«Έλεγχος», η τρόικα του 19ου αιώνα

Αυτό που στις μέρες μας ονομάσαμε «τρόικα» ή «θεσμούς» και που το μισήσαμε περισσότερο κι από τις αμαρτίες μας, πριν από 120 χρόνια οι προ-προπαππούδες μας το ονόμαζαν «Έλεγχο» και το μισούσαν με την ίδια σφοδρότητα. Η τρόικα του 2010-18 αποτελούνταν από εκπροσώπους της Κομισιόν, της Κ.Ε.Τ και του ΔΝΤ, ενώ ο «Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος» του 1898 αποτελούνταν από εκπροσώπους της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, Αυστρίας, Ιταλίας, Γερμανίας.

Η τρόικα έμενε στο Χίλτον, ο «Έλεγχος» όπως τον έλεγε τότε ο απλός λαός είχε την έδρα του σ’ ένα οίκημα που αναγέρθηκε ειδικά γι αυτόν πίσω από το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, που τότε ήταν παλάτι του διαδόχου του θρόνου. Δεν είχαν άδικο να χτίσουν ολόκληρο οίκημα για να στεγάσουν τις υπηρεσίες του. Ξεκίνησε το 1898, τις πρώτες δεκαετίες ουσιαστικά κυβερνούσε την χώρα, μετά το 1920 ο ρόλος του στην ελληνική οικονομική και πολιτική ζωή ήταν ολοένα και μικρότερος, όμως τυπικά και νομικά ο «Έλεγχος» τερματίστηκε το 1978 παρακαλώ.

Τόσο τρομακτική είναι η νομική ισχύς των διεθνών δανειακών υποχρεώσεων που αναλαμβάνει κάθε χώρα, ώστε τα 80 χρόνια που πρόβλεπε η σύμβαση τηρήθηκαν κατά γράμμα, παρά τις τεράστιες αλλαγές που έγιναν στον κόσμο όλα αυτά τα χρόνια. Ο «Έλεγχος» ήρθε ως αποτέλεσμα της χρεωκοπίας που κήρυξε ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1893 με το περιβόητο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» και της ατιμωτικής ήττας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Από το 1893 ως το ’97, η Ελλάδα είχε μεν πτωχεύσει και δεν εξυπηρετούσε τα δάνεια της, δε μπορούσε να δανειστεί από το εξωτερικό, η οικονομία της είχε διαλυθεί, η φτώχεια είχε εξαθλιώσει τις λαϊκές μάζες, όμως καμιά κυβέρνηση δεν τολμούσε να προχωρήσει σε διακανονισμό και συμβιβασμό με τους πιστωτές, διότι δεν το επέτρεπαν ογκώδεις διαδηλώσεις του λαού που κατάγγελλε τους «εκμεταλλευτές ξένους». Αντί να σουλουπώσουν τα οικονομικά, οι κυβερνήσεις υπέκυψαν και στο κλίμα εθνικοπατριωτικού λαϊκισμού και προχώρησαν σε πόλεμο με την Τουρκία, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να μας πάρουν φαλάγγι και να μας αρπάξουν τη Θεσσαλία και κομμάτι της Στερεάς Ελλάδας.

Τότε υποχρεωθήκαμε να ζητήσουμε την παρέμβαση των Μεγάλων δυνάμεων για να ανακτήσουμε τα χαμένα εδάφη μας. Δίπλα στα 31,4 εκ. φράγκα που ήταν το χρέος που μας φαλίρισε, προστέθηκαν και 94 εκ. που ζητούσε η Τουρκία ως πολεμική αποζημίωση από την ηττημένη Ελλάδα. Εκεί που αρνιόμασταν συμβιβασμό, μετά την ήττα και μπροστά στον φόβο νέας τουρκικής κατοχής, πήγαμε παρακαλώντας.

Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και τα πρώτα δέκα χρόνια ουσιαστικά διοικούσε οικονομικά τη χώρα, για να εξασφαλίσει την επιστροφή των χρημάτων των Μεγάλων Δυνάμεων. Μεγάλο κομμάτι των φορολογικών εσόδων από κρατικά μονοπώλια αποδίδονταν απ’ ευθείας στους πιστωτές για να ξεπληρωθούν τα δάνεια. Ανάμεσα τους ήταν τα έσοδα από τα σπίρτα, το αλάτι, τα τραπουλόχαρτα, το πετρέλαιο, τα τσιγαρόχαρτα. Επίσης τα τέλη χαρτοσήμου, οι φόροι του καπνού, τα έσοδα του λιμανιού και του τελωνείου του Πειραιά, καθώς και τα έσοδα από την περιζήτητη σμύριδα Νάξου.

Από το 1898 που επιβλήθηκε ο «Έλεγχος» ως το 1978 που τέλειωσε τυπικά, η Ευρώπη ισοπεδώθηκε δυο φορές στον Α’ και ο Β’ παγκόσμιο πόλεμο, η Ρωσία έγινε κομμουνιστική, η Αυστροουγγαρία χωρίστηκε σε τέσσερα κράτη, δημιουργήθηκε η ΕΟΚ στην Ευρώπη, όμως η επιτήρηση της Ελλάδας συνεχιζόταν απρόσκοπτα. Οι παλιότεροι από τους αναγνώστες θα θυμούνται ότι ως το 1980 υπήρχε μόνο ένα είδος κρατικών σπίρτων, ένα είδος κρατικής τράπουλας και ότι δεν υπήρχαν ιδιωτικές μάρκες αλατιού στα μπακάλικα και τα super markets. Όλα ήταν κρατικό μονοπώλιο που τα έσοδα τους πήγαιναν για τα δάνεια του 1898.

Επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, το 1978 δηλαδή, ο «έλεγχος» επιτέλους σταμάτησε επισήμως, έκλεισαν τα γραφεία του στην Πατριάρχου Ιωακείμ και οι υπάλληλοι του με νόμο μεταφέρθηκαν ως μόνιμοι στο ελληνικό δημόσιο.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.