Επικίνδυνη είναι η κλιμάκωση στη Συρία καθώς το Χαλέπι, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη Συρία, βρίσκεται στα χέρια των τζιχαντιστών, με τον πρόεδρο της χώρας Μπασάρ Αλ Ασάντ, να ζητεί μεγαλύτερη υποστήριξη από τη Ρωσία και το Ιράν καθώς πλέον φαίνεται να έχει χάσει τον έλεγχο του Χαλεπιού.
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία επανέρχεται στο προσκήνιο μετά την αιφνιδιαστική επίθεση που εξαπέλυσαν τζιχαντιστές και αντάρτες, σαρώνοντας τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Χαλέπι.
Αφού οι κυβερνητικές δυνάμεις δυνάμεις έχασαν μέσα σε λίγα 24ωρα τον έλεγχο του Χαλεπιού, ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ επιδιώκει να εξασφαλίσει περισσότερη υποστήριξη από τους συμμάχους του.
Είναι η πρώτη φορά που οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν καταλάβει εδάφη στο Χαλέπι από το 2016, αναζωπυρώνοντας έναν εμφύλιο πόλεμο που δεν έληξε ποτέ επίσημα.
Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης του πολέμου στη Συρία πριν από σχεδόν μια δεκαετία, το Χαλέπι ήταν διαιρεμένο μεταξύ περιοχών που ελέγχονταν από την κυβέρνηση και ανταρτών, αλλά με τη βοήθεια της Ρωσίας και της Χεζμπολάχ με έδρα το Λίβανο, το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο ολόκληρης της πόλης μέχρι τα τέλη του 2016.
Από τότε περίπου, η σύγκρουση στη Συρία ήταν στατική με τους αντάρτες να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό στην επαρχία Ιντλίμπ, η οποία γειτνιάζει με την επαρχία Χαλέπι.
Είναι η πρώτη φορά από το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, την άνοιξη του 2011, που το συριακό καθεστώς, σύμμαχος του Ιράν και της Ρωσίας, χάνει εντελώς τον έλεγχο αυτής της πόλη του βορρά – η ήττα είναι εξαιρετικά οδυνηρή.
Είναι σαφές ότι η ένοπλη αντιπολίτευση στον Άσαντ εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι το Ισραήλ προκάλεσε σημαντική ζημιά στον λεγόμενο άξονα αντίστασης του Ιράν, ιδίως στη Χεζμπολάχ.
Μια πολύ αποδυναμωμένη Χεζμπολάχ και μια Ρωσία που αποσπάται από τον πόλεμο στην Ουκρανία δυσκολεύουν την υπεράσπιση του καθεστώτος Άσαντ. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Χεζμπολάχ ή οι Ρώσοι δεν θα βοηθήσουν. Και οι δύο έχουν επενδύσει βαθιά στη Συρία, αλλά δεν διαθέτουν τις δυνάμεις που είχαν το 2015 και το 2016, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να συντρίψουν την εξέγερση.
Υποδεχόμενος στη Δαμασκό τον Ιρανό ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί, ο Άσαντ, τόνισε τη «σημασία της υποστήριξης των συμμάχων και των φίλων» της κυβέρνησής του ώστε «να αντιμετωπιστούν οι επιθέσεις τρομοκρατών υποστηριζόμενων από το εξωτερικό και να ματαιωθούν τα σχέδιά τους». Νωρίτερα, διεμήνυσε πως θα χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική ισχύ του για να «τσακίσει τους τρομοκράτες».
Ο Αραγτσί είπε πως η κατάσταση είναι «δύσκολη», αλλά εξέφρασε την πεποίθησή του πως η Δαμασκός θα υπερισχύσει.
Ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ Αλ Ασλαντ με τον ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί
Η Ρωσία ανακοίνωσε πως η αεροπορία της βοηθά τον συριακό στρατό να «απωθήσει» τους αντικαθεστωτικούς στις επαρχίες Ιντλίμπ (βορειοδυτικά), Χάμα (κεντρικά) και Χαλέπι (βόρεια), ενώ το Ιράν επαναβεβαίωσε πως προσφέρει «σθεναρή» υποστήριξη στο καθεστώς στη Συρία.
Γιατί αναζωπυρώθηκε τώρα η σύγκρουση
Η επίθεση ξεκίνησε την Τετάρτη, αφότου οι αντάρτες σχημάτισαν έναν νέο συνασπισμό που ονομάζεται «Διοίκηση Στρατιωτικών Επιχειρήσεων». Άρχισαν την επίθεση από χωριά έξω από το Χαλέπι συναντώντας μικρή αντίσταση.
Οι μαχητές λένε ότι επιδιώκουν να απελευθερώσουν τα κατεχόμενα εδάφη και απαντούν στις εντεινόμενες επιθέσεις από τις κυβερνητικές δυνάμεις και τις φιλοϊρανικές ομάδες πολιτοφυλακής. Οι αντάρτες μπορεί να επιδιώκουν να επωφεληθούν από μια αποδυναμωμένη κυβέρνηση της οποίας οι βασικοί σύμμαχοι είναι πολύ απασχολημένοι με άλλες συγκρούσεις.
Η Ρωσία έχει την Ουκρανία, Ιράν και Χεζμπολάχ έχουν το Ισραήλ.
Σε απάντηση στην προέλαση των ανταρτών, η ρωσική και η συριακή αεροπορία εξαπέλυσαν αεροπορική επίθεση στις επαρχίες Χαλέπι και Ιντλίμπ.
Κρίσιμες ώρες για καθεστώς Ασάντ
Κρίσιμες είναι οι ώρες για το καθεστώς Άσαντ μετά την πτώση του Χαλεπιού αλλά και παγκόσμια ανησυχία.
Υπήρξαν ανεπιβεβαίωτες αναφορές ότι ο Άσαντ και η οικογένειά του βρίσκονταν στη Μόσχα, για συμπλοκές στους δρόμους της πρωτεύουσας, για διάφορες μονάδες του συριακού στρατού που συγκρούονταν ακόμα καιότι το προεδρικό μέγαρο είχε καταληφθεί.
🇸🇾 The terrorist nest in Syria, the city of Idlib, is burning these morning, after Russian airstrikes pic.twitter.com/IdauNaDNp0
— Megatron (@Megatron_ron) December 1, 2024
Οι περισσότερες από αυτές τις αναφορές είναι πιθανότατα προϊόν παραπληροφόρησης, αλλά το τι συμβαίνει στα συμβούλια εξουσίας στη Δαμασκό θα είναι κρίσιμο για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η νέα φάση της συριακής σύγκρουσης.
Είναι αυτοί οι μαχητές ικανοί να διατηρήσουν τον έλεγχο του Χαλεπιού και να επεκτείνουν τη στρατιωτική τους εκστρατεία κατά του καθεστώτος;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Συρία είναι και πάλι μια ενεργή εμπόλεμη ζώνη. Αλλά είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί στην εκτίμηση των προοπτικών των ομάδων που έχουν καταλάβει το Χαλέπι και την ύπαιθρο κοντά στην πόλη Χάμα. Δεν υπάρχουν διεθνείς δημοσιογράφοι στη Συρία και οι αναφορές που έρχονται από τη χώρα είναι πιθανό να είναι γεμάτες παραπληροφόρηση.
Ποιοι είναι οι αντάρτες – τζιχαντιστές
Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε ότι η εξέγερση – από τζιχαντιστές και οργανώσεις ανταρτών που έχουν συμμαχήσει μαζί τους – έχει αποσπάσει τον έλεγχο του Χαλεπιού και κατευθύνεται προς τη Χάμα και άλλες πόλεις.
Η κύρια ομάδα πίσω από την επίθεση πιστεύεται ότι είναι η Ha’yat Tahrir al-Sham (γνωστή ως HTS ή Tahrir al-Sham), η οποία εμφανίστηκε στην αρχή του συριακού εμφυλίου πολέμου.
Πρόκειται για παρακλάδι μιας θυγατρικής της Αλ Κάιντα που ονομάζεται Τζαμπχάτ αλ Νούσρα. Η HTS περιλαμβάνεται στον κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Η απώλεια του Χαλεπίου σηματοδοτεί μια σημαντική οπισθοδρόμηση για τις δυνάμεις του Άσαντ.
Κάποτε η μεγαλύτερη πόλη της Συρίας σε πληθυσμό και η οικονομική της πρωτεύουσα, είναι μια από τις παλαιότερες κατοικημένες πόλεις στον κόσμο.
Το Χαλέπι ήταν επίσης το κύριο προπύργιο των ανταρτών έως ότου το ανέλαβε ο Άσαντ το 2016. Με τους αντάρτες να ανακτούν ξανά τη θέση τους εκεί, δεν βρίσκονται πλέον στριμωγμένοι στην Ιντλίμπ, κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει ένα φαινόμενο ντόμινο.
Στο Χαλέπι, οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις αποσύρθηκαν. Το αν οι ομάδες των ανταρτών θα μπορέσουν να εδραιώσουν τα κέρδη τους εξαρτάται από την αντίδραση του καθεστώτος, των Ρώσων, της Χεζμπολάχ και οποιωνδήποτε άλλων ομάδων που οι Ιρανοί θα μπορούσαν να αναπτύξουν για να βοηθήσουν τον Άσαντ.
Υπάρχουν αναφορές ότι οι ρωσικές δυνάμεις στη Συρία έχουν αναλάβει αεροπορικές επιδρομές για να υποστηρίξουν το καθεστώς. Ωστόσο, μένει να φανεί αν η κυβέρνηση και οι σύμμαχοί της μπορούν να οργανώσουν μια σημαντική άμυνα.
Οι ρωσικές δυνάμεις θα βοηθήσουν τον Άσαντ, όπως έκαναν το 2016;
Το Ιράν, η Ρωσία και οι περιφερειακοί τους σύμμαχοι βοήθησαν τον Άσαντ να πάρει τον έλεγχο της πόλης των περίπου δύο εκατομμυρίων κατοίκων το 2016. Οι αδυσώπητοι ρωσικοί βομβαρδισμοί στο Χαλέπι άνοιξαν τον δρόμο στις δυνάμεις του Άσαντ να εισβάλουν και να κατακτήσουν την πόλη.
Η Ρωσία είναι, φυσικά, πλήρως αφοσιωμένη στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά διαθέτει δυνάμεις στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων πολεμικών αεροσκαφών και επιθετικών ελικοπτέρων, στρατιωτικής αστυνομίας και στρατιωτών που είναι διασκορπισμένοι σε είκοσι βάσεις.
Μεγάλο μέρος της ρωσικής στρατιωτικής υποστήριξης προς τον Άσαντ ήρθε με τη μορφή αδιάκριτων βομβαρδισμών των περιοχών των ανταρτών από αέρος, ενώ η Χεζμπολάχ υποστήριξε το καθεστώς στο έδαφος.
Είναι πολύ πιθανό η Ρωσία να χρησιμοποιήσει την αεροπορική βάση Hmeimim στη βορειοδυτική Συρία για να κάνει πολλά από τα ίδια.
Η αεροπορική ισχύς από μόνη της δεν θα είναι πιθανότατα αρκετή για να αποκρούσει τους αντάρτες.
Με τις κυβερνητικές δυνάμεις ανίκανες ή απρόθυμες να πολεμήσουν την εξέγερση και τη Χεζμπολάχ να μην μπορεί να συγκεντρώσει τις ίδιες δυνάμεις που είχε κάποτε, οι Ρώσοι βρίσκονται σε δυσμενή θέση στη Συρία.
🔴 Statue of Bassel al-Assad (eldest son of Hafez al-Assad) toppled in #Aleppo, #Syria. pic.twitter.com/i0mwhsM89O
— DOAM (@doamuslims) November 30, 2024
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μόσχα θα θελήσει να υπερασπιστεί τη θέση της στη Συρία, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές αν αυτό περιλαμβάνει την υπεράσπιση του Άσαντ.
Ο ρόλος της Τουρκίας, του Ισραήλ, του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών
Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί επρόκειτο να συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογό του στην Άγκυρα την Κυριακή (1.12.2024), αλλά αντ’ αυτού πέταξε πρώτα στη Δαμασκό για να αξιολογήσει την κατάσταση στη Συρία.
Μετά την Δαμασκό, έφθασε στην Άγκυρα και θα συναντηθεί εντός της ημέρας με τον τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν κι αναμένεται να γίνει δεκτός από τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανέφεραν αξιωματούχοι.
Προτού στραφεί στη Μόσχα, ο Μπασάρ αλ Άσαντ ζήτησε στήριξη από την Τεχεράνη αφού η συριακή εξέγερση του 2011 αποδείχθηκε ότι ήταν πέρα από τον έλεγχό του.
Το Ιράν έχει επενδύσει βαθιά στη Συρία με δεκάδες στρατιωτικές βάσεις και άλλες εγκαταστάσεις, επειδή η χώρα είναι κρίσιμη για την υποστήριξη της Τεχεράνης προς τη Χεζμπολάχ -είτε ως αγωγός για όπλα, είτε ως τόπος κατασκευής όπλων, είτε ως διοικητήριο για τους διοικητές του Σώματος Φρουρών της Επανάστασης που συντονίζονται με τη λιβανέζικη μαχητική ομάδα.
Η στρατηγική θέση του Ιράν στην περιοχή είχε ήδη επιδεινωθεί- η επίθεση των ανταρτών στο Χαλέπι και η προφανής ανανεωμένη απειλή για το καθεστώς Άσαντ την έθεσαν ακόμη περισσότερο σε κίνδυνο.
Η τουρκική κυβέρνηση προσπάθησε τα τελευταία χρόνια να εξομαλύνει τους δεσμούς της με τη Συρία. Πρόκειται για μια σημαντική στροφή για την Άγκυρα, η οποία απαίτησε τον τερματισμό του καθεστώτος Άσαντ μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου του 2011 και την κατάληψη εδαφών στη βορειοδυτική Συρία.
Φαίνεται πιθανό ότι οι Τούρκοι επανεκτιμούν τώρα τα ανοίγματά τους προς το καθεστώς. Εάν ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι σύμβουλοί του πιστεύουν ότι ο Άσαντ είναι πιθανό να πέσει, η Τουρκία θα μπορούσε να ανανεώσει την προσπάθειά της να έχει μοναδική επιρροή σε μια διάδοχη κυβέρνηση στη Δαμασκό.
Με βάση την προηγούμενη προσέγγιση του Ερντογάν στις αραβικές εξεγέρσεις πριν από μια δεκαετία και πλέον, αυτό σημαίνει υποστήριξη των ισλαμιστικών ομάδων. Ένας σημαντικός ρόλος της Τουρκίας σε μια Συρία μετά τον Άσαντ θα βοηθούσε τους Τούρκους να διαχειριστούν το πρόβλημα (γι’ αυτούς) της κουρδικής αυτονομίας στη Συρία. Θα βοηθούσε επίσης να διευκολυνθεί η επιστροφή εκατομμυρίων κυρίως Κούρδων προσφύγων που έχουν φτάσει στην Τουρκία τα τελευταία δώδεκα χρόνια αναζητώντας ασφάλεια από τον πόλεμο.
Εάν η Τουρκία ανανέωνε την πίεσή της για αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό, θα έφερνε την Άγκυρα και πάλι σε σύγκρουση με μεγάλα αραβικά κράτη, όπως το Ιράκ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία έχουν ήδη δηλώσει την υποστήριξή τους στον Άσαντ. Κατά πάσα πιθανότητα, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία υποστηρίζουν επίσης το συριακό καθεστώς, δεδομένης της επιφυλακτικότητάς τους απέναντι στις ισλαμιστικές πολιτικές ομάδες που απολαμβάνουν την τουρκική υποστήριξη.
Η διάσπαση του άξονα Ιράν-Συρίας θα ωφελήσει αναμφίβολα την ασφάλεια του Ισραήλ, υπονομεύοντας τον αγωγό μεταφοράς όπλων προς τη Χεζμπολάχ. Ταυτόχρονα, η πιθανή πτώση του Άσαντ θέτει σημαντικές προκλήσεις για το Ισραήλ, ειδικά αν οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία ισλαμιστές έρθουν στην εξουσία στη Συρία. Φυσικά, πολλά πρέπει να συμβούν πριν από την πτώση του Άσαντ. Προς το παρόν, τα προβλήματα του Άσαντ στη Συρία είναι προβλήματα του Ιράν στη Συρία και αυτό είναι καλό για το Ισραήλ.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 900 Αμερικανοί στρατιωτικοί στη Συρία, συγκεντρωμένοι γύρω από μια βάση στο al Tanf. Βρίσκονται εκεί για να βοηθήσουν τις λεγόμενες Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις να περιορίσουν το Ισλαμικό Κράτος. Η κατάληψη του Χαλεπιού και άλλων περιοχών από τους αντάρτες δεν αλλάζει αυτή την αποστολή- στην πραγματικότητα, τα εξτρεμιστικά στοιχεία εντός της εξέγερσης θα μπορούσαν να κάνουν την αποστολή αυτή πιο επείγουσα.
Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν οι δυνάμεις αυτές θα παραμείνουν μετά την ορκωμοσία του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, ορκίστηκε δύο φορές να αποσύρει τις δυνάμεις αυτές, αλλά αντ’ αυτού, υπό την πίεση των συμβούλων του, επέλεξε να αναδιατάξει ορισμένες από αυτές.
Σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του «Πρώτα η Αμερική», μπορεί να επιλέξει αυτή τη φορά να τις αποσύρει ανεξάρτητα από την κατάσταση στη Συρία, η οποία επί του παρόντος δεν αποτελεί απειλή για τους Αμερικανούς ή την αμερικανική πατρίδα.
Πληροφορίες από Council Foreign Relations, CNN και BBC
Φωτογραφίες από Reuters
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163