010, οι νευροτοξικοί παράγοντες Νόβιτσοκ «μπορεί να διασκορπιστούν ως εξαιρετικά λεπτή σκόνη σε αντίθεση με κάποιο αέριο ή ατμό», ενώ κύρια οδός έκθεσης θεωρείται ότι είναι η εισπνοή, αν και «η απορρόφηση μπορεί επίσης να συμβεί μέσω της έκθεσης του δέρματος ή των βλεννογόνων».

Σύμφωνα με τους συγγραφείς του ιατρικού εγχειριδίου, το Νόβιτσοκ σχεδιάστηκε έτσι ώστε να μην είναι ανιχνεύσιμο από τον τυποποιημένο εξοπλισμό ανίχνευσης.

Ωστόσο, παρά την ακραία τοξικότητα αυτών των ουσιών, ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό θα ήταν πολύ μικρός, λένε οι επιστήμονες. 

Η υπόθεση Σκριπάλ και η απόπειρα κατά του Ναβάλνι το 2020

Το Νόβιτσοκ, έγινε γνωστό για πρώτη φορά το 2018. Ο Σεργκέι Σκριπάλ, Ρώσος πρώην διπλός πράκτορας και η κόρη του Γιούλια είχαν βρεθεί αναίσθητοι σε ένα παγκάκι στην πόλη Σάλσμπερι, αφού δηλητηριάστηκαν με το νευροτοξικό παράγοντα στρατιωτικής προέλευσης Νόβιτσοκ.

Και οι δύο επέζησαν.

Δύο χρόνια αργότερα, το 2020, η συγκεκριμένη ουσία επανήλθε στο προσκήνιο, αυτή τη φορά με την υπόθεση του Αλεξέι Ναβάλνι. Στις 20 Αυγούστου του 2020 ο Ναβάλνι έχασε τις αισθήσεις του κατά την διάρκεια μιας πτήσης από το Τομσκ στη Μόσχα.

Αφού μεταφέρφθηκε σε νοσοκομείο του Βερολίνου οι γιατροί εντόπισαν ότι είχε δηλητηριαστεί. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.

Μετά από τις απαραίτητες εξετάσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι υπήρχε στον οργανισμό του το Νόβιτσοκ.