Διαβάστε όλο το άρθρο των Financial Times.
Ήταν 7 Φεβρουαρίου του 1962 όταν ο Τζον Φ. Κένεντι υπέγραψε τον αμερικανικό νόμο που θα γινόταν γνωστός ως το εμπάργκο στην Κούβα. Μια ημέρα πριν, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είχε παραγγείλει σε βοηθό του, να του αγοράσει 1.000 πούρα Petit Upmann.
Ο Kennedy περίμενε να επιβεβαιώσει ότι η παραγγελία του εκπληρώθηκε, πριν υπογράψει τις νέες ρυθμίσεις, που απαγόρευαν τις εισαγωγές από την Κούβα και άρα και την αγορά των πούρων του.
Σήμερα, 52 χρόνια αργότερα, ο Μπάρακ Ομπάμα αποφάσισε την μερική ανατροπή εκείνου του νόμου. Οι αλλαγές που έγιναν δεν συνιστούν πλήρη ανατροπή του εμπάργκο –για να γίνει αυτό χρειάζεται διάταγμα από το Κογκρέσο.
Είναι όμως οπωσδήποτε μια βαθιά μεταβολή. Είναι αναγνώριση ότι η αμερικανική πολιτική έναντι της νήσου δεν πέτυχε τον στόχο της: ο κ. Ομπάμα είναι, στο κάτω-κάτω, ο 11ος Πρόεδρος των ΗΠΑ που γειτονεύει με τον σοσιαλισμό της Κούβας. Είναι αναγνώριση ότι το εμπάργκο συχνά δηλητηρίαζε την διπλωματία των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιφέρεια. Και είναι αναγνώριση ότι, για πάνω από μισό αιώνα, το αμερικανικό εμπάργκο έχει γίνει το σύμβολο της συμπεριφοράς «τραμπούκου» της Ουάσιγκτον, γεγονός που έχει προσδώσει στην Κούβα μια διεθνή συμπάθεια την οποία υπό διαφορετικές συνθήκες δεν θα απολάμβανε η δικτατορία των αδελφών Κάστρο.
Η αποφυλάκιση στις 17 Δεκεμβρίου του φυλακισμένου στην Κούβα Αμερικανού πολίτη Άλαν Γκρος, αποτέλεσε το προφανές επιχείρημα στην αλλαγή της πολιτικής η οποία θα επιτρέψει, μεταξύ άλλων, την χρήση αμερικανικών πιστωτικών και χρεωστικών καρτών στην νήσο. Σε αντάλλαγμα, θα επιστρέψουν στην νήσο τρεις Κουβανοί κατάσκοποι που κρατούνται στις ΗΠΑ.
Η αλλαγή «ψηνόταν» επί πολλά χρόνια.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, η ενηλικίωση των νεώτερων Κουβανο-Αμερικανών ψηφοφόρων έχει μεταβάλει τους εγχώριους πολιτικούς συσχετισμούς, ειδικά στην Φλόριντα. Το 2000, Κουβανο-Αμερικανοί ψηφοφόροι έδωσαν στους Ρεπουμπλικανούς τρεις ψήφους για κάθε μια που έδωσαν στους Δημοκρατικούς, στις προεδρικές εκλογές. Αλλά το 2012 οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι οι Κουβανο-Αμερικανοί είναι μοιρασμένοι 50/50.
Πράγματι, οι Κουβανο-Αμερικανοί υπήρξαν από τους πιο ενθουσιώδεις υποστηρικτές της επαναπροσέγγισης. Μολονότι πολλοί υψηλόβαθμοι Κουβανο-Αμερικανοί νομοθέτες παραμένουν ένθερμοι αντίπαλοι της προσπάθειας, πάνω από 300.000 ομοεθνείς τους ταξίδεψαν πέρσι στην Κούβα. Οι ίδιοι επίσης έστελναν έως 3,5 δισ. δολ. στους συγγενείς τους. Οι εξόριστοι της Κούβας παραμένουν κομμάτι της λύσης για την νήσο και όχι, όπως συχνά νομίζουμε, κομμάτι του προβλήματος.
Η νήσος έχει κι αυτή μεταλλαχθεί. Ο Φιντέλ Κάστρο έχει αποσυρθεί. Ο νεώτερος αδελφός του Ραούλ τον έχει αντικαταστήσει. Μολονότι δεν έχει γίνει μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος, το ζήτημα υποβόσκει ζωηρά. Ακούγεται ανοιχτή κριτική, αρχίζει να εκδηλώνεται αντιπολιτευτικός Τύπος και υπάρχει μέχρι και χρονολογία -2018- που υποτίθεται ότι θα αποχωρήσει ο Ραούλ.
Εχουν γίνει και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, υπό τον Ραούλ. Είναι πλέον νόμιμες οι πωλήσεις σπιτιών και αυτοκινήτων, όπως και η κατοχή κινητού τηλεφώνου. Χιλιάδες μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν φυτρώσει, όπως και μεγαλύτεροι όμιλοι τους οποίους λειτουργούν συνεταιρισμοί.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι πολύ λίγες μπροστά στην οικονομική απελευθέρωση που χρειάζεται η σοβιετικού τύπου οικονομία της Κούβας. Αλλά δεν είναι μόνο καλλωπιστικές: είναι επίσης μη αναστρέψιμες και η νέα στρατηγική των ΗΠΑ τις ενθαρρύνει. Επειδή ο σημερινός βασικός ευεργέτης της Κούβας, η Βενεζουέλα, έχει πέσει σε οικονομική διολίσθηση που επιδεινώνεται με την πτώση των τιμών του πετρελαίου, κάθε προσπάθεια προώθησης των μεταρρυθμίσεων πιθανόν να αποδειχθεί απλά παραβίαση ανοιχτής θύρας.
Οσον αφορά τις αλλαγές στην αμερικανική στρατηγική καθεαυτού, στην ουσία πρόκειται για την κατάργηση της αμερικανικής γραφειοκρατίας στις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας και την αντικατάστασή της με την ελεύθερη επαφή πολιτών. Τα ταξίδια θα επεκταθούν, τα όρια στις χρηματοοικονομικές μεταβιβάσεις θα καταργηθούν. Οι αμερικανικές εταιρίες θα μπορούν να πωλούν ελεύθερα ορισμένα αγαθά, όπως τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό. Θα αποκατασταθούν οι διπλωματικές σχέσεις –αλλά παράλληλα θα επικρατήσει πιο σκληρή (και πιο αξιόπιστη) κριτική για τις καταχρήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα.
Ο πρόεδρος Ομπάμα παρήγγειλε επίσης ότι ο χαρακτηρισμός της Κούβας ως «κράτος που υποθάλπτει την τρομοκρατία» τελεί υπό 6μηνη αναθεώρηση. Ακόμη και το υπουργείο Εξωτερικών αποφεύγει πια να χρησιμοποιήσει αυτή την ταμπέλα, που υποβαθμίζει τον λόγο της Ουάσιγκτον στα ζητήματα διεθνούς τρομοκρατίας και πυροδοτεί διεθνείς οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Κούβας. Η κατάργηση αυτού του χαρακτηρισμού ίσως αποδειχθεί το πιο πολύτιμο δώρο για την Αβάνα.
Πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη πριν αποκατασταθούν περισσότερο οι σχέσεις των ΗΠΑ, όπως έχει γίνει, για παράδειγμα, με το Βιετνάμ. Εν τω μεταξύ όμως, ο κ. Ομπάμα έκανε ό,τι μπορούσε μέσα στα περιθώριά του –μεταξύ αυτών και η νέα ρύθμιση που επιτρέπει στους Αμερικανούς πολίτες να εισάγουν πούρα Κούβας αξίας έως $100.
Οπως και η ίδια η νέα στρατηγική, ίσως δεν φτάνουν για την αγορά 1.000 petit upmann. Και πάλι όμως, φτάνουν, για ένα πολύ καλό ξεχαρμάνιασμα…
