Παγκόσμιος θρήνος: Πέθανε ο Νέλσον Μαντέλα σε ηλικία 95 ετών

Η υγεία του είχε επιδεινωθεί πολύ το τελευταίο διάστημα. Καιρό τώρα έμπαινε κι έβγαινε από το νοσοκομείο. Η συνήθης διάγνωση: λοίμωξη του αναπνευστικού. Γύρω του παίχτηκε και ένα παιχνίδι εξουσίας. Αν, ποιος και πότε θα τραβήξει την πρίζα. Πρώην σύζυγοι, η νυν, παιδιά, εγγόνια. Και ένα έθνος να παρακαλά και να προσεύχεται να γίνει καλά ο «Μαντίμπα» τους.

Ο Νέλσον Μαντέλα ήταν η Νότιος Αφρική. Ήταν ο αγώνας της κατά του ρατσισμού και του Απαρτχάιντ. Ήταν το σύμβολο του αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα. Ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας, ο άνθρωπος που πέρασε 27 χρόνια κλεισμένος σε ένα κελί σχεδόν 2Χ2 και βγήκε με το όνειρο να σώσει το λαό του.
Η προεδρία του δεν έχει να επιδείξει κάτι που να έμεινε στην ιστορία. Αλλά ήταν αρκετή για να ενώσει τους Νοτιοαφρικανούς, μαύρους και λευκούς.

Το παρατσούκλι του, το καιρό που ήταν φυλακισμένος, ήταν Μπαφάνα. Σήμερα, η εθνική ομάδα της Νότιας Αφρικής έχει το ίδιο παρατσούκλι εις διπλούν (Μπαφάνα – Μπαφάνα).

Τον τελευταίο καιρό μετά το καλοκαίρι, σε κάθε γωνιά της Πρετόρια ή του Γιοχάνεσμπουργκ υπήρχαν εικόνες του και κόσμος που προσεύχονταν να κερδίσει και αυτή τη μάχη ο Μπαφάνα τους. Αλλά αυτή τη φορά, οι προσευχές δεν εισακούστηκαν. Ο Νέλσον Μαντέλα πέρασε στο πάνθεον της Ιστορίας της Νότιας Αφρικής. Μιας ιστορίας, που μεγάλο μέρος της, έγραψε ο ίδιος με τις πράξεις του και τους αγώνες του.

Γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 στο χωριό Μβέτζο της Ουμτατου. Του έδωσαν το όνομα Rolihlahla που σημαίνει «ταραχοποιός». Το Νέλσον προέκυψε αργότερα, την πρώτη μέρα που πήγε σχολείο. Του το έδωσε η δασκάλα του.

Είχε πει σε μια συνέντευξή του το 1994: “Την πρώτη μέρα του σχολείου, η δασκάλα μου, η κυρία Μντινγκανε, έδωσε στον καθένα μας ένα αγγλικό όνομα. Αυτό ήταν παράδοση μεταξύ των Αφρικανών εκείνα τα χρόνια και προφανώς οφείλεται στις βρετανικές επιρροές που υπήρχαν στην παιδεία μας. Εκείνη την ημέρα, η κα Μντινγκανε μου είπε ότι το καινούριο μου όνομα ήταν Νέλσον. Γιατί διάλεξε αυτό το συγκεκριμένο, δεν έχω καμία ιδέα”.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, η μητέρα του τον πήγε στο παλάτι στο Μκχεκεζουένι, όπου τον άφησε υπό την κηδεμονία του αντιβασιλέα της φυλής των Θεμπού.

Ο Γιονχιντάμπα Νταλιντγέμπο, η σύζυγός του Νοενγκλαντ, ο γιος τους Τζάστις και η κόρη τους Νομάφου «αγκάλιασαν» τον Νέλσον και τον έκαναν να νιώσει μέλος της οικογένειάς τους. Ο Γιονχιντάμπα τον προετοίμαζε να γίνει ηγέτης και τον άφηνε να παρακολουθεί τις συνεδριάσεις του συμβουλίου της φυλής.

Φοίτησε στα καλύτερα σχολεία, σπούδασε Αγγλικά, Ανθρωπολογία, Πολιτική και Ελληνορωμαϊκό Δίκαιο και ήταν πάντα από τους καλύτερους μαθητές. Το 1941 ήρθε για πρώτη φορά αντιμέτωπος με τη φυλετική διάκριση ανάμεσα σε μαύρους και λευκούς. Η εμπλοκή του με το Συμβούλιο των Φοιτητών, το οποίο έκανε μποϊκοτάζ διαμαρτυρόμενο για την ποιότητα του φαγητού, του κόστισε την αποβολή του και τι πτυχίο του.

Τον Δεκέμβριο του 1940, ο Νέλσον Μαντέλα και ο Τζάστις γύρισαν στο σπίτι. Αλλά εκεί έμαθαν πως ο Γιονχιντάμπα είχε κανονίσει να τους παντρέψει. Και το έσκασαν για το Γιοχάνεσμπουργκ τον Απρίλιο του 1941.

Εκεί, ο Νέλσον έπιασε δουλειά ως νυχτοφύλακας. Εκεί, είχε πει, είδε για πρώτη φορά από κοντά τον καπιταλισμό της Νότιας Αφρικής σε δράση. Απολύθηκε όταν ο επιστάτης έμαθε πως είναι φυγάς.
Ένας ξάδερφός του που τον φιλοξενούσε, τον σύστησε στον ακτιβιστή του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου Γουόλτερ Σισούλου. Εκείνος του βρήκε δουλειά σε δικηγορικό γραφείο.
Τα βράδια, δούλευε στο πτυχίο του μέσω αλληλογραφίας με το πανεπιστήμιο της Νότιας Αφρικής. Στο δικηγορικό γραφείο Witkin, Sidelsky και Edelman έκανε τον πρώτο λευκό του φίλο, τον Νατ Μπρέγκμαν, έναν Εβραίο κομμουνιστή.

Στις αρχές του 1943 πήρε το πτυχίο του και αποφάσισε να μείνει στο Γιοχάνεσμπουργκ να ασκήσει τη δικηγορία. «Αυτό έπρεπε να κάνω απλά, δεν είχα καμία επιφοίτηση» είχε δηλώσει κάποτε.

Συνέχισε τις σπουδές του στη νομική στο πανεπιστήμιο του Γουίτγουορτερσραντ. Ήταν ο μοναδικός γηγενής Νοτιοαφρικανός, θύμα ρατσιστικών επιθέσεων. Άρχισε να ασχολείται με το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσσο (ANC). Στο σπίτι του Γουόλτερ Σισούλου, που είχε γίνει κάτι σαν μέντοράς του, γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, Έβελιν Μάσε.

Καθώς τα χρόνια περνούσαν, ο Μαντέλα γινόταν ένα από τα πιο σημαντικά μέλη του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου. Όταν στις γενικές εκλογές του 1948 νίκησε ο Ντανιέλ Φρανσουά Μαλάν, ένωσε το Αφρικανικό και με το Εθνικό κόμμα. Ανοιχτά ρατσιστικό, το νέο κόμμα επέκτεινε τις φυλετικές διακρίσεις με το νέο απαρτχάιντ.

Εξαιτίας της πολιτικής του δράσης, που του απορροφούσε όλη την ώρα του, απέτυχε να πάρει το πτυχίο του.

Τα κείμενα του Μαρξ, του Ένγκελς, του Λένιν, του Στάλιν και του Μάο τον επηρέασαν.

Συνελήφθη για πρώτη φορά στις 22 Ιουνίου του 1952 μετά από μια πορεία και ομιλία του μπροστά σε 10.000 ανθρώπους. Στις 30 Ιουλίου του ίδιου χρόνου τον συνέλαβαν για κομμουνισμό, δικάστηκε μαζί με άλλους 21 και καταδικάστηκε σε 9 μήνες καταναγκαστικά έργα, ποινή που ανεστάλη για δυο χρόνια.

Τον Δεκέμβριο του επιβλήθηκε ποινή έξι μηνών γιατί μιλούσε σε περισσότερα από ένα άτομα την ίδια στιγμή.

Όταν το Φεβρουάριο του 1955 το ANC απέτυχε να σταματήσει την κατεδάφιση του Sophiatown, ενός προαστίου του Γιοχάνεσμπουργκ όπου έμειναν μόνο μαύροι, ο Μαντέλα κατέληξε στην άποψη ότι η μόνη λύση ήταν ο ένοπλος αγώνας. Και πίεσε για να προμηθευθεί το Εθνικό Κογκρέσο όπλα από την Κίνα. Όμως οι Κινέζοι δεν πίστευαν πως ήταν η ώρα για ανταρτοπόλεμο.

Στις 5 Δεκεμβρίου του 1956 συνελήφθη μαζί με τα περισσότερα μέλη του ANC κατηγορούμενος για εσχάτη προδοσία. Η ένταση στη Νότια Αφρική είχε αρχίσει να κλιμακώνεται. Τον Μάιο του 1960 οι μαύροι Νοτιοαφρικανοί, ανάμεσά τους και ο Μαντέλα, έκαψαν τα πάσα που τους υποχρέωνε το καθεστώς του απαρτχάιντ να κουβαλούν. Η επέμβαση της αστυνομίας σε διαδήλωση κατέληξε στη σφαγή του Σάρπεβιλ με 69 νεκρούς. Το καθεστώς κήρυξε το κράτος σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ο Μαντέλα μαζί με άλλους ακτιβιστές συνελήφθησαν, στις 30 Μαρτίου, χωρίς να τους απαγγελθούν κατηγορίες. Αφέθηκαν ελεύθεροι τον Αύγουστο.

Το 1960 η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής έθεσε εκτός νόμου το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο.
Εμπνευσμένος από το κίνημα του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα, το 1961 ο Μαντέλα έγινε συνιδρυτής της Αιχμής του Έθνους (Spear of the Nation), οργάνωσης που έμεινε γνωστή ως ΜΚ. Ο Μαντέλα ήταν ο ηγέτης της στρατιωτικής οργάνωσης, πήρε ιδέες από τον Μάο και τον Τσε Γκεβάρα.

Ήταν τότε που ο Μαντέλα συνειδητοποίησε ότι η μη βίαιη αντίσταση, δε θα είχε αποτέλεσμα.

Στόχος της ΜΚ ήταν να κάνει σαμποτάζ και να προκαλεί πλήγματα στην κυβέρνηση του απαρτχάιντ αλλά με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Στο στόχαστρο θα έμπαιναν τηλεφωνικές γραμμές, στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή εγκαταστάσεις μεταφορών το βράδυ, όταν δε θα βρίσκονταν εκεί πολίτες.

Τον Φεβρουάριο του 1962 η ΜΚ έστειλε τον Μαντέλα στο Παναφρικανικό Κίνημα Ελευθερίας για την Ανατολική, Κεντρική και Νότια Αφρική στην Αντίς Αμπέμπα. Ταξίδεψε υπό άκρα μυστικότητα, συνάντησε τον αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαιλέ Σελασία και μετά το συνέδριο βρέθηκε στην Αίγυπτο για να δει τον Νάσερ και στην Τυνησία τον Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, ο οποίος του έδωσε 5.000 λίρες για οπλισμό.
Ταξίδεψε επίσης σε: Μαρόκο, Γκάνα, Γουινέα, Σιέρρα Λεόνε, Λιβερία, Σενεγάλη και Λονδίνο. Επιστρέφοντας στην Αιθιοπία εκπαιδεύτηκε στον ανταρτοπόλεμο αλλά στους δυο μήνες κλήθηκε πίσω στη Νότια Αφρική. Μόλις επέστρεψε όμως, συνελλήφθη και καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκιση.

Ήταν 5 Αυγούστου 1962 όταν ο Μαντέλα συνελήφθη μαζί με τον Σεσίλ Γουίλιαμς. Φυλακίστηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ για υποκίνηση απεργιών και παράνομη έξοδο από τη χώρα. Όταν τον μετέφεραν στην Πρετόρια ξεκίνησε, μέσα από τη φυλακή, μαθήματα δια αλληλογραφίας για να πάρει το πτυχίο του στη Νομική από το πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης και αρνήθηκε να έχει συνήγορο για να μη νομιμοποιήσει το κατηγορητήριο της κυβέρνησης.

Στις 11 Ιουλίου του 1963, μια επιδρομή της αστυνομίας έφερε στο φως έγγραφα της ΜΚ και ο Μαντέλα κάθισε ξανά στο εδώλιο. Εκείνος και οι σύντροφοί του κατηγορούνταν για σαμποτάζ και σχέδια για ανταρτοπόλεμο κατά της κυβέρνησης.

Τα στοιχεία δεν επαρκούσαν για να καταδικαστούν σε θάνατο όπως είχε ζητήσει ο εισαγγελέας. Ο οποίος όμως έφερε κι άλλα στοιχεία και σε νέα δίκη από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο του 1964 κάλεσε 173 μάρτυρες και εμφάνισε στο δικαστήριο έγγραφα και φωτογραφίες.

Ο Μαντέλα αποδέχτηκε τις κατηγορίες για το σαμποτάζ αλλά όχι για τον ανταρτοπόλεμο. Χρησιμοποίησαν τη δίκη τους για να ακουστεί ο πολιτικός τους λόγος.

Μια ομιλία που μεταδόθηκε διεθνώς και η δίκη κέντρισε το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τις φωνές από παντού (ΟΗΕ, Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης) να ζητούν την απελευθέρωση του Μαντέλα.

Η Ένωση του Πανεπιστημίου του Λονδίνου ψήφισε τον Μαντέλα στην προεδρία της, ενώ στον καθεδρικό ναό του Aγίου Παύλου στο Λονδίνο έγιναν αγρυπνίες. Αλλά το καθεστώς του απαρτχάιντ δεν άκουσε καμία από τις εκκλήσεις. Και στις 12 Ιουνίου του 1964 βρήκε τον Μαντέλα και τους συγκατηγορούμενούς του ενόχους για όλες τις κατηγορίες, καταδικάζοντάς τους σε ισόβια κάθειρξη.

Ο Μαντέλα και οι σύντροφοί του μεταφέρθηκαν από την Πρετόρια στο νησί Ρομπεν. Και εκεί έμειναν για 18 χρόνια.

Απομονωμένος από τους μη πολιτικούς κρατούμενους στον τομέα Β, ο Μαντέλα φυλακίστηκε σε ένα κελί 2,4Χ2,1 που μέσα είχε μόνο ένα στρώμα. Με του λευκούς φύλακες να τους παρενοχλούν λεκτικά και σωματικά, οι τέσσερις καταδικασθέντες της δίκης Ριβόνια περνούσαν την ώρα τους σπάζοντας πέτρες μέχρι που τον Ιανουάριο του 1965 τους μετέφεραν σε ένα λατομείο ασβέστη. Στον Μαντέλα είχαν απαγορεύσει να φορά γυαλιά ηλίου, με αποτέλεσμα το έντονο φως από τον ασβέστη να καταστρέψει οριστικά την όρασή του.

Τα βράδια, ο Μαντέλα διάβαζε για το πτυχίο του αλλά οι εφημερίδες του ήταν απαγορευμένες και πολλές φορές τον έκλειναν στην απομόνωση για παράνομη κατοχή αποκομμάτων.

Τον είχαν κατηγοριοποιήσει στην τελευταία βαθμίδα κρατουμένων και του επέτρεπαν μια επίσκεψη και ένα γράμμα κάθε έξι μήνες. Οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας, φυσικά, περνούσε από αυστηρή λογοκρισία.

Όταν το 1968 πέθανε η μητέρα του και το 1969 ο πρωτότοκος γιος του Τεμπι σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, του απαγόρευσαν να παραστεί στις κηδείες τους. Η δεύτερη γυναίκα του, Γουίνι, τον επισκεπτόταν σπάνια γιατί ήταν συνεχώς φυλακισμένη εξαιτίας της αντικαθεστωτικής της δραστηριότητας.

 
Χάρη στον Μαντέλα οι συνθήκες τη φυλακής βελτιώθηκαν. Οι κρατούμενοι μπορούσαν να κάνουν μαθήματα ενώ τους μαύρους κρατούμενους δόθηκαν και παντελόνια αντί για σορτς.
Οι σκέψεις (το 1967) για απόδραση του Μαντέλα εγκαταλείφθηκαν όταν το σχέδιο υπέπεσε στην αντίληψη ενός πράκτορα του γραφείου Εθνικής Ασφαλείας, ο οποίος ήθελε να δει τον Μαντέλα να πυροβολείται κατά τη διάρκεια της απόδρασης.

Μέχρι το 1975 ο Μαντέλα είχε γίνει πια κρατούμενος πρώτης κατηγορίας και του επέτρεπαν περισσότερες επισκέψεις και αλληλογραφία. Αντάλλασσε γράμματα με ακτιβιστές κατά του απαρτχάιντ όπως ο Ντέσμοντ Τούτου.
Αργότερα άρχισε να γράφει την αυτοβιογραφία του, κατάφερε να βγάλει ένα μέρος των γραπτών του στο Λονδίνο αλλά οι σωφρονιστικές αρχές βρήκαν μέρος των γραπτών του και του σταμάτησαν τα προνόμια σχετικά με τις σπουδές του για τέσσερα χρόνια. Και από τότε, αφοσιώθηκε στο διάβασμα και την κηπουρική μέχρι το 1980 όταν τελικά πήρε το πτυχίο του στη Νομική.

Το σύνθημα «Ελευθερώστε τον Μαντέλα» ακούστηκε για πρώτη φορά από τον δημοσιογράφο Πέρσι Κομπόζα, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων και οδήγησε τον ΟΗΕ να ζητήσει την απελευθέρωσή του. Αλλά η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής αρνούνταν, στηριζόμενη στους συμμάχους της, τις ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρίγκαν και Βρετανία, Μάργκαρετ Θάτσερ. Η «Σιδηρά Κυρία» μάλιστα τον θεωρούσε κομμουνιστή τρομοκράτη.

Τον Απρίλιο του 1982 ο Μαντέλα και τα ηγετικά στελέχη του ANC μεταφέρθηκαν στη φυλακή Πολσμουρ στο Τοκάι του Κέιπ Τάουν για να μην μπορούν να επηρεάσουν νεότερους ακτιβιστές. Στη νέα φυλακή του επετράπη να διατηρεί κήπο στην ταράτσα και πια είχε δικαίωμα για 52 γράμματα το χρόνο.

Ο Μαντέλα τέθηκε επικεφαλής του UDF, το οποίο ιδρύθηκε για να αντιμετωπίσει τις μεταρρυθμίσεις που προωθούσε η κυβέρνηση του προέδρου Μπόθα (Εθνικό Μέτωπο). Η κυβέρνησή του είχε επιτρέψει σε έγχρωμους και Ινδούς πολίτες να ψηφίζουν τα δικά τους κοινοβούλια, που θα είχαν τον έλεγχο της παιδείας και της υγείας αλλά εξαιρούσε απ’ αυτό τους μαύρους. Και για τον Μαντέλα και το Εθνικό Δημοκρατικό Μέτωπο αυτό ήταν μια προσπάθεια να διαιρεθεί το κίνημα κατά του απαρτχάιντ.

Έμεινε στη φυλακή 27 χρόνια. Αποφυλακίστηκε το 1990 μετά από πιέσεις της διεθνούς κοινότητας. “Ανάγκασε” ακόμη και τη Μάργκαρετ Θάτσερ να ζητήσει την απελευθέρωσή του

Η βία σε όλη τη χώρα κλιμακώθηκε και πολλοί φοβούνταν για εμφύλιο πόλεμο. Υπό το βάρος του διεθνούς λόμπι, οι τράπεζες σταμάτησαν να επενδύουν στη Νότια Αφρική με συνέπεια τον οικονομικό στραγγαλισμό. Και φτάσαμε στο σημείο τραπεζίτες αλλά και η ίδια η Μάργκαρετ Θάτσερ να ζητήσουν από τον Μπόθα την απελευθέρωση του Μαντέλα.

Ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος αναγκάστηκε να προσφέρει στον Μαντέλα την ελευθερία του υπό τον όρο πως θα καταδίκαζε δημόσια τη βια σαν πολιτικό «όπλο». Αλλά ο Μαντέλα «απάντησε» με μια δήλωση που πέρασε στην ιστορία: «Τι είδους ελευθερία που προσφέρεται όταν η οργάνωση των ανθρώπων (ANC) παραμένει απαγορευμένη; Μόνο οι ελεύθεροι άνθρωποι μπορούν να διαπραγματεύονται. Ένας φυλακισμένος δε μπορεί να κάνει συμφωνίες».

Η διεθνής πίεση στο καθεστώς του απαρτχάιντ αυξανόταν. Ο Μπόθα κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έβγαλε στο δρόμο την αστυνομία για να επιβάλει την τάξη. Αλλά οι ακτιβιστές «απάντησαν» με το ANC να κάνει 231 επιθέσεις το 1986 και άλλες 235 το 1987. Για να αντικρούσει την αντίσταση, η κυβέρνηση στράφηκε στο στρατό, τους ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς και χρηματοδότησε το εθνικιστικό κίνημα Ινκαθα των Ζουλού για να επιθετεθεί στο ANC.

Ο Μαντέλα ζήτησε να μιλήσει με τον Μπόθα αλλά εκείνος αρνήθηκε. Στη συνέχεια, διοργανώθηκαν συνομιλίες ανάμεσα στον Μαντέλα και τέσσερα μέλη του καθεστώτος. Ξεκίνησαν τον Μάιο του 1988. Συμφώνησαν να αφεθούν ελεύθεροι οι πολιτικοί κρατούμενοι και να νομιμοποιηθεί το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο. Σε αντάλλαγμα, θα έπρεπε να καταδικάσουν τη βία, να κόψουν τους δεσμούς με το Κομμουνιστικό κόμμα και να μην επιμείνουν για τον κανόνα της πλειοψηφίας.
Ο Μαντέλα αρνήθηκε τους όρους, επιμένοντας πως το ANC θα σταματούσε τον ένοπλο αγώνα όταν η κυβέρνηση θα αποκήρυττε τη βία.

Τον Ιούλιο του 1988 η συμπλήρωση των 70 ετών από τη γέννησή του προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Βοήθησε σε αυτό και η συναυλία που διοργάνωσε το BBC στο Γουέμπλεϊ. Εκείνος όμως είχε προσωπικά προβλήματα. Η σύζυγός του Γουίνι είχε γίνει αρχηγός συμμορίας της Mandela United Football Club, η οποία ήταν πίσω από βασανισμούς και δολοφονίες αντιπάλων, ανάμεσά τους και παιδιά. Παρά τις φωνές να χωρίσει, ο Μαντέλα αποφάσισε να μείνει πιστός μέχρι εκείνη να καταδικαστεί.

Η φυματίωση, εξαιτίας της υγρασίας στο κελί του, χτύπησε τον Μαντέλα και τον Δεκέμβριο του 1988 μεταφέρθηκε στη φυλακή Βίκτορ Βέρστερ. Εκεί, του παραχωρήθηκε ένα σπίτι ανάλογο με εκείνο των δεσμοφυλάκων, είχε προσωπικό μάγειρα και κατάφερε να τελειώσει τις σπουδές του. Δεχόταν πολλές επισκέψεις και ξεκίνησε μυστικές επαφές με τον εξόριστο ηγέτη του ANC, Όλιβερ Τάμπο.

Το 1989 ο Μπόθα έπαθε εγκεφαλικό και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τον διαδέχθηκε και στο Εθνικό κόμμα και στην προεδρία της χώρας ο Φρέντεριν Βίλεμ ντε Κλερκ. Ο νέος πρόεδρος πίστευε πως το απαρτχάιντ δεν ήταν βιώσιμο και ελευθέρωσε χωρίς όρους όλους τους πολιτικούς κρατούμενους, εκτός από τον Μαντέλα.

Όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, ο ντε Κλερκ κάλεσε το υπουργικό του συμβούλιο για να αποφασίσουν αν θα νομιμοποιήσουν το ANC και θα ελευθερώσουν τον Μαντέλα.