Αήττητος φάνταζε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που εδώ και 22 χρόνια έμοιαζε να έχει «γραπωθεί» στην ηγεσία της χώρας. Πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας, που βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα πραξικόπημα, θα έμενε στην εξουσία μέχρι τα βαθιά γεράματα… Όλα αυτά μέχρι χθες…
Η συντριπτική ήττα του κόμματος AKP του Ερντογάν και η ιστορική νίκη του CHP στις δημοτικές εκλογές αλλάζει το πολιτικό σκηνικό της χώρας και όλοι πλέον έχουν τα βλέμματα στραμμένα στις επόμενες κινήσεις Ερντογάν και Εκρέμ Ιμάμογλου. Οι Τούρκοι φαίνεται πως τιμώρησαν τον Ερντογάν ύστερα από την παρατεταμένη οικονομική κρίση.
Τα σχεδόν τελικά εκλογικά αποτελέσματα δίνουν στο Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (CHP) ευρεία νίκη, ακόμη και στις επαρχίες της Ανατολίας που υπήρξαν μέχρι χθες προπύργιο του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν.
Στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα, την Σμύρνη, τα Άδανα, την Αντάλια το CHP, ο υποψήφιος του οποίου υπέστη ήττα στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου 2023, επικρατεί στις μεγαλύτερες πόλεις, ακόμη και στην Μπούρσα, προπύργιο των συντηρητικών, καθώς και σε άλλες επαρχίες της Ανατολίας που θεωρούνταν δεδομένες για το κυβερνών κόμμα.
Σύμφωνα με τους παρατηρητές, πρόκειται για την μεγαλύτερη εκλογική ήττα του προέδρου Ερντογάν από την έλευση του κόμματός του στην εξουσία το 2002.
Την χθεσινή νύκτα, και καθώς συνεχιζόταν η καταμέτρηση των ψήφων, ο πρόεδρος της Τουρκίας παραδέχθηκε ότι πρόκειται για «καμπή» και υποσχέθηκε «να σεβαστεί την απόφαση της χώρας».
Οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες Hürriyet et Yeni Safak κάνουν λόγο στα πρωτοσέλιδά τους για το «μήνυμα» που επεδίωξαν να στείλουν στην κυβέρνηση οι Τούρκοι, αντιμέτωποι με μία σοβαρή οικονομική κρίση.
Ωστόσο, ο συντάκτης του κύριου άρθρου της Hürriyet, ο Αμπντουλκαντίρ Σελβί, παραδέχεται ότι «ένας νέος άνεμος» πνέει στην Τουρκία, «που δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την οικονομία».
Κατά την γνώμη του, ο Ερντογάν, ο οποίος επανεξελέγη μόλις τον περασμένο χρόνο, αντιμετωπίζει μία «νέα πολιτική εξίσωση».
Ιμάμογλου: Ο μεγάλος αντίπαλος του Ερντογάν το 2028;
«Επανάσταση στις κάλπες», είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος της Sözcü, μία εθνικιστικής λαϊκής εφημερίδας εχθρικής προς τον Ερντογάν, ενώ η Cumhuriyet χαιρετίζει μία «ιστορική νίκη» με λευκά γράμματα σε κόκκινο φόντο, τα χρώματα της τουρκικής σημαίας.
Η εκλογική νίκη της αντιπολίτευσης είχε προβλεφθεί για την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, την πολιτική και την οικονομική πρωτεύουσα της Τουρκίας, που είχαν χαθεί ήδη στις δημοτικές εκλογές του 2019 για τον Ερντογάν. Αλλά οι διαστάσεις της νίκης αιφνιδίασαν του πολιτικούς παρατηρητές. Η εκλογική νίκη της αντιπολίτευσης θεωρείται άνευ προηγουμένου από το 1977 και θεωρείται ότι θα ξανασχεδιάσει την εκλογική γεωγραφία της χώρας.
Ηγετική μορφή της τουρκικής αντιπολίτευσης από την νίκη του στις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη πριν από πέντε χρόνια, ο Εκρέμ Ιμάμογλου, πολύ δημοφιλής σε ολόκληρη την χώρα, βρίσκεται ήδη στην κούρσα των προεδρικών εκλογών του 2028.
Ο δήμαρχος της Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς, ο οποίος επανελέγη με θριαμβευτικό τρόπο και προβάδισμα 30 ποσοστιαίων μονάδων του αντιπάλου του AKP, βγαίνει επίσης πολύ ενισχυμένος από τις εκλογές.
Ο Αμπντουλκαντίρ Σελβί της Hürriyet προαναγγέλλει μάλιστα «κούρσα ανάμεσα στον Ιμάμογλου και τον Γιαβάς» εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2028.
Ο Ταγίπ Ερντογάν είχε δηλώσει τον περασμένο μήνα ότι αυτές οι δημοτικές εκλογές είναι οι τελευταίες που οργανώνονται υπό την ηγεσία του, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οδεύει προς την πολιτική του συνταξιοδότηση.
Χθες την νύκτα, μπροστά στους υποστηρικτές του, ο 70χρονος Ερντογάν ζήτησε «να μην σπαταληθούν» τα τέσσερα χρόνια που απομένουν μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2028.
Οι λόγοι που οδήγησαν τον Ερντογάν στην ήττα
1.Τοπικές εκλογές, εθνικό διακύβευμα
Εμπλεκόμενος προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία για τις δημοτικές εκλογές στο πλευρό των υποψηφίων του AKP, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, την οποία ήθελε να ανακτήσει με κάθε κόστος, ο Ερντογάν έδωσε σε αυτές τις τοπικές εκλογές εθνικό χαρακτήρα.
Περισσότερο από τη συντριβή του υποψηφίου του AKP στην Κωνσταντινούπολη, του ελάχιστα χαρισματικού Μουράτ Κουρούμ, σχολιάστηκε η ήττα του Τούρκου προέδρου.
Το κόμμα του δεν κατάφερε να ανακτήσει τις μεγάλες πόλεις που είχε χάσει πριν πέντε χρόνια, ανάμεσά τους η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα, και επιπλέον έχασε πρωτεύουσες επαρχιών στη συντηρητική Ανατολία, τις οποίες θεωρούσε εδώ και χρόνια προπύργιά του.
Ο Μπερκ Εσέν, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, έκανε λόγο για «τη μεγαλύτερη εκλογική ήττα στην καριέρα του Ερντογάν», επισημαίνοντας ότι το CHP, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατέγραψε το «καλύτερο αποτέλεσμά του μετά τις εκλογές του 1977».
2.Το βάρος της οικονομικής κρίσης
Πέρα από την πιθανή κόπωση, δέκα μήνες μετά τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2023, οι ψηφοφόροι, αντιμέτωποι με σοβαρή οικονομική κρίση, τιμώρησαν την κυβέρνηση: ο πληθωρισμός που έφτασε το 67% σε ετήσια βάση και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος καθιστούν την καθημερινότητα πολλών Τούρκων της μεσαίας τάξης δύσκολη.
Η δυσαρέσκεια αυτή φάνηκε και στο μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στις δημοτικές εκλογές σε σχέση με το 2019.
«Οι πιο σημαντικές αλλαγές στην Τουρκία γίνονται όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να διασφαλίσουν την καθημερινότητά τους, όταν δεν μπορούν πλέον να φάνε», αποκαλύπτει ο Αλί Φάικ Ντεμίρ καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γκαλατάσαραϊ της Κωνσταντινούπολης.
3.Κωνσταντινούπολη: η οικονομική πρωτεύουσα και ένας «εθνικός» θησαυρός
«Όποιος κερδίζει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει την Τουρκία», συνήθιζε να λέει ο Ερντογάν. Η μεγαλούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων (σχεδόν το ένα πέμπτο του τουρκικού πληθυσμού) αποτελεί το στολίδι της χώρας λόγω της λαμπρής ιστορίας της, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Τουρκίας αλλά και τον «θησαυρό» της με την πιο στενή έννοια του όρου, καθώς αντιπροσωπεύει το 30% του ΑΕΠ της χώρας.
«Δεν είναι εύκολο να διαχειριστείς την Κωνσταντινούπολης, μια πόλη πιο πολυπληθή από περισσότερες από είκοσι πόλεις της ΕΕ (…) Πρόκειται για ένα εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Είναι μία χώρα» από μόνη της, σχολιάζει η Αϊλίν Ουνβέρ Νόι καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Χαλίτς της Κωνσταντινούπολης, για την οποία «όσοι καταφέρουν να διαχειριστούν αυτή την πόλη και αποδείξουν την αξία τους», βλέπουν στη συνέχεια την καριέρα τους να απογειώνεται.
Απόδειξη ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
4.Η δύση του Ερντογάν;
Στην εξουσία από το 2003 ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος από το 2014, αυτές ήταν οι πέμπτες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν υπό την ηγεσία του Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις μεταξύ των οποίων τις μεγάλες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη το 2013, που εξαπλώθηκαν σε 80 από τις 81 επαρχίες της χώρας και μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, της οποίας ακολούθησαν διώξεις.
Όμως η ήττα του AKP σημαίνει το τέλος του Ερντογάν; Οι αναλυτές είχαν ανακοινώσει τη δύση του το 2019 μετά την απώλεια στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Ωστόσο κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία και επανεξελέγη τον Μάιο του 2023 με το 52% των ψήφων.
Αυτή τη φορά άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι δημοτικές εκλογές θα είναι «οι τελευταίες» του.
Ο Μπαϊράμ Μπαλγκί, ερευνητής στο CER-Sciences Po στο Παρίσι, είναι πεπεισμένος για αυτό: «είναι ικανός να προκαλέσει την έκπληξη και να βάλει τέλος στην καριέρα του. Ένας τρόπος να αποχωρήσει με χάρη, παραμένοντας πιστός στο όραμα του ισλάμ και στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες τίποτα δεν είναι αιώνιο σε αυτή τη γη».
5.Ο Ιμάμογλου πρόεδρος;
Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης που επανεξελέγη αποτελεί πλέον περισσότερο από ποτέ «τον αρχηγό» της αντιπολίτευση: διαθέτει το κύρος, τη δημοτικότητα και πάνω απ’ όλα την επιθυμία για ανέλιξη ως την προεδρία. Όμως αυτό για το οποίο δεν σταματούν να επικρίνουν τον Ιμάμογλου ακόμη και στελέχη του κόμματός του είναι ότι ασχολείται περισσότερο με την καριέρα του παρά με τις υποθέσεις της Κωνσταντινούπολης.
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου παραμένει και στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης. Στα τέλη του 2022 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και επτά μήνες φυλάκιση για «προσβολή» μελών της ανώτερης εκλογικής επιτροπής της Τουρκίας. Ο δήμαρχος έχει ασκήσει έφεση στην απόφαση, αλλά η υπόθεση εξακολουθεί να απειλεί το πολιτικό του μέλλον και τον απέκλεισε από την προεδρική κούρσα το 2023.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163