Η κρίση των πυραύλων της Κούβας

Τον Οκτώβριο του 1962, ο πλανήτης κράτησε για 13 μέρες την ανάσα του κατά την διάρκεια της περίφημης κρίσης των πυραύλων της Κούβας. Σ’ όλη την περίοδο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση, ανάμεσα σε ΝΑΤΟ και Σύμφωνο της Βαρσοβίας, ουδέποτε έφτασε ο κόσμος τόσο κοντά  στην πιθανότητα ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, όσο κατά την διάρκεια της κρίσης των πυραύλων της Κούβας.

Η κρίση ξέσπασε απρόσμενα, όταν ένα Αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο φωτογράφισε την Κούβα από ψηλά και έκπληκτοι οι αναλυτές είδαν ότι στο νησί είχαν τοποθετηθεί Σοβιετικοί πύραυλοι εδάφους-εδάφους SS-4 που έφεραν πυρηνικές κεφαλές και είχαν βεληνεκές 1600 χιλιόμετρα. Νέα πτήση την επόμενη μέρα ανακάλυψε ότι κατασκευάζονται και βάσεις για πυραύλους SS-5, με βεληνεκές 3000 χιλιόμετρα, ικανοί δηλαδή να πλήξουν όλο το έδαφος των ΗΠΑ.

Οι λόγοι τοποθέτησης των πυραύλων στο νησί ήταν σύνθετοι. Ο Κάστρο ήθελε να αποτρέψει κάποια νέα επέμβαση αντικαθεστωτικών όπως αυτή στον Κόλπο των χοίρων και ο Νικίτα Χρουτσόφ ήθελε να αντισταθμίσει το πυρηνικό πλεονέκτημα που είχαν οι Αμερικανοί με τους διηπειρωτικούς τους πυραύλους. Μόλις είδε τις φωτογραφίες, ο Πρόεδρος Κένεντι απεύθυνε σχεδόν πολεμικό διάγγελμα, η Σοβιετική ηγεσία έκανε το ίδιο από την Πράβντα, ενώ κηρύχτηκε μερική επιστράτευση και σε ΗΠΑ και σε Σοβιετική Ένωση.

Ο Κένεντι διέταξε τον αμερικανικό στόλο να αποκλείσει την Κούβα και να μην επιτρέψει την μεταφορά άλλων πυραύλων και υλικών τροφοδοσίας τους, ενώ ο Χρουτσόφ διέταξε τον σοβιετικό στόλο να προστατεύσει από τους Αμερικανούς τα δεκάδες ρώσικα και άλλα ναυλωμένα εμπορικά πλοία που ήταν ήδη κοντά στο νησί. Τα δάκτυλα και στα δυο στρατόπεδα είχαν ακουμπήσει πάνω στα κουμπιά εκτόξευσης των πυρηνικών πυραύλων. Αρκούσε μια ανεπαίσθητη αφορμή για να ανατιναχτεί όλος ο πλανήτης. Κι αυτές δεν έλειψαν.

Αμερικανοί κομάντος αποβιβάστηκαν πάνω σε δυο ρώσικα καράβια και τα έλεγξαν. Το Σοβιετικό ναυτικό που ήταν δίπλα δεν απάντησε. Ένα αμερικάνικο U-2 καταρρίφθηκε πάνω από την Κούβα, οι Αμερικανοί δεν αντέδρασαν. Ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο εισέβαλε πάνω στην σοβιετική  χερσόνησο Τσουκόκτα της Άπω Ανατολής όπου υπήρχαν διηπειρωτικοί πύραυλοι, τα Μίγκ σηκώθηκαν για το καταρρίψουν, κατέφθασαν αμερικανικά  F-4 οπλισμένα με πυρηνικές κεφαλές, έγινε εμπλοκή, αλλά το επεισόδιο δεν επεκτάθηκε σε κανονική αερομαχία.

Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ένα σοβιετικό πυρηνικό υποβρύχιο Β-59 στα ανοικτά της Κούβας, έφθασε στο σημείο μηδέν για την εκτόξευση πυρηνικής τορπίλης κατά αμερικανικού αεροπλανοφόρου. Η τορπίλη δεν έφυγε, όταν ο τρίτος από τους διαπιστευμένους αξιωματικούς είπε όχι, με τους άλλους δυο να λένε ναι. Οι σκληροπυρηνικοί της Ουάσιγκτον πίεζαν τον Κένεντι να βομβαρδίσει αμέσως την Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο πίεζε τον Χρουτσόφ να μην υποχωρήσει και να φθάσει μέχρι πυρηνική επίθεση.

Όπως αποδείχτηκε αργότερα από την μελέτη των αρχείων, αυτό που έσωσε τον πλανήτη ήταν η πλήρης επίγνωση και των δύο ηγετών ότι μια πυρηνική σύρραξη δεν συνέφερε κανέναν, ούτε θα είχε νικητή. Παρά τις δημόσιες πολεμικές δηλώσεις τους, οι κρυφές διαταγές και των δύο προς τους στρατιωτικούς τους ήταν προς την κατεύθυνση της αποφυγής της σύγκρουσης. Κρατούσαν ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ τους και επιζητούσαν την αποκλιμάκωση παρά τις πιέσεις των σκληρών τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στην Μόσχα.

Με την κρίση αυτή όμως αποδείχτηκε ότι οι δύο υπερδυνάμεις ήταν ανήμπορες να ελέγξουν πλήρως την αχανή στρατιωτική τους μηχανή μέσα σε συνθήκες ύψιστης πίεσης και ότι η έναρξη ενός πυρηνικού πολέμου εξ’ αιτίας μιας λανθασμένης εκτίμησης κάποιου τυχαίου απλού αξιωματικού ήταν εξαιρετικά πιθανή.

Τελικά, μετά από 13 μέρες, οι Σοβιετικοί υποχώρησαν και ανακοίνωσαν ότι θα αποσύρουν τους πυραύλους τους από την Κούβα. Παράλληλα, πήραν δημόσια δέσμευση των Αμερικανών ότι δεν θα ξαναεπιτεθούν στην Κούβα (το είχαν κάνει ενάμισι χρόνο νωρίτερα με την επίθεση στον Κόλπο των χοίρων ) ούτε θα διευκολύνουν επίθεση από άλλη χώρα. Υπήρξε επίσης και μυστική συμφωνία να αποσύρουν οι Αμερικανοί τους αντίστοιχους δικούς τους πυρηνικούς πυραύλους από την Τουρκία.

Ο Κάστρο εξοργίστηκε διότι οι μυστικές συνομιλίες ανάμεσα σε Αμερικανούς και Σοβιετικούς έγιναν ερήμην του κι έμαθε εκ’ των υστέρων τις αποφάσεις. Οι σχέσεις του Φιντέλ Κάστρο με τον Νικίτα Χρουτσόφ διαταράχτηκαν σοβαρά και δεν έφτιαξαν μέχρι τον θάνατο του σοβιετικού ηγέτη.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.