Ήταν Ιούνιος του 1942 όταν η Marta και ο Alexandr Knapp, ένα ζευγάρι Εβραίων, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την κορούλα τους σε ένα παγκάκι σιδηροδρομικού σταθμού, χωρίς να έχουν ιδέα για το τι θα απογίνει. Προσπαθούσαν να διαφύγουν από την τότε Τσεχοσλοβακία και πίστευαν ότι αφήνοντας πίσω την μόλις ενός έτους Alice, ενδεχομένως εκείνη να γλίτωνε από τους ναζί.
Από την Πράγα μέχρι και την ανατολική Βοημία, το ζευγάρι ταξίδευε μαζί με την κορούλα του. Όταν όμως το τρένο τους έφτασε στο Πάρντουμπιτσε, σε αυτό επιβιβάστηκαν ναζιστές στρατιώτες που αναζητούσαν Εβραίους που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Τότε η Marta και ο Alexandr Knapp σκέφτηκαν ότι αν άφηναν πίσω την μικρή Alice, αυτή ίσως τα κατάφερνε.
Από εκείνη την ημέρα του Ιούνη του 1942 η Alice Grusová, όπως είναι το επώνυμό της μετά τον γάμο της, δεν ξαναείδε τους γονείς της. Συνελήφθησαν και στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Theresienstadt, απ’ όπου αργότερα απελάθηκαν στο Άουσβιτς και δολοφονήθηκαν. Ο αδελφός της από τον προηγούμενο γάμο του πατέρα της δολοφονήθηκε επίσης εκεί. Αυτή θα μπορούσε να ήταν και η δικιά της κατάληξη, αν οι γονείς της δεν είχαν πάρει αυτή την τόσο σκληρή απόφαση.
Η Alice Grusová φέτος γιόρτασε τα 81α γενέθλιά της, καθώς και την 60η επέτειο του γάμου της με τον σύζυγό της Miroslav, με τον οποίο ζουν στην Πράγα και έχουν τρεις γιους, έξι εγγόνια και τρία δισέγγονα. Κατάφερε να δημιουργήσει την δικιά της μεγάλη οικογένεια, αν και της έλειπε ένα δικό της κομμάτι το οποίο συμπλήρωσε όταν νωρίτερα φέτος ταξίδεψε στο Ισραήλ και επανενώθηκε με την οικογένεια της που μέχρι πρότινος δεν γνώριζε ότι υπήρχε.
«Σοκαρίστηκα όταν έμαθα, στα 80 μου χρόνια, ότι έχω μια τόσο μεγάλη οικογένεια», δήλωσε συγκινημένη η Alice Grusová, μιλώντας στο CNNi. «Είμαι απλά λυπημένη που αυτό δεν έγινε νωρίτερα», πρόσθεσε η συνταξιούχος νοσοκόμα παιδιατρικής.
Η επανένωση της Alice Grusová έγινε χάρη στις προσπάθειες μιας γυναίκας που βρισκόταν 5.000 μίλια μακριά στη Νότια Αφρική στην έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού. Η Michalya Schonwald Moss μέσω του site γενεαλογίας MyHeritage έψαχνε ποια ήταν η κατάληξη των δικών της συγγενών στο Ολοκαύτωμα, και αφού ανακάλυψε ότι 120 από τους συγγενείς της δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς, υπήρξε μια αχτίδα ελπίδα. Εντόπισε και μια επιζήσασα: την Alice Grusová.
Πώς επέζησε η μικρή Alice
Η μόλις ενός έτους Alice αφού εγκαταλείφθηκε σε ένα παγκάκι σιδηροδρομικού σταθμού μεταφέρθηκε αρχικά σε ορφανοτροφείο και μετά στο στρατόπεδο εργασίας Theresienstadt. «Υπήρχε μια ωραία γυναίκα που μας φρόντιζε. Θυμάμαι μόνο φευγαλέες στιγμές από εκείνη την εποχή» λέει. «Και μετά θυμάμαι όταν αρρώστησα από τύφο και οι εργάτες εκεί έπρεπε να με προστατεύσουν από τους Γερμανούς. Θυμάμαι ότι μου έλεγαν να σωπάσω, αλλιώς θα έρθουν οι κακοί Γερμανοί και θα μας σκοτώσουν», προσθέτει.
Το παιδί κατάφερε να επιζήσει και μετά τον πόλεμο επανενώθηκε με τη μικρότερη αδελφή της μητέρας της, την Edith – ή Editka όπως την αποκαλεί η ίδια – η οποία επέζησε από το Άουσβιτς μεταφερόμενη σε στρατόπεδο εργασίας. Με τη φωνή της να σπάει, η Grusová μιλάει για τη θεία της, η οποία, όπως πολλοί επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων, είχε τον αριθμό ταυτότητάς της τατουάζ στο χέρι της. «Είχε το τατουάζ. Αλλά δεν το καταλάβαινα αυτό εκείνη την εποχή» λέει.
Το 1947 η θεία της έφυγε για την τότε Παλαιστίνη, χωρίς να πάρει μαζί την μικρή Alice μαζί της. Για λόγους που παραμένουν ασαφείς και το κοριτσάκι δόθηκε για υιοθεσία. «Ήμουν έξι ετών όταν η θεία μου έφυγε από την Τσεχοσλοβακία και ήρθα στους νέους μου γονείς», λέει. «Ως παιδί, ήμουν πολύ λυπημένη που έφυγε η θεία μου. Δεν καταλάβαινα γιατί δεν με πήρε μαζί της» σημειώνει.
Για κάποιο διάστημα ωστόσο είχαν επαφές με την αγαπημένη της θεία και ήξερε ότι είχε έναν ξάδελφο. «Ήμουν σε επαφή μαζί της για λίγο καιρό. Παντρεύτηκε και απέκτησε έναν γιο, τον οποίο είδα τελευταία φορά σε φωτογραφία όταν ήταν δύο ετών. Αλλά η αλληλογραφία με την Edith σταμάτησε και το 1966 χάσαμε ο ένας τον άλλον», λέει.
Χρόνια αναζήτησης και το email της επανένωσης
Η Alice Grusová δεν έμαθε ποτέ τι έχει συμβεί με την θεία της, την μοναδική συγγενή που ήξερε και είχε μια επαφή. Μέχρι την ημέρα που ο γιος της, ο Jan, που μιλάει αγγλικά, μετέφρασε ένα email που έλαβαν οι γονείς του από την Michalya Schonwald Moss το 2021. Αυτός και η σύζυγός του είχαν περάσει χρόνια προσπαθώντας να εντοπίσουν την ξαδέλφη της μητέρας του, χωρίς επιτυχία.
Με τη βοήθεια επαγγελματιών ερευνητών, η Michalya Schonwald Moss όχι μόνο είχε ανακαλύψει την ιστορία της Alice Grusová, αλλά είχε καταφέρει να εντοπίσει και τον ξάδελφο – τον γιο της Edith, τον Yossi Weiss, που σήμερα είναι 67 ετών και ζει στην ισραηλινή πόλη Χάιφα.
Η πρώτη επαφή και η επανένωση
Η πρώτη επαφή του Yossi Weiss και της Alice Grusová έγινε διαδικτυακά πέρυσι, μαζί με άλλα μέλη του νεοανακαλυφθέντος οικογενειακού δέντρου. Ο Yossi Weiss δεν γνώριζε τίποτα για την ξαδέλφη του και η δική του ζωή είχε στιγματιστεί δυστυχώς από το γεγονός ότι τόσο η μητέρα του, όσο και ο γιος του είχαν αυτοκτονήσει.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Alice Grusová πέταξε στο Ισραήλ με τον σύζυγό της, τον γιο τους Jan και τη σύζυγό του Petra για να συναντήσουν τον Yossi Weiss και τα μέλη της ευρύτερης οικογένειάς του, συμπεριλαμβανομένου της Michalya Schonwald Moss, η οποία είχε ταξιδέψει από τη Νότια Αφρική για την περίσταση.
«Ήθελαν να με συναντήσουν και να έρθουν να με επισκεφθούν, αλλά ο ξάδελφός μου έχει καρκίνο και δεν μπορεί να ταξιδέψει», δήλωσε στο CNNi η Alice Grusová . «Φοβόμουν το μακρύ ταξίδι στην ηλικία μου», είπε. «Τώρα είμαι τόσο χαρούμενη που πήγα. Απλά λυπάμαι που αυτό δεν έγινε νωρίτερα», πρόσθεσε.
«Συγκινητική η συνάντηση»
Η Alice Grusová – η οποία δεν μιλάει ούτε εβραϊκά ούτε αγγλικά – επικοινωνούσε με τους νεοαποκτηθέντες συγγενείς της μέσω διερμηνέα. Μαζί επισκέφθηκαν τον τάφο της αείμνηστης θείας της, το μουσείο Theresienstadt και το Παγκόσμιο Κέντρο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στο Yad Vashem, όπου κατέγραψε την προσωπική της μαρτυρία και βιντεοσκοπήθηκε επίσης για ένα ισραηλινό ειδησεογραφικό κανάλι.
Ο Simmy Allen, επικεφαλής των διεθνών μέσων ενημέρωσης στο Yad Vashem, ήταν εκεί και δήλωσε στο CNN ότι ήταν μια «πολύ συναισθηματική συνάντηση».
Ο Yossi Weiss δήλωσε στο CNN ότι γνώριζε ελάχιστα για την προηγούμενη ζωή της μητέρας του και δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει γιατί άφησε πίσω τον ξάδελφό του όταν μετακόμισε στην τότε Παλαιστίνη. «Ανοίξαμε το θέμα ότι η μητέρα μου ήρθε στο Ισραήλ και η Alice έμεινε πίσω και συμφωνήσαμε ότι τα πράγματα ήταν περίπλοκα» είπε επίσης. Το ερώτημα θα παραμείνει για πάντα αναπάντητο, αν και ο Yossi Weiss προσπάθησε να το κατανοήσει. «Η μητέρα μου ήταν επιζήσασα του Ολοκαυτώματος και επέστρεφε από τα στρατόπεδα σε ηλικία 25 ετών και μόλις είχε χάσει τον σύζυγό της. Η Alice ήταν πέντε ετών. Η μητέρα μου δεν μπορούσε να της προσφέρει σπίτι, σχολείο, φαγητό και τα πάντα», είπε. «Ίσως πίστευε ότι η ανιψιά της θα ήταν καλύτερα με θετούς γονείς», πρόσθεσε.
«Φυσικά και σκέφτηκα πώς θα ήταν η ζωή μου. Ως παιδί, ήμουν πολύ λυπημένη που έφυγε η θεία μου. Δεν καταλάβαινα γιατί δεν με πήρε μαζί της» λέει από την πλευρά της η Alice Grusová.
«Με το να την (σ.σ. την Alice) έχουμε εκ νέου στη ζωή μας, μας δίδαξε πώς είναι να ζεις. Κάθε μέρα είναι μια “επισκευή” για την οικογένειά μας. Και χάρη στην Alice και τη λάμψη στα μάτια της και την αγάπη που εκπέμπει, γίναμε ξανά οικογένεια» αναφέρει η Michalya Schonwald Moss.
Με πληροφορίες από CNNi
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163