Ο βασιλικός κήπος της Αμαλίας

Η ιστορία του εθνικού κήπου που βρίσκεται δίπλα στη Βουλή είναι ιδιαιτέρως γοητευτική. Ο κήπος άρχισε να φτιάχνεται μαζί με το κτίριο των ανακτόρων μετά από απαίτηση και υπό την επίβλεψη της βασίλισσας Αμαλίας, την οποία ο άντρας της Όθωνας κορόιδευε ότι είχε μεταβληθεί σε κηπουρό. Πράγματι, η Αμαλία κατανάλωσε μεγάλο μέρος της βασιλικής της ενέργειας για να τον φτιάξει και να τον καλλωπίσει. Ήταν άλλωστε εντελώς δικός της. Αρχικά οριοθετήθηκε στα 500 στρέμματα περικυκλώνοντας το παλάτι και φθάνοντας μέχρι το σημερινό Κολωνάκι, αλλά επειδή έκοβε τον κεντρικό δρόμο που συνέδεε την Αθήνα με την Κηφισιά (σημερινή βασιλίσσης Σοφίας) περιορίστηκε τελικά στα 155 στρέμματα. Τι κρίμα, ε;

Ως το 1854 απαγορευόταν η είσοδος για το κοινό και στην συνέχεια επιτρεπόταν μόνο όταν δεν έκανε σ’ αυτόν βόλτα η βασίλισσα με την ακολουθία της. Από το 1839 που άρχισε ως το 1863 που τέλειωσε, πέρασαν απ’ αυτόν διάσημοι βοτανολόγοι και κηπουροί, οι περισσότεροι ξένοι. Ο Βαυαρός Σμάρατ, ο Πρώσος Σμιτ, ο Γάλλος Μπαρώ, ήταν μερικοί απ’ αυτούς, που δούλεψαν κυρίως με τα ξένα δένδρα που ήξεραν και λιγότερο με τα ελληνικά.

Ο κήπος έγινε γρήγορα της μόδας κι ας μην μπορούσε κανένας να μπει μέσα. Το πάθος της Αμαλίας για τον κήπο της έγινε γνωστό, οπότε όποιος ήθελε να καλοπιάσει την βασίλισσα έστελνε δώρο δέντρα ή φυτά. Ελληνικές πόλεις έστελναν λεμονιές, πορτοκαλιές και νεραντζιές, η αυτοκράτειρα της Βραζιλίας έστειλε νοτιοαμερικάνικα φυτά, ο σουλτάνος του Λιβάνου δέντρα απ’ τους κήπους του, ο Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου φυτά π’ τον Νείλο, ως και ο βασιλιάς του Σουδάν έστειλε 40 φοίνικες. Ήρθε ακόμα μια ακακία από την Ταϊτή και μια κλαίουσα Ιτιά από τον τάφο του Βοναπάρτη από την Αγία Ελένη.

Χιλιάδες δέντρα αγοράστηκαν και μεταφέρθηκαν απ’ την Ευρώπη, ενώ τα λιπάσματα του κήπου αγοράζονταν από τη Γένοβα της Ιταλίας. Ολόκληροι φοίνικες μεταφέρθηκαν από τα ελληνικά νησιά, πολλές φορές πανύψηλοι που τους έβγαζαν με πολεμικό πλοίο στον Πειραιά και μετά τους κουβαλούσαν διμοιρίες από ναύτες με τα πόδια ως τον κήπο.

Η Αθήνα εκείνη την εποχή υπέφερε από λειψυδρία, αλλά η Αμαλία πότιζε κανονικά τον κήπο της αδιαφορώντας για τα υπόλοιπα. Όταν μειώνονταν τα αποθέματα του νερού, για να ποτιστεί ο κήπος κοβόταν η παροχή νερού σ’ όλη την πόλη. Οι Αθηναίοι έβριζαν αλλά ποιος τους άκουγε; Ο περιηγητής Έντμοντ Αμπού έγραψε ειρωνικά στο περίφημο βιβλίο του: «Οι Αθηναίοι υποφέρουν, αλλά η χλόη έχει πολύ καλώς εις την υγείαν της». Αρχικά ο κήπος είχε μια χαμηλή ξύλινη περίφραξη, αλλά επειδή οι Αθηναίοι έμπαιναν μέσα για να κλέψουν φυτά ή για να φέρουν στα πιο απομακρυσμένα μέρη του τις κατσίκες τους να βοσκήσουν με τα εκλεκτά εδέσματα των ευρωπαίων βοτανολόγων, η Αμαλία τον περίφραξε με ψηλά κάγκελα.

Οι εξωτερικές πόρτες του εκτός απ’ αυτήν που επικοινωνεί με το παλάτι ήταν πάντα κλειδωμένες και φυλασσόμενες, η βασίλισσα όμως είχε καθιερώσει να δίνει από ένα κλειδί απ’ την πλευρά του Ιλισού (απέναντι απ’ το καλλιμάρμαρο που τότε δεν υπήρχε, καθώς αναμαρμαρώθηκε το 1895) στους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) ώστε να μπαίνουν όποτε ήθελαν. Πίσω από την σημερινή παιδική χαρά του Εθνικού Κήπου, υπάρχει ο «βράχος της Αμαλίας». Είναι μια υπερυψωμένη βραχώδης προεξοχή, όπου η βασίλισσα έβαζε την πολυθρόνα της για να μπορεί να παρακολουθεί τις κηπουρικές εργασίες, αλλά και για να ρεμβάζει κοιτάζοντας την θάλασσα του Φαλήρου και την Αίγινα. Τα δέντρα δεν είχαν μεγαλώσει ακόμα, ούτε υπήρχαν τότε πολυκατοικίες να κόβουν την θέα.

Εθνικός κήπος πρωτονομάστηκε το 1917 μετά την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου και από το 1923 επιτράπηκε η ελεύθερη είσοδος του κοινού από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου. Κατά καιρούς θύελλες του προξένησαν μεγάλες καταστροφές, ενώ εκατοντάδες δέντρα του κόπηκαν κατά τη διαπλάτυνση της λεωφόρου Αμαλίας το 1926. Τότε έγινε και η σημερινή του περίφραξη με μαρμάρινα κολωνάκια και σιδερένια κάγκελα. Στην κατοχή κόπηκαν πολλά δέντρα επίσης από κόσμο που ήθελε να ζεσταθεί, ενώ στα Δεκεμβριανά ο δήμος Αθηναίων ξεφόρτωνε νεκρούς και τους έθαβε μέσα στον κήπο σε πρόχειρους ομαδικούς τάφους. Αργότερα τους ξέθαψαν και μετέφεραν τα οστά σε κανονικά νεκροταφεία.

Κατά τις εργασίες που έγιναν αυτόν τον ενάμισι αιώνα, αποκαλύφθηκαν μέσα στον κήπο αρχαίο υδραγωγείο, ρωμαϊκά λουτρά, καθώς και δυο νεκροταφεία, ένα Ελληνιστικό κι ένα Ρωμαϊκό.

Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.