Μια από τις φονικότερες επιθέσεις που έχει ζήσει η Ρωσία τα τελευταία 20 χρόνια σημειώθηκε το βράδυ της Παρασκευής (22.03.2024) στη Μόσχα, όταν ένοπλοι εισέβαλαν στον συναυλιακό χώρο Crocus City Hall, σκοτώνοντας 139 ανθρώπους και τραυματίζοντας εκατοντάδες άλλους με τον Βλαντιμίρ Πούτιν να είναι σε δεινή θέση.
Το κλίμα στη Ρωσία είναι βαρύ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, λίγες ημέρες μετά την εκλογή του για 5η θητεία στην προεδρία της χώρας, να αντιμετωπίζει αμείλικτα ερωτήματα για τις συνθήκες ασφαλείας με τον ίδιο να επιδίδεται σε ένα «blame game» με το Κίεβο για το ποιος κρύβεται πίσω από την αιματοχυσία.
Η τρομοκρατική επίθεση στο Crocus City Hall της Μόσχας έφερε μνήμες από άλλες παρόμοιες τρομοκρατικές επιθέσεις στη χώρα και το Politico στην ανάλυσή του παρουσιάζει πώς ο Πούτιν κατάφερε να γυρίσει όλες αυτές τις τραγωδίες προς όφελός του, μια τακτική που αναμένεται να ακολουθήσει και αυτή τη φορά.
Από τις σκοτεινές βομβιστικές επιθέσεις σε διαμερίσματα μέχρι την σφαγή του Μπεσλάν, ο ηγέτης της Ρωσίας αποδεικνύει πως δεν αφήνει ποτέ μία ευκαιρία να χαθεί…
Από τότε που ο Πούτιν ανέβηκε στα ανώτερα κλιμάκια της εξουσίας το 1998, πρώτα ως επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), ενός από τους διαδόχους της KGB της Σοβιετικής Ένωσης, και αργότερα ως πρωθυπουργός της Ρωσίας και τελικά πρόεδρος, η χώρα έχει υποστεί περίπου 15 τρομοκρατικές επιθέσεις, σημειώνει το δημοσίευμα.
Αν και λίγες ήταν τόσο θανατηφόρες όσο η σφαγή της περασμένης εβδομάδας στο μουσικό κέντρο Crocus City Hall στα περίχωρα της Μόσχας, σχεδόν όλες χρησιμοποιήθηκαν από τον Πούτιν για να ενισχύσει την εξουσία του.
Μετά το μακελειό της Παρασκευής, παρόλο που ένα παρακλάδι της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη, ο Πούτιν άδραξε την ευκαιρία να κατηγορήσει την Ουκρανία (παρά το γεγονός ότι δεν παρουσίασε καμία απόδειξη).
Το Κίεβο – το οποίο ο Πούτιν προσπαθεί να κατακτήσει από τότε που ξεκίνησε μια πλήρους κλίμακας εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022 – είναι απλώς ο τελευταίος βολικός αποδιοπομπαίος τράγος του Κρεμλίνου.
Ακολουθούν εκείνες οι περιπτώσεις στις οποίες ο Πούτιν χρησιμοποίησε μια βίαιη επίθεση κατά της Ρωσίας για να εδραιώσει ή να ενισχύσει την εξουσία του.
1999 – Βομβιστικές επιθέσεις σε ρωσικά διαμερίσματα
Πότε: 4 – 16 Σεπτεμβρίου 1999
Τι συνέβη: Τον Σεπτέμβριο του 1999, όταν ο Πούτιν ήταν ακόμη πρωθυπουργός, σημειώθηκε μια σειρά εκρήξεων σε πολλές πόλεις της Ρωσίας. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών έφτασε τους 307.
Ενώ η Μόσχα επισήμως επέρριψε την ευθύνη στους Τσετσένους αυτονομιστές, ορισμένοι υπέθεσαν ότι επρόκειτο για μια επιχείρηση που ενορχηστρώθηκε από Ρώσους αξιωματούχους ασφαλείας.
Ιδιαίτερα ύποπτο ήταν ένα περιστατικό τον Σεπτέμβριο του 1999 στο Ριαζάν, σχεδόν 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Κάτοικος πολυκατοικίας παρατήρησε άγνωστα άτομα, να σταματούν με ένα αυτοκίνητο με ρωσικές πινακίδες πριν τοποθετήσουν σακούλες στο υπόγειο του κτιρίου.
Οι αστυνομικές αρχές που έφτασαν στο σημείο διαπίστωσαν ότι οι σακούλες περιείχαν μια ουσία και ένα χρονόμετρο. Αναφορές στα μέσα ενημέρωσης υποστήριξαν ότι οι σακούλες περιείχαν εξογόνο, ένα εκρηκτικό παρόμοιο με αυτό που είχε χρησιμοποιηθεί σε άλλες βομβιστικές επιθέσεις.
Πολλοί το θεώρησαν ως απόδειξη ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας βρίσκονταν πίσω από τις βομβιστικές επιθέσεις και ότι επρόκειτο να οργανώσουν ακόμα μία.
Ο Νικολάι Πατρούσεφ, τότε επικεφαλής της FSB και τώρα κύριος σύμβουλος ασφαλείας του Πούτιν, αρνήθηκε τους ισχυρισμούς αυτούς, λέγοντας ότι επρόκειτο για άσκηση.
Πώς χρησιμοποίησε ο Πούτιν το περιστατικό προς όφελός του: Οι βομβιστικές επιθέσεις του 1999 εκτόξευσαν τον τότε πρωθυπουργό της Ρωσίας Πούτιν στην κορυφή της εξουσίας.
Αφού κατηγόρησε τους Τσετσένους αντάρτες, η Μόσχα βομβάρδισε την Τσετσενία από τις 14 Σεπτεμβρίου, ξεκινώντας έναν δεύτερο αιματηρό πόλεμο με την αποσχισθείσα περιοχή.
Η εκστρατεία του «αυστηρού ηγέτη» Πούτιν για την Τσετσενία αύξησε σημαντικά τη δημοτικότητά του, οδηγώντας στην εκλογή του ως προέδρου στις 26 Μαρτίου 2000.
Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο, πρώην αξιωματικός της KGB, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο υποστηρίζοντας ότι οι επιθέσεις ήταν σκηνοθετημένες και ότι το Ριαζάν ήταν ένα «φιάσκο της FSB», σκοτώθηκε αργότερα στο Λονδίνο από δύο πρώην πράκτορες της FSB, σύμφωνα με βρετανική έρευνα.
Η πολιορκία του θεάτρου Ντουμπρόφκα
Πότε: 23-26 Οκτωβρίου 2002
Τι συνέβη: Κατά τη διάρκεια της παράστασης του έργου «Nord Ost» στο θέατρο Ντουμπρόφκα της Μόσχας, τρομοκράτες που φορούσαν ζώνες αυτοκτονίας εισέβαλαν και πήραν ομήρους τους θεατές.
Μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις, οι ρωσικές ειδικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν υπνωτικό αέριο κατά την έφοδο στο κτίριο, σκοτώνοντας όλους τους τρομοκράτες.
Ωστόσο, ορισμένοι όμηροι πέθαναν μετά την εισπνοή του αερίου, λόγω της έλλειψης επαρκούς ιατρικής βοήθειας.
Ο επίσημος απολογισμός των νεκρών εξακολουθεί να αμφισβητείται, με τους αριθμούς να κυμαίνονται από 130 έως 174 σύμφωνα με ανεξάρτητες ΜΚΟ.
Πώς ο Πούτιν χρησιμοποίησε την τραγωδία προς όφελός του: Παρά την εκτεταμένη κριτική για τις τακτικές των διωκτικών αρχών, ο Πούτιν στήριξε τις υπηρεσίες ασφαλείας του στο έπακρο.
«Το αέριο ήταν ακίνδυνο και δεν θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη στους ανθρώπους. Είναι εύκολο να επικρίνουμε τις υπηρεσίες ασφαλείας ή το ιατρικό προσωπικό, αλλά αυτό δεν είναι δίκαιο», δήλωσε σε συνέντευξή του στην Washington Post το 2003.
Οι δημοσιογράφοι που μίλησαν επικριτικά για το περιστατικό μπήκαν στο στόχαστρο του καθεστώτος της Μόσχας, σε ένα από τα πρώτα παραδείγματα της επιθετικής λογοκρισίας που θα γινόταν κοινή πρακτική πολλά χρόνια αργότερα.
Η σφαγή στο Μπεσλάν
Πότε: 1-3 Σεπτεμβρίου 2004
Τι συνέβη: Τρομοκράτες με κίνητρο τον αυτονομισμό της Τσετσενίας εισέβαλαν σε σχολείο στο Μπεσλάν της Βόρειας Οσετίας στην περιοχή του Καυκάσου, παίρνοντας ομήρους πάνω από 1.200 παιδιά, γονείς και δασκάλους κατά τη διάρκεια της τελετής έναρξης της σχολικής χρονιάς.
Η επιχείρηση των ρωσικών ειδικών υπηρεσιών για την απελευθέρωση των ομήρων είχε ως αποτέλεσμα 334 νεκρούς, με τους περισσότερους να πεθαίνουν από τα εκρηκτικά που χρησιμοποίησαν τα ρωσικά στρατεύματα για να παραβιάσουν το σχολείο.
Πώς ο Πούτιν γύρισε την αιματοχυσία προς όφελός του: Μετά την τραγωδία, το ρωσικό κράτος, συμπεριλαμβανομένου του Πούτιν, διέδωσε το ψευδές αφήγημα ότι οι τρομοκράτες δεν είχαν προβάλει κανένα αίτημα, ενώ στην πραγματικότητα είχαν απαιτήσει να φύγουν οι ρωσικές δυνάμεις από την Τσετσενία και να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία της.
Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, τότε ένας από τους γραμματείς Τύπου του Πούτιν και τώρα ο κορυφαίος εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, ήταν το κλειδί στη διαχείριση της κάλυψης της κατάστασης.
Αργότερα, ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τη σφαγή στο Μπεσλάν για να δικαιολογήσει νομοθετικές αλλαγές που κατήργησαν την εκλογή των κυβερνητών και στις 89 ρωσικές περιφέρειες.
Βομβιστικές επιθέσεις στο μετρό της Μόσχας
Πότε: 2010
Τι συνέβη: Δύο Τσετσένοι μαχητές βομβιστές αυτοκτονίας πυροδότησαν εκρηκτικά σε δύο κεντρικούς σταθμούς του μετρό της Μόσχας, σκοτώνοντας 39 ανθρώπους και τραυματίζοντας περισσότερους από 100.
Πώς το χρησιμοποίησε ο Πούτιν προς όφελός του: Ο τότε πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος κατείχε για σύντομο χρονικό διάστημα τη θέση του επικεφαλής, ενώ ο Πούτιν κινούσε τα νήματα ως πρωθυπουργός, αύξησε τα μέτρα ασφαλείας στα μέσα μαζικής μεταφοράς σε όλη τη Ρωσία.
Αυτό οδήγησε στη δοκιμή καμερών CCTV με συστήματα αναγνώρισης προσώπου στο σύστημα του μετρό της Μόσχας.
Περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, η Ρωσία έχει εγκαταστήσει περίπου 500.000 κάμερες CCTV με τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου σε εθνικό επίπεδο.
Το σύστημα χρησιμοποιείται συχνά για τον εντοπισμό και τη σύλληψη ακτιβιστών.
Βομβιστική επίθεση στο μετρό της Αγίας Πετρούπολης
Πότε: Απρίλιος 2017
Τι συνέβη: Ένας βομβιστής αυτοκτονίας από μαχητική ισλαμιστική ομάδα στη Ρωσία πυροδότησε βόμβα σε βαγόνι τρένου μεταξύ δύο σταθμών του μετρό της Αγίας Πετρούπολης, σκοτώνοντας 16 άτομα.
Εκείνη την εποχή, το Ισλαμικό Κράτος βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία, με τον Πούτιν να παρέχει θανατηφόρα βοήθεια στον αυταρχικό Σύρο Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος πολεμούσε ομάδες ανταρτών.
Πώς το χρησιμοποίησε ο Πούτιν προς όφελός του: Η έρευνα έδειξε ότι οι τρομοκράτες χρησιμοποίησαν την εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram για επικοινωνία, επικαλούμενοι τη σχετική της ασφάλεια.
Η ρωσική κυβέρνηση αύξησε την πίεση στη διοίκηση του Telegram, οδηγώντας στον πλήρη αποκλεισμό της εφαρμογής το 2018.
Το Telegram συμφώνησε να μοιραστεί πληροφορίες χρηστών με τις αρχές επιβολής του νόμου την ίδια χρονιά.
Έκτοτε, η διοίκηση του Telegram εμφανίστηκε πιο… συμβατή με το ρωσικό κράτος. Το 2021 μπλόκαρε την εφαρμογή «Smart Vote» του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι ενόψει των εκλογών στην Κρατική Δούμα, την κάτω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου.
Τα επόμενα βήματα του Πούτιν μετά τη σφαγή στο Crocus City
Με δεδομένο το ιστορικό του Πούτιν να αξιοποιεί τις φρικαλεότητες που διαπράττονται στο εσωτερικό της Ρωσίας για να δικαιολογήσει βίαιες και συχνά αντιδημοκρατικές αντιδράσεις, η απάντηση σε αυτή την τελευταία επίθεση αναμένεται να είναι σκληρή.
Το πρώτο πράγμα που μπορεί να κάνει ο Πούτιν είναι να εφαρμόσει κάποια προγραμματισμένα αλλά αναμενόμενα αντιδημοφιλή μέτρα, δήλωσε στο Politico ο Σεργκέι Νταβίντις, επικεφαλής του Προγράμματος Υποστήριξης Πολιτικών Κρατουμένων στο Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Memorial.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κατάργηση των εκλογών των κυβερνήσεων μετά την πολιορκία του Μπεσλάν, ένα σαφώς άσχετο γεγονός που ωστόσο χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα για το προγραμματισμένο μέτρο.
Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ήδη μια έκτακτη κατάσταση που έχει αξιοποιηθεί για την αυστηροποίηση των περιορισμών, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους λογοκρισίας.
Είναι πιθανό η θανατική ποινή να επανέλθει στη Ρωσία, «αλλά κάτι τέτοιο θα άνοιγε το κουτί της Πανδώρας κάτι που μπορεί να το φοβούνται», πρόσθεσε ο Davidis.
Το οποίο όμως, όπως εξηγεί, οδηγεί σε μία τυπική – για τις ρωσικές αρχές αντίδραση – την επιβολή περισσότερων περιορισμών.
Αυτοί θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αυστηροποίηση των ποινών, τη διεύρυνση του φάσματος των αδικημάτων, την ποινικοποίηση ορισμένων δραστηριοτήτων ή την απελευθέρωση των χεριών των αρχών επιβολής του νόμου κατά την αντιμετώπιση υπόπτων για τρομοκρατία.
Υπενθυμίζεται ότι τις ημέρες μετά την επίθεση στον συναυλιακό χώρο, τέσσερις ύποπτοι εμφανίστηκαν στο δικαστήριο με μελανιασμένα και πρησμένα πρόσωπα, γεγονός που υποδηλώνει ότι είχαν υποστεί ξυλοδαρμό, ενώ ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στο Telegram φαίνεται να δείχνει έναν από τους υπόπτους με κομμένο μέρος του αυτιού του.
Μια άλλη εικόνα στο Telegram φέρεται να δείχνει έναν δεύτερο ύποπτο να βασανίζεται με ηλεκτροσόκ στα γεννητικά του όργανα.
Το Κρεμλίνο αρνήθηκε να σχολιάσει αν οι ύποπτοι βασανίστηκαν.
Η αντίδραση των αρχών στην τελευταία σφαγή δείχνει μια νέα τάση: Οι αρχές επιβολής του νόμου στη Ρωσία μπορούν να κακοποιούν βάναυσα υπόπτους και να υπερηφανεύονται γι’ αυτό.
«Αν μπορείς να σκοτώσεις χιλιάδες ανθρώπους με βόμβες, δεν χρειάζεται να ανησυχείς για το αν θα κοπεί το αυτί κάποιου ή αν θα πάθει ηλεκτροπληξία», σχολίασε ο Davidis.
Πηγή φωτογραφιών: Reuters