Η περίφημη επιστολή της Ιεράς Σύναξης του Αγίου Όρους προς τον Αδόλφο Χίτλερ, που επικρίθηκε μεν αλλά τελικά έσωσε την μοναστική πολιτεία από την λεηλασία της Βέρμαχτ, αλλά και από την Βουλγαρική αρπακτικότητα. Η άλλη ανάγνωση μιας πασίγνωστης ιστορίας.
Η πολυτάραχη ιστορία της Αθωνικής Πολιτείας, του Αγίου Όρους, είναι εντελώς άγνωστη στην πλειοψηφία των Ελλήνων. Βλέποντας σήμερα τις περικαλλείς μονές με τους υπέροχους θησαυρούς αιώνων, δε μπορεί κανείς να αντιληφθεί μέσα από πόσες ιστορικές συμπληγάδες πέρασε το τρίτο πόδι της Χαλκιδικής για να μείνει ως έχει. Δίχως να κατοικηθεί από ανθρώπους, δίχως να κατατμηθεί σε περιουσίες, δίχως να καταστραφούν τα μοναστήρια, δίχως να συληθούν οι πανάκριβοι θησαυροί. Κατά τη διάρκεια των αιώνων πέρασαν από τη βόρειο Ελλάδα κατακτητές και πλιατσικολόγοι, λογιών-λογιών αλλόθρησκοι ή αθεόφοβοι, όμως το Περιβόλι της Παναγιάς δεν λαφυραγωγήθηκε.
Όλες οι φυλές της Ορθοδοξίας (Ρώσοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Ρουμάνοι) έστησαν εκεί τους θρησκευτικούς τους οίκους και όλοι οι βαλκανικοί εθνικισμοί έβαλαν κατά καιρούς το Όρος στα σχέδια του επεκτατισμού τους, δίχως τελικά να καταφέρουν να του αφαιρέσουν την ελληνικότητα του. Κι όλα τούτα επιτεύχθηκαν δίχως το Άγιο Όρος να διαθέτει ποτέ στρατούς ή όπλα. Ένας συνδυασμός θρησκευτικότητας, φόβου, δεισιδαιμονίας, διπλωματίας και καρτερικής πονηρίας αποτέλεσαν τα μόνιμα όπλα της Ιερής Κοινότητας στο πέρασμα των αιώνων. Έτσι τα κατάφεραν.
Μόνο κάτω απ’ αυτό το πρίσμα πρέπει να εξεταστεί και η στάση των μοναχών του Άθω απέναντι στους Γερμανούς που κατέλαβαν τη χώρα το 1941. Η επιστολή που έστειλε προς τον Αδόλφο Χίτλερ η Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη του Αγίου Όρους στις 26 Απριλίου 1941, έχει κατά καιρούς επικριθεί από ιστορικούς και πολιτικούς. Καλό είναι όμως να μην αναλύεται το παρελθόν κάτω από τη σημερινή οπτική, διότι βγαίνουν λάθος συμπεράσματα. Για τους Αγιορείτες το αυτοδιοίκητο, δίχως να μπαίνει σε αντιπαράθεση με την ελληνικότητα του χώρου, ήταν πάντα προσδιοριστικό της πορείας τους. Δίχως αυτό, Όρος δεν θα υπήρχε.
Η επιστολή αυτή καλούσε προσωπικά την αυτού εξοχότητα Κύριον Κύριον Αδόλφο Χίτλερ να αναλάβει «υπό την Υψηλήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον ιερόν τούτον τόπον, διαδεχομένη εν’ τούτω τους ιδρυτάς και ευεργέτας του ιερού τούτου τόπου, Βυζαντινούς Αυτοκράτορας και τους διαδόχους αυτών.» Φυσικά, το απόσπασμα θεωρήθηκε ιεροσυλία. Ο Χίτλερ να παρομοιάζεται από καλογέρους με τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες; Ντροπή και αίσχος.
Επικρίθηκαν επίσης και ορισμένες άλλες ενέργειες των μοναχών, όπως για παράδειγμα ένα συγχαρητήριο τηλεγράφημα προς τον Χίτλερ για τις νίκες του εναντίον των Σοβιετικών την πρώτη περίοδο της εισβολής τους. Επίσης θεωρήθηκε ένδειξη δουλικότητας το γεγονός ότι στο Ρώσικο μοναστήρι τοποθετήθηκε πορτραίτο του Αδόλφου Χίτλερ και ότι τραπεζώθηκε μια φορά κάποια αντιπροσωπεία Γερμανών αξιωματικών. Όμως ειδικά για το Ρώσικο, υπάρχουν κάποιες δικαιολογίες καθώς η εκκλησία της Ρωσίας ήταν υπό διωγμό μετά την Οκτωβριανή επανάσταση και οι μοναχοί του ήταν στην πραγματικότητα κυνηγημένοι φυγάδες που προσέβλεπαν στην πτώση του κομμουνισμού με κάθε τρόπο για να σωθεί η Ορθόδοξη εκκλησία τους.
Εν’ πάσει περιπτώσει, αποδείχτηκε πως οι Αγιορίτες είχαν δίκιο. Ο Χίτλερ κολακεύτηκε, ίσως εξυπηρετούνταν και τα προπαγανδιστικά του σχέδια, πάντως έδωσε προσωπική εντολή στη Βέρμαχτ να σεβαστεί το αυτοδιοίκητο. Οι Γερμανοί που ρήμαξαν όλους τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Ευρώπης, δεν πήραν από το Όρος ούτε δισκοπότηρο. Μα το κυριότερο ήταν ότι σταμάτησαν τους συμμάχους τους Βουλγάρους. Οι Βούλγαροι, αν και Ορθόδοξοι, είχαν αποδείξει ότι δεν είχαν κανένα πρόβλημα να κάψουν ελληνορθόδοξους ναούς και να σφάξουν ελληνορθόδοξους καλογέρους, αφού ο προσηλυτισμός στην Βουλγαρική Εξαρχία ήταν επίσημη πολιτική τους.
Κατέχοντας ήδη την ανατολική Μακεδονία και Θράκη, οι Βούλγαροι προσπάθησαν να μπουν στον Άθω. Ένα μεγάλο στρατιωτικό άγημα κατέφθασε στην Ιερισσό, με σκοπό να εισβάλλει. Αν είχαν μπει, ποιός ξέρει τι θα γινόταν στα μοναστήρια, καθώς και το 1912 είχαν ξαναπροσπαθήσει να καταλάβουν το Όρος. Τότε τους πρόλαβε το θωρηκτό Αβέρωφ και αποβίβασε ελληνικά ναυτικά αγήματα. Αυτή τη φορά, τους μπλόκαραν οι Γερμανοί στην Ιερισσό. Η προσωπική εντολή του Χίτλερ να διατηρηθεί το αυτοδιοίκητο και να μη μπει κανένας στο Άγιο Όρος, ήταν για τους Γερμανούς αξιωματικούς πιο ισχυρή από τις καλές σχέσεις με τους συμμάχους τους Βουλγάρους. Έτσι σώθηκε το Περιβόλι της Παναγιάς.
Διαβάστε εδώ κι άλλες ιστορίες με την υπογραφή του Δημήτρη Καμπουράκη, στη στήλη Μία σταγόνα ιστορία.