Η περίφημη φοιτητική φάλαγγα

Η εικόνα που έχουμε σήμερα ειδικά για το Ελληνικό πανεπιστήμιο, τους φοιτητές, τους καθηγητές, τα κοινωνικά και πολιτικά τους ήθη, προφανώς δεν έχει καμία σχέση με την στρατιωτική πειθαρχία. Μακρυμάλληδες, αντικομφορμιστές, απείθαρχοι, ασυγκράτητοι και κουλτουριάρηδες, οι φοιτητές και οι πανεπιστημιακοί καθηγητές έχουν συνδεθεί στην συνείδηση μας με τη βαβούρα, τη συνέλευση, την διαδήλωση, την κατάληψη και την ελευθεριότητα λόγων και έργων, που συχνά φθάνουν στα όρια της υπερβολής. Γι αυτό, μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνουμε ένα άλμα 150 χρόνια πίσω και να βρούμε τους φοιτητές να παρελαύνουν με στρατιωτικό βήμα στην πρωτεύουσα, εκτελώντας χρέη αστυνομίας. Και όμως…

Το 1861, μετά την πτώση και την φυγή του Όθωνα, στην χώρα και ειδικά στην πρωτεύουσα επικράτησε για ικανό διάστημα το απόλυτο χάος. Την εξουσία είχε μια τριανδρία (Κανάρης, Ρούφος, Βούλγαρης), ο καθένας ήταν από άλλο κόμμα, ο στρατός και η χωροφυλακή υπάκουαν μόνο σε πρόσωπα, συμμορίες και παρακρατικοί δρούσαν ανεξέλεγκτα στους δρόμους και κάθε τόσο ξεσπούσαν τρομερές συμπλοκές που κατέληγαν σε αιματοχυσία.

Τότε, μετά από αίτημα των φοιτητών και της συγκλήτου πανεπιστημίου, η κυβέρνηση αποφασίζει την σύσταση πανεπιστημιακού ένοπλου στρατιωτικού σώματος με την επίσημη ονομασία «πανεπιστημιακή φάλαγγα». Στρατιώτες της ήταν φοιτητές του πανεπιστημίου Αθηνών, αξιωματικοί της οι καθηγητές του πανεπιστημίου και στην ιστορία έμεινε με την ονομασία «φοιτητική φάλαγγα». Αποστολή της ήταν η φρούρηση των Αθηνών μαζί με την εθνοφρουρά και την εκπαίδευση της θα αναλάμβαναν αξιωματικοί του τακτικού στρατού.

Η φοιτητική φάλαγγα ήταν αυτόνομο στρατιωτικό σώμα με δική της στρατιωτική στολή, σημαία και οπλισμό. Την σίτιση και την στέγαση του σώματος ανέλαβε το πανεπιστήμιο Αθηνών, την ένδυση, υπόδηση και εξοπλισμό προσέφεραν ιδιώτες δωρητές που δεν άντεχαν να βλέπουν την χώρα να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Κατατάχτηκαν αρχικά 640 φοιτητές που συγκρότησαν πέντε λόχους, οι οποίοι σιγά-σιγά έγιναν έξι φθάνοντας συνολική δύναμη στους 840 ανδρών.

Επικεφαλείς ήταν οι πρυτάνεις Παπαρηγόπουλος και Φρεαρίτης, ενώ οι σεβάσμιοι καθηγητές του πανεπιστημίου έγιναν λοχαγοί. Έκπληκτοι οι Αθηναίοι της εποχής είδαν στις 14 Οκτωβρίου του 1862, λόχους φοιτητών, ντυμένους με πρωτόγνωρες πολύχρωμες στολές, με σπαθιά στη μέση και γκράδες στα χέρια, να περιπολούν με στρατιωτικό βηματισμό στους δρόμους της πρωτεύουσας ψάλλοντας εμβατήρια και να επιβάλλουν την τάξη μέρα και νύχτα. Οι εφημερίδες της εποχής και ο κόσμος υποδέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό τα πανεπιστημιακά νιάτα που είχαν μεταβληθεί σε στρατιώτες.

Η πρώτη φάση της φοιτητικής φάλαγγας κράτησε δυο χρόνια, μετά τα πράγματα ησύχασαν και διαλύθηκε. Συνολικά όμως η ιστορία της διήρκεσε με διακοπές σαράντα ολόκληρα χρόνια, καθώς μυθοποιήθηκε στην μνήμη των φοιτητών και με το παραμικρό επανερχόταν η ιδέα της ανασύστασης της. Κάθε φορά που το φοιτητικό κίνημα συγκρουόταν με τις κυβερνήσεις για διάφορα αιτήματα του, κάθε φορά που γίνονταν φασαρίες στην Αθήνα ή ξεσπούσαν απελευθερωτικοί αγώνες στην Θεσσαλία και την Κρήτη, οι φοιτητές επανέφεραν το αίτημα της επανασύστασης της φοιτητικής φάλαγγας, πότε ως αίτημα και πότε ως απειλή.

Το 1896 μάλιστα, σε μια κατάληψη του πανεπιστημίου από τους φοιτητές εξ’ αιτίας μιας διαφωνίας με έναν καθηγητή Γαλβάνη, οι χωροφύλακες του περιβόητου διοικητή Μπαϊρακτάρη που πήγαν να εισβάλλουν, βρέθηκαν έκπληκτοι μπροστά σε οπλισμένους φοιτητές που τους πυροβολούσαν στο ψαχνό. Οι καταληψίες είχαν ανοίξει μια αποθήκη και είχαν βρει τον οπλισμό της φάλαγγας, τον οποίον ξαναχρησιμοποίησαν μετά από 34 ολόκληρα χρόνια.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.