Η παγκόσμια ιστορία γράφεται με βία και την επιβολή. Η μάχη των πλούσιων και μορφωμένων ειδωλολατρών έναντι της χριστιανικής φτωχολογιάς κράτησε πάνω από τρεις αιώνες. Ήταν μάχη σκληρή, αδυσώπητη, με χιλιάδες θύματα και φρικτές καταστροφές αρχαίων έργων τέχνης.
Οι πρώτοι σκοτεινοί χρόνοι της επικράτησης του χριστιανισμού, έναντι των διαφόρων παλιότερων θρησκειών, όχι μόνο δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς από τους ιστορικούς, αλλά αποτελούν ακόμα και σήμερα ταμπού για όλα ανεξαιρέτως τα χριστιανικά δόγματα. Ορθόδοξοι, Καθολικοί και Προτεστάντες μπορεί να διαφωνούν και να αλληλοκατηγορούνται για τα πάντα, όμως συμφωνούν απολύτως για το τι έγινε την κρίσιμη περίοδο που ο χριστιανισμός και οι παλιές θρησκείες συμπορεύτηκαν έως ότου επικρατήσει πλήρως ο πρώτος.
Η μεγάλη μάχη έγινε στην ανατολή, στην ευρύτερη δηλαδή περιοχή της γέννησης και δράσης του Χριστού, στην Κωνσταντινούπολη που τότε ήταν πρωτεύουσα όλης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και στην Αλεξάνδρεια που ήταν το δεύτερο εμπορικό και πνευματικό κέντρο της μεσογείου. Εκεί ξέσπασαν οι διαμάχες, οι αιρέσεις, οι διαφωνίες, η πάλη της επικράτησης και μετά απλώθηκαν στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η εικόνα εκείνης της περιόδου ήταν εξαιρετικά πολύπλοκη για να επιδέχεται εύκολες απλουστεύσεις. Η χριστιανική εκκλησία υποστηρίζει ότι επικράτησε μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, με τη βοήθεια φωτισμένων ιεραρχών και του πλήθους των πιστών. Πολλοί ιστορικοί αντιθέτως, λένε ότι ο χριστιανισμός επέπεσε πάνω στις παλιές θρησκείες, τους ναούς, τα κομψοτεχνήματα και τα συγγράμματα τους σαν καταστροφική λαίλαπα.
Στην πραγματικότητα και οι δύο έχουν δίκιο. Οι Έλληνες της ύστερης ελληνιστικής εποχής ήταν οπαδοί του δωδεκαθέου, ενώ οι ανατολίτες πίστευαν σ’ έναν θεολογικό αχταρμά που ερχόταν από την αρχαιότητα. Αυτοί αποτελούσαν τα πλούσια και μορφωμένα στρώματα της κοινωνίας, ενώ ο χριστιανισμός συσπείρωσε τα κατώτατα κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία, την αμόρφωτη φτωχολογιά των πόλεων και των χωριών. Οι Εθνικοί πήγαιναν με τον ορθό λόγο, οι χριστιανοί με τον τυφλό φανατισμό.
Είναι δύσκολο στις μέρες μας να αντιληφθούμε τι ακριβώς συνέβη τον τρίτο και τέταρτο αιώνα, μέχρι που οι παλιές θρησκείες βγήκαν στην παρανομία από τον Θεοδόσιο. Μάχες κανονικές, ξυλοδαρμοί, φόνοι, λεηλασίες, καταστροφές, βασανισμοί και έκτροπα ήταν στην ημερήσια διάταξη. Χιλιάδες χριστιανοί ερημίτες κατέβαιναν από την έρημο της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης και της Συρίας, έμπαιναν πίσω από οργισμένους μοναχούς και δεσποτάδες και έπεφταν πάνω στους αρχαίους ναούς, στις βιβλιοθήκες, στα θέατρα και τα έργα τέχνης. Τα θεωρούσαν όλα όργανα του διαβόλου και τα κατέστρεφαν συστηματικά.
Η περίπτωση της Αλεξανδρινής φιλοσόφου Υπατίας που δολοφονήθηκε και διαμελίστηκε από τον χριστιανικό όχλο με εντολή του πατριάρχη Κύριλλου ήταν πολύ χαρακτηριστική και γνωστή, αλλά όχι η μόνη. Οι Εθνικοί βέβαια δεν κάθονταν με σταυρωμένα χέρια. Μορφωμένοι στην πλειοψηφία τους και πλούσιοι, άνθρωποι με επιρροή στους θεσμούς του κράτους, θεωρούσαν την έλευση των χριστιανών ως επιδρομή της πλέμπας και του σκοταδισμού, οπότε επί δύο σχεδόν αιώνες υπήρχαν καθημερινές πολύνεκρες μάχες σε δρόμους και πλατείες.
Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες είχαν μεν νομιμοποιήσει τον χριστιανισμό, δεν τον είχαν όμως κηρύξει μοναδική θρησκεία. Όλες οι θρησκείες ήταν νόμιμες κι ο καθένας πίστευε και λάτρευε όποιο θεό ήθελε. Όμως οι χριστιανοί, πριν φθάσει η ώρα της επίσημης μονοκρατορίας τους, είχαν στην ουσία εκμηδενίσει τις παλιές θρησκείες και είχαν καταστρέψει όλα τους τα σύμβολα. Οι ναοί κατεδαφίζονταν, τα αγάλματα διαλύονταν, οι περγαμηνές με αρχαία συγγράμματα καίγονταν ή ξύνονταν για να γραφτούν σ’ αυτές προσευχές και βίοι αγίων. Πραγματική καταστροφή παγκόσμιας κληρονομιάς, όμως έτσι εξελίσσεται η ιστορία. Καμιά μεγάλη αλλαγή της δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα.
Μετά τον Κύριλλο, στην Αίγυπτο η παλιά θρησκεία ξεκληρίστηκε από έναν φανατικό καλόγερο, τον Σανούτιο που λατρεύεται ως άγιος της Κοπτικής εκκλησίας. Ο Σανούτιος κατά τη διάρκεια της ζωής του, βασάνισε και σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια εκατοντάδες ειδωλολάτρες προς Δόξαν Θεού, έριξε τόσους ελληνικούς και φαραωνικούς ναούς όσο κανένας άλλος στην παγκόσμια ιστορία, ενώ έχει διασωθεί και ο εσωτερικός κανονισμός του ίδιου του μοναστηριού, μπροστά στον οποίο το Άουσβιτς των Γερμανών μοιάζει με παιδική χαρά.
Στο Άγιο Όρος, το 325 καταστράφηκαν ολοκληρωτικά οι ναοί του Αθώου Διός και διαλύθηκαν οι γυναικείες θρησκευτικές σχολές που λειτουργούσαν προς τιμήν της Αρτέμιδας. Με τα ερείπια των παλιών ναών χτίστηκαν τα πρώτα μοναστήρια και για να μην υπάρξει περίπτωση αναβίωσης των γυναικείων σχολών, καθιερώθηκε το άβατο που υπάρχει ως σήμερα.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.