Πως μετριέται η ισχύς μιας αυτοκρατορίας μέσα σε διαφορετικούς αιώνες, ώστε να υπολογίσουμε ποια ήταν η ισχυρότερη που πέρασε ποτέ; Από την έκταση, τον πληθυσμό, την κατοχή πλουτοπαραγωγικών πόρων, την στρατιωτική δύναμη ή την διάρκεια της ζωής της; Και ποια ήταν τελικά η ισχυρότερη;
Μέσα στο πέρασμα των αιώνων δημιουργήθηκαν, άκμασαν και διαλύθηκαν πελώριες και πανίσχυρες αυτοκρατορίες, που άφησαν ανεξίτηλο το ίχνος τους στην παγκόσμια ιστορία. Μια σύγκριση μεταξύ τους δεν είναι εύκολη, καθώς τα δεδομένα κάθε ιστορικής εποχής είναι διαφορετικά. Κάθε προσπάθεια να μπουν σε μια ενιαία ζυγαριά τα στρατιωτικά, πολιτικά, πληθυσμιακά και παραγωγικά δεδομένα διαφορετικών ιστορικών περιόδων, κινδυνεύει να πέσει στην παγίδα της υπεραπλούστευσης.
Η έκταση μιας αυτοκρατορίας από μόνη της για παράδειγμα, αποτελεί ασφαλές κριτήριο; Συγκρίνονται οι αχανείς αραιοκατοικημένες στέπες με τις μικρές σε έκταση αλλά πολυάνθρωπες πόλεις; Ο χρόνος ζωής κάθε αυτοκρατορίας είναι ζωτικό μέγεθος; Φυσικά, αφού άλλο ήταν τα διακόσια χρόνια της Περσικής αυτοκρατορίας, άλλο τα εξακόσια της Ρωμαϊκής κι άλλο τα χίλια της Βυζαντινής.
Μέσα λοιπόν από έναν συνδυασμό πολύπλοκων δεδομένων οι ιστορικοί έχουν καταλήξει ότι υπήρξε μία αυτοκρατορία που ξεπέρασε όλες τις άλλες. Και την Περσική και την αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου και τη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή και την πρώτη Αραβική μετά τη γέννηση του Μωάμεθ, και τη Μογγολική του Τσένγκις Χαν και την Οθωμανική των Τούρκων σουλτάνων, και την Σοβιετική, αλλά και την Αμερικανική που κυριαρχεί σήμερα. Ήταν η Βρετανική αυτοκρατορία.
Η εκτίμηση αυτή προέρχεται από τον συνδυασμό του χρόνου ζωής της, της έκτασης των κτήσεων, τον πληθυσμό της σε σχέση με τον παγκόσμιο πληθυσμό, την στρατιωτική ισχύ σε σύγκριση μ’ αυτή των αντιπάλων της, την επιρροή που άσκησε στον υπόλοιπο κόσμο, την κατοχή των μεγάλων πληθυσμιακών κέντρων και των εμπορικών δρόμων, αλλά και του κομματιού των παγκόσμιων πόρων που είχε στην κατοχή της.
Η βρετανική αυτοκρατορία λοιπόν, έφθασε στο απόγειο της τη δεκαετία του 1920. Με έκταση του μητρικού κράτους 250.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, η αυτοκρατορία κατείχε 35.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ θεωρούσε διακηρυγμένο χώρο ζωτικών της συμφερόντων άλλα τόσα. Με πληθυσμό 40.000.000 ανθρώπων στο στενό της κράτος, η αυτοκρατορία κυβερνούσε 525.000.000 ανθρώπους, το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Εξήντα από τις εκατό μεγαλύτερες πόλεις της υφηλίου ήταν δικές της, ενώ κατείχε πάνω από το 60% των παγκόσμιων πόρων και το 85% του παγκόσμιου εμπορίου. Πουθενά στην υφήλιο δεν γινόταν κάτι αξιοσημείωτο χωρίς την έγκριση της. Το 1920, η γη έκανε μια ολόκληρη περιστροφή γύρω από τον ήλιο, δίχως αυτός να δύσει ποτέ στα εδάφη της αυτοκρατορίας.
Κατείχε την Ιρλανδία, Καναδά, Νοτιοαφρικανική Ένωση, Ροδεσία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ινδία, Κεϋλάνη, Βόρνεο, Χόνγκ-Κόνγκ, Σιγκαπούρη, Αίγυπτο, Σουδάν, Κένυα, Νιγηρία, Καμερούν, Ταγκανίκα, νοτιοδυτική Αφρική, Κύπρο, Νέα Γουινέα, Τζαμάικα, Άντεν, Μάλτα και Γιβραλτάρ. Ακόμα, όλες οι θάλασσες που βρέχουν την Αραβία ήταν Βρετανικές, καθώς και όλες οι ακτές της Ερυθράς θάλασσας, του κόλπου του Ομάν, του Περσικού κόλπου, της Βεγγάλης καθώς και του Ινδικού ωκεανού. Κατείχε ακόμα το Αφγανιστάν, το Τουρκεστάν, τι Θιβέτ, το Σιάμ.
Ο νότιος πόλος, η Ωκεανία δηλαδή της είχε κατοχυρωθεί ως ιδιοκτησία, ενώ μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο είχε αρπάξει και όλες τις Γερμανικές κτήσεις στην ανατολική Αφρική. Κατείχε επίσης το Ιράκ, την ευρύτερη περιοχή της Παλαιστίνης και την Υπεριορδανία. Αυτές ήταν κτήσεις υπό στενή Βρετανική διοίκηση, χωρίς να υπολογίζονται χώρες στις οποίες κηδεμόνευε απροσχημάτιστα όπως η Ελλάδα, η Τουρκία ή η Ιταλία πριν τον Μουσολίνι.
Η ισχύς της Βρετανικής αυτοκρατορίας ήταν κάτι το ασύλληπτο. Ο εμπορικός και πολεμικός της στόλος που στήριζε αυτή την θαλάσσια αυτοκρατορία, ήταν υπερδιπλάσιος από το άθροισμα όλων των στόλων μαζί των υπολοίπων κρατών της υφηλίου. Μια τέτοια αυτοκρατορία έμοιαζε ανίκητη και πράγματι δεν νικήθηκε, όμως η νίκη της στον δεύτερο παγκόσμιο ήταν Πύρρειος. Αμέσως μετά το τέλος του κατέρρευσε και παρέδωσε στους Αμερικανούς.
Απλώς αυτή τρομακτική δύναμη του παρελθόντος εξηγεί εν’ μέρει και τη σημερινή συμπεριφορά των Βρετανών, που νομίζουν ακόμα ότι είναι παγκόσμιοι παίχτες και ηγήτορες, αρνούμενοι έτσι να προσαρμοστούν στα σημερινά δεδομένα. Η υπερφύαλη φράση τους ‘’ομίχλη στο κανάλι (Μάγχη), απομονώθηκε η Ευρώπη’’, μόνο λόγω αυτοκρατορικής …πετριάς μπορεί να δικαιολογηθεί.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.