Η συγκλονιστική τελευταία μέρα της Μαρία Κάλλας αποκαλύπτεται μέσα από τις μαρτυρίες του μπάτλερ της, Φερούτσιο Μετσάντρι (Ferruccio Mezzadri), του ανθρώπου που έμεινε στο πλευρό της 20 ολόκληρα χρόνια.
O Φερούτσιο Μετσάντρι είναι ίσως ο άνθρωπος που την ξέρει καλύτερα από όλους. Στάθηκε στο πλευρό της Μαρία Κάλλας, βιώνοντας τις εντυπωσιακές επιτυχίες και τις βαθιές πτώσεις της. Η ζωή του μπάτλερ της ήταν συνυφασμένη με αυτήν της σοπράνο σταρ, με την οποία ταξίδευε σε παγκόσμιες περιοδείες και συναναστρεφόταν με κορυφαίους καλλιτέχνες και προσωπικότητες της εποχής.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η ιστορία του έχει πλέον επανέλθει στο προσκήνιο με την ταινία Maria, που εστιάζει στις τελευταίες μέρες της μεγάλης τραγουδίστριας στο Παρίσι, και το ρόλο του παίζει ο Ιταλός ηθοποιός Πιερφρανσέσκο Φαβίνο.
Όταν, στις 16 Σεπτεμβρίου 1977, ο Φερούτσιο Μετσάντρι έφερε στη Μαρία Κάλλας τον συνηθισμένο πρωινό καπουτσίνο της, δεν είχε ιδέα ότι θα ήταν ο τελευταίος της.
Η σοπράνο στεκόταν στο μπάνιο της και είπε στον Μετσάντρι, τον μπάτλερ της, ότι αισθανόταν αδιαθεσία. Αν δεν έπινε γρήγορα τον καφέ της, αστειεύτηκε αυτός, ο αφρός θα γινόταν… νερό και θα έπρεπε να τον ξαναφτιάξει.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Ηλίθιε, μην αστειεύεσαι. Δεν αισθάνομαι καλά», του είπε η Κάλλας. Ο Μετσάντρι παρατήρησε τότε ότι η Κάλλας ήταν κατάχλωμη. Η υπηρέτριά της έσπευσε να καλέσει τον γιατρό. «Το χέρι της έπεσε, ο γιατρός πήδηξε να την πιάσει και πέθανε» λέει ο 90χρονος Μετσάντρι στους The Times.
«Για μένα ήταν κάτι απίστευτο. Ήταν αδύνατο», συνεχίζει, με τη φωνή του να είναι ακόμα γεμάτη δυσπιστία. Η αιτία θανάτου της Κάλλας ήταν καρδιακή προσβολή. Ήταν 53 ετών.
Ως μπάτλερ και οδηγός της Κάλλας για σχεδόν 20 χρόνια, ο Φερούτσιο Μετσάντρι στάθηκε στο πλευρό της.
Γεννημένος από φτωχούς αγρότες στη βόρεια Ιταλία, την συνόδευσε επάξια καθώς εκείνη συναναστρεφόταν με αστέρες του κινηματογράφου και μερικούς από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου. «Προσπάθησα απλώς να κάνω σωστά τη δουλειά μου», λέει. «Ήταν το σπίτι της, όχι το δικό μου, και έπρεπε να κάνω ό,τι μου ζητούσε».
Τώρα η ιστορία της ζωής του Μετσάντρι έχει ανασυρθεί από τη σκιά: ο μπάτλερ είναι ένας από τους τρεις βασικούς χαρακτήρες της ταινίας Maria, της ταινίας με πρωταγωνίστρια την Αντζελίνα Τζολί ως Μαρία Κάλλας και τον Ιταλό ηθοποιό Πιερφρανσέσκο Φαβίνο ως Μετσάντρι.
Με επίκεντρο τις τελευταίες ημέρες της Μαρίας Κάλλας στο Παρίσι, όπου η τραγουδίστρια αποσύρθηκε 14 χρόνια πριν από το θάνατό της για να γλιτώσει από τους παπαράτσι του Μιλάνου, η ταινία παρουσιάζει την Κάλλας ως μια μοναχική σκιά του εαυτού της, εθισμένη σε ένα παραισθησιογόνο ηρεμιστικό φάρμακο και ξαναζώντας τις μέρες της δόξας της καθώς κάνει πρόβες σε ένα άδειο θέατρο.
Στην ταινία, την οποία σκηνοθετεί ο Χιλιανός Πάμπλο Λαρέν, διαφαίνεται η στενή, αν και ενίοτε ακανθώδης σχέση της Κάλλας με τον Μετσάντρι.
Εκείνος παρουσιάζεται ως μια ανήσυχη, αν και πολύπαθη, πατρική φιγούρα που προσπαθεί απεγνωσμένα να σώσει την τραγουδίστρια από την αυτοκαταστροφή.
Μαζί με την υπηρέτριά της, Μπρούνα Λούπολι (η οποία πέθανε το 2017 και την οποία υποδύεται στην ταινία η Άλμπα Ρορβάχερ), την ενθαρρύνει να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.
Σήμερα, ο Φερούτσιο Μετσάντρι ζει κοντά στη Villanova sull’Arda, μια κοινότητα πιο διάσημη για τη Villa Verdi, το σπίτι στο οποίο ο Τζουζέπε Βέρντι έγραψε μερικές από τις πιο γνωστές όπερες του.
Ο Μετσάντρι, τον οποίο επισκέφθηκαν μια φορά οι ερευνητές της ταινίας και απάντησε στις περαιτέρω ερωτήσεις τους μέσω του Chini, δεν έχει μιλήσει με κανέναν από τους ηθοποιούς, αν και η Τζολί του έστειλε μια κασμιρένια κουβέρτα.
Δεν έχει δει ακόμη την ταινία (απέρριψε πρόσκληση για την πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας), αλλά σκοπεύει να την παρακολουθήσει κάποια στιγμή. «Θα ήθελα να παρουσιαστεί με το πραγματικό της ταμπεραμέντο και την προσωπικότητά της», λέει ο Μετσάντρι για την Κάλλας.
Πώς γνωρίστηκε με την Κάλλας
Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας στο Κόμο το 1956, ο στρατηγός που υπηρετούσε τον επέλεξε να γίνει σερβιτόρος και βοηθός της Maria Mascagni, εγγονής του συνθέτη Pietro Mascagni και φίλης της Κάλλας, στο Μιλάνο. Αργότερα έλαβε ένα ανυπόγραφο τηλεγράφημα που τον καλούσε σε μια μυστηριώδη διεύθυνση στην πόλη.
Ανακάλυψε ότι επρόκειτο για το σπίτι της Κάλλας και του Τζοβάνι Μενεγκίνι, του πλούσιου επιχειρηματία που ήταν σύζυγός της από το 1949 έως το 1959. Η τραγουδίστρια του πρόσφερε επί τόπου δουλειά.
Ο Μετσάντρι, ο οποίος είδε για πρώτη φορά την Κάλλας σε μια παραγωγή της La traviata στη Σκάλα το 1956, είχε ακούσει τους καλεσμένους της τότε οικοδέσποινας του σπιτιού να συζητούν για τον φλογερό χαρακτήρα της τραγουδίστριας.
«Αν ήξερα ότι ήταν η Μαρία Κάλλας και ο Μενεγκίνι, δεν θα πήγαινα», παραδέχεται.
Μετά από επιμονή της Κάλλας, όμως, αποδέχτηκε την προσφορά της για δουλειά, σηματοδοτώντας την αρχή μιας νέας λαμπερής ζωής. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μετσάντρι συνόδευε την τραγουδίστρια στις παγκόσμιες περιοδείες της.
Συναναστράφηκε με διασημότητες όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον στη Χριστίνα, το γιοτ που ανήκε στον Αριστοτέλη Ωνάση, τον Έλληνα μεγαλοεφοπλιστή για τον οποίο η Κάλλας χώρισε με τον Μενεγκίνι, και σέρβιρε τη Σοφία Λόρεν και τον πρίγκιπα της Γιουγκοσλαβίας στο σπίτι της Κάλλας στο Παρίσι, ένα ευρύχωρο διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου σε ένα art nouveau κτίριο στη λεωφόρο Georges Mandel, όπου έμενε και η Κατρίν Ντενέβ.
Ο Μετσάντρι αρνείται κατηγορηματικά τον χαρακτηρισμό της Κάλλας ως οξύθυμης ντίβας, αδίστακτης στις αποδοκιμασίες των αντιπάλων της. «Ήταν μια εξαιρετική γυναίκα, μια πραγματική σινιόρα», λέει. «Μου δίδαξε σεβασμό, ειλικρίνεια και όλα τα υπόλοιπα. Έμαθα πολλά πράγματα από εκείνη».
Στο Παρίσι -όπου η Μαρία Κάλλας ζούσε με τον μπάτλερ της, την Lupoli and Elena Pozzan (τη μαγείρισσα της)- η τραγουδίστρια ζούσε μια ζωή σχετικής κανονικότητας, χαιρετώντας τους περαστικούς που τη λάτρευαν καθώς περπατούσε στα Ηλύσια Πεδία συνοδευόμενη από τα δύο αγαπημένα της κανίς (που είναι πάντα παρόντα στην ταινία) και φιλοξενώντας συχνά τον Ωνάση, ακόμη και μετά το γάμο του με τη Τζάκι.
Υπάρχει μια υπόνοια στην επανεκτέλεση της ταινίας Maria ότι ο θάνατος της Κάλλας προκλήθηκε από κραιπάλη φαρμάκων (κρύβει χάπια στις τσέπες των σακακιών της μόνο και μόνο για να τα αφαιρέσει το προσωπικό της), αφήνοντας τον θεατή να αποφασίσει αν πέθανε από αυτοκτονία.
Ο Μετσάντρι αρνείται να το σχολιάσει αυτό, αλλά δίνει στοιχεία για την αίσθηση της απομόνωσής της. «Συχνά, αν ένιωθε μοναξιά, προτιμούσε να βρίσκεται σε παρέα. Ερχόταν στην κουζίνα και έτρωγε μαζί μας», λέει, προσθέτοντας ότι μερικά από τα αγαπημένα της γεύματα περιλάμβαναν φιλέτα κοτόπουλου, ριζότο, ψάρι και πιάτα ζυμαρικών. «Ήμασταν η οικογένειά της».
Η ταινία παρουσιάζει την Μαρία Κάλλας ως μια γυναίκα που προσπαθεί απεγνωσμένα να ξαναβρεί τον εαυτό της μέσα από τη φωνή της και που απρόθυμα πείθεται από έναν οξυδερκή πιανίστα να ξεσκονίσει τις παρτιτούρες της.
Στην πραγματική ζωή, λέει ο Μετσάντρι, η Μαρία Κάλλας γνώρισε κάτι σαν φωνητική αναγέννηση προς το τέλος της ζωής της, καλώντας τη φίλη της, την Ελληνίδα πιανίστα Βάσω Δεβετζή.
Ο Μετσάντρι λάτρευε να την ακούει να εξασκείται. «Έλεγε, Φερούτσιο, αύριο θέλω να μελετήσω. Όταν σηκωθείς, φέρε μου τον καφέ μου και μετά δεν θέλω να ακούσω ούτε έναν ήχο, ούτε τηλέφωνο, ούτε διαφωνίες, ούτε λόγια, ούτε γκρίνια. Απόλυτη σιωπή γιατί πρέπει να μελετήσω».
Έκανε ό,τι του έλεγε, έφευγε και μετά ξαναγύριζε κρυφά.
«Προσποιήθηκα ότι ξέχασα ένα πανί στον προθάλαμό της και μπήκα μέσα για να την ακούσω να τραγουδάει. Αλλά τα δύο σκυλάκια της ήταν πάντα μαζί της. Όταν άκουσαν ότι πλησιάζω, κουνήθηκαν και γρύλισαν, και εκείνη [η Κάλλας] κατάλαβε ότι κάτι συνέβαινε. Άνοιξε την πόρτα και είπε: “Τι κάνεις εκεί;”
Της απάντησα: “Τίποτα, κυρία – το ξέχασα αυτό και ήρθα να το πάρω”. Μου είπε, “”Φύγε αμέσως. Μη στέκεσαι εκεί και μη λες ψέματα – με άκουγες. Φύγε!”»
Το να ακούω την Κάλλας να τραγουδάει άριες από τη Νόρμα, την Τραβιάτα και την Τόσκα στο θέατρο, λέει ο Μετσάντρι, ήταν «αξέχαστο».
Η Κάλλας ήταν πάντα ο πιο σκληρός κριτής του εαυτού της. «Όταν τραγουδούσε και όλα πήγαιναν καλά, ήταν χαρούμενη, αλλά πάντα έλεγε: “Δεν έδωσα αρκετά. Θα μπορούσα να είχα δώσει περισσότερα”».
Ο Μετσάντρι που βλέπουμε στην οθόνη αρπάζει από το λαιμό έναν δημοσιογράφο αφού καταγράφει κρυφά την ιδιωτική πρόβα της Κάλλας και απειλεί να γράψει ένα υποτιμητικό άρθρο.
Στην πραγματική ζωή, επίσης, ο μπάτλερ την υπερασπίστηκε από τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης.
«Τους έλεγα: “Αφήστε την ήσυχη, σταματήστε να την ενοχλείτε. Είναι ένας άνθρωπος, ακριβώς όπως κι εμείς”».
Ήταν ο κόσμος άσπλαχνος με την Κάλλας; «Δεν μπορούσε να κάνει ούτε ένα βήμα χωρίς να γράψουν κάτι οι εφημερίδες. Πολύ συχνά υπερβάλανε».
Κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στο Παρίσι, αφηγείται ο Μετσάντρι στη βιογραφία του Chini, η Κάλλας αγόρασε ένα παγωτό και τον πήρε από το χέρι. «Σκέψου, Φερούτσιο, αν υπήρχε ένας φωτογράφος θα έλεγε ότι η Κάλλας κάνει βόλτα στα Ηλύσια Πεδία με έναν νέο εραστή» είπε η σοπράνο.
«Για μένα θα ήταν τιμή, αλλά για σένα δεν θα ήταν, γιατί ξέρουν ότι είμαι ο οδηγός και ο μπάτλερ σου», απάντησε εκείνος.
Ένα πρωί ο Μετσάντρι πήγε να πάρει τις εφημερίδες της ημέρας και παρατήρησε ότι υπήρχε μια ιστορία που ισχυριζόταν ψευδώς ότι η Κάλλας είχε εισαχθεί στο Αμερικανικό Νοσοκομείο του Παρισιού αφού είχε πάρει πολλά υπνωτικά χάπια.
Η φήμη, λέει, αναφέρθηκε από έναν δημοσιογράφο που κρυφάκουγε σε ένα πάρτι από το οποίο η Κάλλας είχε αποχωρήσει δικαιολογημένα, λέγοντας ότι δεν είχε κοιμηθεί το προηγούμενο βράδυ.
Δείχνοντας την προστατευτική του πλευρά, ο Μετσάντρι ανέφερε στην Κάλλας ότι δεν υπήρχαν εφημερίδες προς πώληση λόγω απεργίας.
«Αρκετά, βαρέθηκα αυτή τη δουλειά»
Παρά τον σεβασμό του, η σχέση του Μετσάντρι με την τραγουδίστρια δεν ήταν καθόλου ειδυλλιακή. Οι καβγάδες μερικές φορές κατέληγαν σε απειλή παραίτησης. «Της έλεγα κάθε τόσο: “Αρκετά, θέλω να πάω σπίτι μου. Βαρέθηκα αυτή τη δουλειά”. Δεν ήθελε ποτέ να ακούσει ότι θα έφευγα».
Ο Μετσάντρι αναγνωρίζει ότι ο γάμος του Ωνάση με την Κένεντι το 1968 και ο θάνατος του μεγιστάνα επτά χρόνια γονάτισαν την Κάλλας.
Έμαθε για τον γάμο όταν ένας δημοσιογράφος ζήτησε πληροφορίες. «Είπε γελώντας: ‘Έχετε ακούσει τα καλά νέα; [Η Λούπολι κι εγώ απλώς κοιταχτήκαμε μεταξύ μας}. Η Κένεντι έφυγε από τη Νέα Υόρκη για την Ελλάδα για να παντρευτεί τον Ωνάση’. Στεκόμασταν εκεί εμβρόντητοι».
Το τρέιλερ της ταινίας Maria
Ο Μετσάντρι θυμάται ότι το επόμενο πρωί ο Ωνάσης τηλεφώνησε ζητώντας από την Κάλλας να πάρει μια πτήση για να μπορέσει να παραστεί στον γάμο. «Η σινιόρα είπε: ‘Όχι, δεν θα έρθω στην Ελλάδα. Είσαι μόνος σου».
Ένα παιδί με τον Ωνάση;
Αλλά ο Ωνάσης δεν μπορούσε να κρατηθεί μακριά. «Είκοσι τέσσερις ώρες μετά τον γάμο ο Ωνάσης ήρθε στο Παρίσι και από τις 10.30 το βράδυ μέχρι τις 6.30 το πρωί φώναζε: “Μαρία, άνοιξε την πόρτα”».
Η ταινία υπαινίσσεται ότι η Κάλλας είχε κάποιες αποβολές και αφήνει να εννοηθεί ότι ο Ωνάσης την ανάγκασε να κάνει έκτρωση.
Ο Μετσάντρι αναφέρει στο βιβλίο του Chini ότι η σοπράνο γέννησε ένα παιδί που συνελήφθη με τον Ωνάση – τον Ομέρο, ο οποίος πέθανε λίγες ώρες μετά τη γέννησή του (άλλοι βιογράφοι της Κάλλας λένε ότι, ενώ το παιδί αυτό υπήρξε, δεν ήταν γιος της Κάλλας).
Όσο για το αν πιστεύει ότι ο Ωνάσης ήταν καλός για την Κάλλας, ο Μετσάντρι λέει: «Είδα ότι ήταν ευτυχισμένοι μαζί».
Είχε κλείσει κομμωτήριο την ημέρα του θανάτου της
Ο θάνατος της Κάλλας ήταν, επιμένει ο Μετσάντρι, επίσης απροσδόκητος, δεδομένου ότι είχε κλείσει ραντεβού για κομμωτήριο την ίδια μέρα. Όταν της έφερε πρωινό εκείνη την ημέρα, εκείνη στεκόταν στον τοίχο.
«Έβαλε το χέρι της στον ώμο μου. Έτρεμα», θυμάται ο πρώην μπάτλερ.
Συνοδεύοντάς την στην κρεβατοκάμαρά της, όπου την ξάπλωσε στο κρεβάτι της, η Κάλλας τον επέπληξε για μια από τις απειλές του να φύγει. «Δεν θα πας ποτέ στο σπίτι σου, γιατί το σπίτι σου είναι εδώ», είπε. “Πήγαινε στο μπάνιο και κοίταξε τη λεκάνη”. Μου έλεγε ότι τα γράμματα C και F ήταν γραμμένα στις βρύσες: Callas και Ferruccio. Εκείνη τη στιγμή μπήκε ο γιατρός και δεν πρόλαβα να πάρω τον δίσκο πριν πέσει το χέρι της. Είχε πεθάνει».
Περισσότερο από ένα μήνα αργότερα, ο Μενεγκίνι και η Τζάκι Κάλλας, η αδελφή της τραγουδίστριας, έφτασαν για να μοιράσουν τα υπάρχοντά της (κάποιοι ισχυρίζονται ότι ήταν πολύ προληπτική για να γράψει διαθήκη, αλλά ο Μετσάντρι δεν θέλει να τοποθετηθεί επί του θέματος).
Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. «Είπα: Αρκετά, δεν θέλω να μείνω άλλο εδώ. Φεύγω».
Όταν ο Μενεγκίνι ρώτησε τον Μετσάντρι τι ήθελε ως ενθύμιο, εκείνος του έδειξε ένα πορτρέτο της Κάλλας που του είχε στείλει να πάρει από το Μόντε Κάρλο μετά το γάμο του Ωνάση. Ο όρος ήταν ότι θα έπρεπε να περάσει από τη βίλα του επιχειρηματία στο Sirmione της λίμνης Garda για να το παραλάβει.
Μετά το θάνατο της Κάλλας, ο Μετσάντρι συνέχισε να εργάζεται για τη Χριστίνα Ωνάση, την κόρη του Αριστοτέλη, και τον Γερμανό ηθοποιό Friedrich Benfer.
Επέστρεψε στη Villanova sull’Arda μετά το θάνατο του ηθοποιού το 1996. Λέει ότι παραμένει ενοχλημένος από τα πολλά ψεύδη που αφηγούνται οι πολυάριθμες βιογραφίες της Κάλλας.
«Είμαι περήφανος που εργάστηκα γι’ αυτήν», λέει ο Μετσάντρι. «Δεν υπήρχε κανείς σαν αυτήν και θα το θυμάμαι μέχρι ο Θεός να με αναπαύσει».
