Βρετανικό Μουσείο: Στα υπόγεια χωρίς ασφάλεια αμύθητοι αρχαιολογικοί θησαυροί – Πώς φτάσαμε την αποκάλυψη των κλοπών

Για ανεπαρκή μέτρα ασφαλειας στο Βρετανικό Μουσείο κάνουν λόγο οι Times μετά το σκάνδαλο με την κλοπή διαφόρων αρχαιοτήτων.

Την περασμένη εβδομάδα το Βρετανικό Μουσείο έκανε γνωστό ότι ενας υπάλληλος απολύθηκε και ότι θα κινηθεί νομικά εναντίον του για τις κλόπές. Η αστυνομία έχει ξεκινήσει έρευνα και έχει ανακρίνει έναν άνδρα, ωστόσο ακόαμ δεν έχουν γίνει συλλήψεις. .

Στο σκάνδαλο με τις κλοπές από το Βρετανικό Μουσείο αναφέρονται οι Times γράφοντας ότι οι επιμελητές και οι φροντιστές της συλλογής που βρίσκοντα στα υπόγεια αποτελούν μέρος μιας προνομιούχου ομάδας ατόμων. Πρόκειται για αυτούς για τους οποίους έχει εγκριθεί η πρόσβαση στις ιδιωτικές αίθουσες που βρίσκονται κάτω από το σημείο όπου εκτίθενται δημόσια τα Γλυπτά του Παρθενώνα, καθώς και σε άλλες τεράστιες αποθήκες σε όλη την έκταση του Βρετανικού Μουσείου.

Σύμφωνα με τους Times τα άτομα αυτά έχουν την άδεια να πηγαίνουν στους συγκεκριμένους χώρους  χωρίς συνοδεία, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές άδειες ή απλά κλειδιά για να αποκτήσουν πρόσβαση. Το συγκεκριμένο πρόσωπο δεν ελέγχεται κατά την έξοδο, ενώ οι αξιωματικοί ασφαλείας λέγεται ότι επικεντρώνονται κυρίως στη φύλαξη των συλλογών από το κοινό και όχι από τους υπαλλήλους, γράφει το δημοσίευμα.

Πολλά εξαρτώνται από την εμπιστοσύνη

«Στην ουσία, αν έχετε αυτή την άδεια και δεν υπάρχει κανείς άλλος τριγύρω… πολλά εξαρτώνται από την εμπιστοσύνη. Το ίδιο ισχύει και για άλλα μεγάλα μουσεία», ανέφερε χαρακτηριστικά μια πηγή.

Ο Πίτερ Χιγκς, ο επιμελητής που απομακρύνθηκε, ο οποίος αρνείται κάθε αδίκημα, θυμήθηκε κάποτε την απόκοσμη ησυχία που παρατηρούσε όταν περιπλανιόταν μόνος του σε αυτές τις -μακριά από τα μάτια του κοινού- αποθήκες.

«Στα υπόγειά μας, όπου έχουμε πολλά θραύσματα αγαλμάτων και ολόκληρα ράφια γεμάτα «μέλη σώματος»… Αν είσαι εκεί κάτω μόνος σου, γίνεται λίγο ανατριχιαστικό», ήταν τα λόγια του Χιγκς, που έχε ειδίκευση σε ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά.

Το δημοσίευμα αναφέρει ότι… «κάθε αντικείμενο θεωρείται ότι έχει έναν αριθμό και έναν καθορισμένο χώρο στις αποθήκες, οι οποίες έχουν συναγερμό αλλά δεν παρακολουθούνται με άλλο τρόπο, σύμφωνα με τους ειδικούς. Όσοι έχουν άδεια δεν υποχρεούνται να ενημερώνουν κανέναν για το με ποια αντικείμενα εργάζονται».

«Τηλεφωνούσα στην ασφάλεια, τους έλεγα σε ποια αίθουσα έμπαινα, έπαιρνα το κλειδί και αυτό ήταν το μόνο που χρειαζόταν να κάνω για να έχω πρόσβαση σε ένα τεράστιο εύρος αντικειμένων», ανέφερε ένας πρώην επιμελητής στον Independent.

«Πολλές από τις συλλογές φυλάσσονται στα ίδια δωμάτια με άλλες, οπότε αν κάποιος ήταν ανέντιμος θα είχε την κάλυψη της γνώσης ότι δεκάδες άλλοι έφοροι, συντηρητές, ειδικοί και ερευνητές θα βρίσκονταν σε αυτό το δωμάτιο την ίδια εβδομάδα ή ακόμη και ημέρα», γεγονός που θα εξαφάνιζε τα ίχνη οποιουδήποτε κακόβουλου ενδιαφερόμενου.

«Σοκαρίστηκα και τρόμαξα»

Τις κλοπές των αρχαιοτήτων αποκάλυψε ένας ειδικός και έμπορος έργων τέχνης Ιτάι Γκραντέλ. Μιλώντας στους Times, ο Γκραντέλ δεν κρύβει την οργή του και διερωτάται ότι για περισσότερο από έναν χρόνο, το μουσείο αρνήθηκε τα ευρήματά του, υποστηρίζοντας ότι οι ισχυρισμοί του ήταν «εντελώς αβάσιμοι» και ότι «η συλλογή προστατεύεται».

«Σοκαρίστηκα και τρόμαξα όταν άρχισα να βάζω τα πράγματα στη σειρά. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι τα αντικείμενα δεν ήταν ασφαλή σε αυτό το ένδοξο ίδρυμα. Με απομάκρυναν και αυτό με έκανε αποφασισμένο να τους κάνω να με ακούσουν».

«Αφού πήγα για πρώτη φορά σε αυτούς και αρνήθηκαν να με πάρουν στα σοβαρά, έφυγα και ανέπτυξα επαφές στο μουσείο και στον ακαδημαϊκό κόσμο, ήμουν αποφασισμένο ότι αν το μουσείο μου έκλεινε ξανά την πόρτα, θα ήμουν σε θέση να τη σπάσω», δήλωσε.

Ανάμεσα τα αντικείμενα που έχουν κάνει φτερά είναι χρυσά κοσμήματα, πολύτιμοι λίθοι από όνυχα και γυάλινα σκεύη συγκαταλέγονται μεταξύ των έως και 2.000 αντικειμένων, ορισμένα από τα οποία είναι ηλικίας άνω των 3.500 ετών, που φοβούνται ότι έχουν χαθεί, καταστραφεί ή κλαπεί από τις αίθουσες έρευνας του μουσείου κατά τη διάρκεια δύο δεκαετιών.

Πώς έφτασαν στις αποκαλύψεις για τις κλοπές

Οι ανησυχίες του Γκράντελ ήρθαν για πρώτη φορά στο φως μέσω του φίλου του Μάλκολμ Χέι ενός άλλου εμπόρου, τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2020.

Από το 2016 αγόραζε ρωμαϊκούς γυάλινους πολύτιμους λίθους και άλλα αντικείμενα που χρονολογούνται από το 1 π.Χ. περίπου από έναν λογαριασμό στο eBay, αλλά παρατήρησε ότι ένας πολύτιμος λίθος που είχε αγοράσει αναφερόταν στον ιστότοπο του Βρετανικού Μουσείου ως μέρος της συλλογής του. Ένας άλλος πολύτιμος λίθος από τον ίδιο πωλητή ήταν επίσης καταχωρημένος στον ιστότοπο του μουσείου, ενώ και οι δύο αποτελούσαν μέρος μιας συλλογής που δώρισε στο μουσείο ο συλλέκτης του 18ου αιώνα Τσαρλς Τάουνλι.

Να σημειωθεί ότι οι υποψίες του Γκραντέλ εντάθηκαν περαιτέρω όταν ο πωλητής καταχώρισε ένα αντικείμενο και το απέσυρε γρήγορα. Το κομμάτι καταγράφηκε στο μουσείο.

Μάλιστα ο Ιτάι Γκραντέλ αγόρασε περίπου 70 αντικείμενα από το eBay, αν και μπόρεσε να αποδείξει ότι μόνο τρία από τα αντικείμενα ήταν καταγεγραμμένα από το μουσείο. Ο ίδιος όμως υποπτεύεται ότι και τα υπόλοιπα ήταν, αλλά δεν είχαν καταγραφεί σωστά από το μουσείο.

Σχολίασε μάλιστα τα ευρήματά του στον Τζόναθαν Γουίλιαμς, αναπληρωτή διευθυντή του μουσείου, τον Φεβρουάριο του 2021, κατονομάζοντας αυτή τη φορά τον πωλητή. Το μήνυμα στο mail επιβεβαιώθηκε, αλλά τέσσερις μήνες αργότερα δεν είχε λάβει καμία απάντηση. Από την άλλη τον Ιούλιο ο Γουίλιαμς απάντησε, λέγοντας: «Τα εν λόγω αντικείμενα είναι όλα καταγεγραμμένα και χωρίς να υπάρχει καμία υπόνοια για οποιαδήποτε παράβαση εκ μέρους οποιουδήποτε μέλους του προσωπικού του μουσείου.

Από την έρευνα έλαβε επίσης υπόψη τις σχετικές ρυθμίσεις ασφαλείας και διαπίστωσε ότι οι διαδικασίες είναι ισχυρές και ότι η συλλογή προστατεύεται».

Τα ανησυχητικά νέα

Μέσω ενός κοινού φίλου ο Γκραντέλ έστειλε τον  Οκτώβριο του 2022, μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον σερ Πολ Ρούντοκ, διαχειριστή του μουσείου, ο οποίος το χαρακτήρισε «ανησυχητικά νέα».

Ο Ρούντοκ διαβίβασε το e-mail στον Τζορτζ Όσμπορν, νυν πρόεδρο του μουσείου, ο οποίος το έδειξε στον διευθυντή Χάρτγουικ Φίσερ, γράφοντας: «Ο Γκραντέλ λέει ότι έθεσε τους ισχυρισμούς σε εσάς και τον Τζόναθαν Γουίλιαμς, αλλά λέει ότι δεν τον διαβεβαίωσαν ότι διερευνήθηκαν ικανοποιητικά. «Είναι αυτονόητο ότι πρόκειται για πολύ σοβαρούς ισχυρισμούς. Θα μπορούσατε να μου δώσετε μια λεπτομερή απάντηση για να με διαβεβαιώσετε ότι το θέμα έχει διερευνηθεί διεξοδικά, με χρονοδιάγραμμα, και να με ενημερώσετε ποια ήταν τα συμπεράσματα».

Στην συνέχεια ο Φίσερ απάντησε στον Ρούντοκ ότι «δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς». Ο Γκραντέλ ήταν καταβεβλημένος. Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους έγραψε στον Όσμπορν: «Αγαπώ το Βρετανικό Μουσείο (ανεξάρτητα από τα αισθήματά μου για τον σημερινό διευθυντή και τον αναπληρωτή διευθυντή και τον τρόπο με τον οποίο με απομάκρυναν) και είμαι ανένδοτος στην επιδίωξη αυτού που θεωρώ καθήκον μου προς το ίδρυμα (με την ιδανική ή πιο πλατωνική του έννοια) – και πιστεύω ακλόνητα ότι δικαιούμαι κάποιου είδους εξήγηση εδώ».

Ο Όσμπορν είπε ότι οι ισχυρισμοί «εξετάζονται», αλλά, αφού μετά από μήνες δεν υπήρξε κάποια εξέλιξη ο Γκραντέλ προχώρησε σε αυτό που περιέγραψε ως ύστατη επιλογή. Έστειλε τους ισχυρισμούς του στην αστυνομία και στον Τύπο. «Ήταν η μόνη επιλογή που μου είχε απομείνει», είπε.

Αυτό φαίνεται πως έβαλε την υπόθεση σε μια σειρά… Ετσι λοιπόν μετά την παραίτηση του Φίσερ, στην οποία ζήτησε συγγνώμη από τον Γκραντέλ για τα σχόλια που έκανε ουσιαστικά επιτιθέμενος εναντίον του, ο Όσμπορν έδωσε συνέντευξη μέσα από την οποία ανέφερε ότι το μουσείο βρίσκεται στη διαδικασία επιστροφής των αντικειμένων. Μεταξύ αυτών θα είναι και ένας δεύτερος θησαυρός 150 αντικειμένων που αγοράστηκαν από τον Γκραντέλ για 20.000 λίρες και τα οποία πιστεύει ότι επίσης εκλάπησαν.

Κοντά η συμφωνία για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Οι Times στο δημοσίευμα υποποστηρίζουν ότι Όσμπορν φέρεται να έχει καθησυχαστεί από το ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πρωθυπουργός της Ελλάδας, δεν προσχώρησε στο μπαράζ των διαμαρτυριών της Αθήνας για το σκάνδαλο. Οι δυο τους είχαν συνομιλίες στην Ελλάδα σχετικά με τη δανειοδότηση ορισμένων από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα με αντάλλαγμα την έλευση ελληνικών θησαυρών στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ανησυχίες υπήρξαν ότι τα Γλυπτά, που αφαιρέθηκαν από την Αθήνα από τον λόρδο Έλγιν τον 19ο αιώνα, μπορεί να είναι ευάλωτα μετά την κλοπή 2.000 αντικειμένων από το ίδρυμα του Λονδίνου και την προσφορά ορισμένων προς πώληση στο eBay. Ωστόσο, ο Μητσοτάκης απέφυγε να επιτεθεί στο μουσείο.

«Μπορείς να διαβάσεις πολλά από τη σιωπή του», ανέφερε στους Financial Times υπάλληλος του Μουσείου  «Υπήρξε σημαντική αυτοσυγκράτηση στην καρδιά του ελληνικού κράτους». Ένας ειδικός του μουσείου αναφέρθηκε ως εικασία ότι αυτό ήταν ένα σημάδι ότι η Αθήνα ίσως να πίστευε ότι μια συμφωνία για να γλυπτά να ήταν κοντά.