Στα επίσημα μητρώα αγωνιστών του ’21, στο τμήμα χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, υπάρχει μια επιστολή της Γιονεμέτ Κούρταλη του 1856, στην οποία μεταξύ άλλων λέει: «Παρακαλώ την σεβαστήν Εθνική Επιτροπή, ίνα λαβούσα υπόψιν τους αγώνας και τα θυσίας του αποβιώσαντος συζύγου μου υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελλάδος και τα ακαμάτους προσπαθείας του υπέρ της διασώσεως των κατά τον πόλεμον τραυματισθέντων οπλαρχηγών της, δια των αόκνων αυτού χειρουργημάτων και θεραπειών, υποβάλει την δι εμέ προσήκουσαν χορήγησιν συντάξεως.»
Πράγματι, η Εθνική Επιτροπή γνωμοδοτεί θετικά, ονομάζει τον Κούρταλη μετά θάνατον αξιωματικό Δ’ τάξεως, αρχίατρο δηλαδή, και δίνει σύνταξη στη χήρα του. Τίποτα το περίεργο ως εδώ, αφού χιλιάδες ανώνυμοι αγωνιστές του ’21 ζητούσαν όταν γέρασαν σύνταξη από το ελληνικό κράτος, συχνά δε οι χήρες τους ή τα παιδιά τους που έμεναν πίσω δίχως πόρους.Το εκπληκτικό της συγκεκριμένης περίπτωσης είναι ότι ο αρχίατρος των Ελλήνων επαναστατών, ήταν ένας καθαρόαιμος Τούρκος. Λεγόταν Χασάν Αγά Κούρτ Αλής και ήταν από την Αταλάντη, όπου εξασκούσε το επάγγελμα του εμπειρικού γιατρού.
Όταν το 1821, οι δυνάμεις του Αθανασίου Διάκου κατέλαβαν την Αταλάντη και πέρασαν όλους τους Τούρκους, μάχιμους και μη από μαχαίρι, έσφαξαν τη γυναίκα και τα παιδιά του Κουρτ Αλή μπροστά στα μάτια του. Αυτόν τον άφησαν ζωντανό, διότι χρειάζονταν τις ιατρικές του υπηρεσίες. Έκτοτε, ο Κούρταλης, όπως ελληνοποίησε το όνομα του, αρχίζει μια εκπληκτική καριέρα σαν γιατρός της ελληνικής επανάστασης. Αν και πρακτικός, θα πρέπει να ήταν εκπληκτικός γιατρός. Τον έκανε διάσημο η διάσωση του οπλαρχηγού Ρούκη, ο οποίος στην έφοδο για την κατάληψη της Λειβαδιάς, έφαγε μια σφαίρα στο συκώτι. Ο Κούρταλης τον χειρούργησε μέσα στην εκκλησία του Άη Γιώργη της Βελίτσας χωρίς αναισθησία, του έκανε ηπατεκτομή και ο Ρούκης επέζησε για να πεθάνει 39 χρόνια αργότερα.
Το όνομα του Κούρταλη το βρίσκουμε στα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, ο οποίος δεν εμπιστευόταν κανέναν άλλον γιατρό για τον εαυτό του παρά μόνο αυτόν. Στη Μάχη των Μύλων, ο Μακρυγιάννης αρνήθηκε να νοσηλευτεί από κάτι Γάλλους γιατρούς που όμως ήθελαν να του κόψουν το χέρι απ’ τον ώμο και παραδόθηκε στις υπηρεσίες του Κούρταλη που τον έσωσε. Το ίδιο έκανε και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, που τον είχε για καιρό προσωπικό του γιατρό. Ο Μακρυγιάννης ξανατραυματίστηκε το 1826 στο κεφάλι, στην πολιορκία της Ακρόπολης και τον ξαναπεριθάλψει ο Κούρταλης.
Υπάρχει επίσης επιστολή του Νικηταρά του Τουρκοφάγου προς την κυβέρνηση, με την οποία ζητά να του στείλουν για τις μονάδες του τρόφιμα και τον Κούρταλη. Το 1827, μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη και τη βαριά ήττα από τον Κιουταχή στο Φάληρο, ο Κούρταλης πέφτει στα χέρια του Τούρκου αρχιστράτηγου, ο οποίος με τη σειρά του τον κράτησε για να περιποιείται τους άνδρες του. Τον έστειλε στην Χαλκίδα που το φρούριο της κρατούσαν οι Τούρκοι κι εκεί παντρεύτηκε μια Τουρκάλα, τη Γιανεμέτ. Ο Κούρταλης έμεινε εκεί ως το τέλος της ζωής του, περιθάλποντας Έλληνες και Τούρκους αδιακρίτως. Παρά το άσβεστο μίσος που υπήρχε εκείνη την εποχή ανάμεσα στους δυο λαούς, ο Κούρταλης όχι μόνο κατάφερε να επιβιώσει και στα δυο στρατόπεδα, αλλά να διαθέτει και την εκτίμηση και των δύο.
Είναι, εξ’ όσων γνωρίζω, ο μοναδικός καθαρόαιμος Τούρκος που έγινε αξιωματικός της επανάστασης του ’21 και η οικογένεια του συνταξιοδοτήθηκε από το ελληνικό κράτος για τις υπηρεσίες του στον εθνικό αγώνα.
