To αγωνιώδες ερώτημα που κάνουμε συνεχώς ο ένας στον άλλο εδώ και καιρό είναι που πάει η οικονομία μας, τι θα γίνει στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια και πότε επιτέλους θα βγούμε από την κρίση.
Με ρωτάτε συνεχώς. Μου στέλνετε mail, με ρωτάτε στο δρόμο ή μου τηλεφωνείτε ζητώντας απαντήσεις και ελπίδα.
Ομως ακριβείς απαντήσεις κάνεις δε μπορεί να δώσει. Ωστόσο όλο αυτό το διάστημα έχω συζητήσει με πολλούς οικονομικούς παράγοντες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Θα προσπαθήσω σήμερα να σταχυολογήσω μερικά από αυτά που μου έχουν μεταφέρει που σε πολλά σημεία συγκλίνουν, αλλά και την εμπειρία από άλλες χώρες που βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση.
Το πρώτο δεδομένο είναι η βαθιά ύφεση. Οι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, αλλά και η ανυπαρξία αναπτυξιακών μέτρων από την κυβέρνηση θα παγώσουν τελείως την αγορά. Δεν αποκλείεται η ύφεση να ξεπεράσει αρκέτα το 4% που προβλέπει το υπουργείο οικονομικών για το 2010.
Επόμενη άμεση συνέπεια θα είναι η εκτίναξη της ανεργίας.Το φαινόμενο περιγράφεται ως “ισπανοποιήση” της Ελλάδας. Οπως η Ισπανία διατηρεί εδώ και χρόνια υψηλότατους δείκτες ανεργίας έτσι θα γίνει και εδώ.Θεωρείται δεδομένο ότι η καταγεγραμένη ανεργία θα φτάσει στην Ελλάδα πάνω από το 20% τον επόμενο χειμώνα. Η πραγματική ανεργία ίσως ξεπεράσει το 25%. Δηλαδή ένας στους τέσσερις Ελληνες δεν θα έχει εργασία. Ειδικά στους νέους ως 30 ετών το ποσοστό ίσως να ξεπεράσει και το 35%.
Το πιό ανησυχητικό είναι ότι εκτιμάται πως αυτή η κατάσταση θα διατηρηθεί για μία πενταετία τουλάχιστον. Θα αποκλιμακωθεί με αργούς ρυθμούς και θα αποτελέσει την πιο σοβαρή και επικίνδυνη επίπτωση της κρίσης. Μοναδικό αντίβαρο θα αποτελέσουν οι ισχυροί δεσμοί της ελληνικής οικογένειας. Ευτυχώς αυτοί οι δεσμοί παραμένουν κυρίαρχοι και θα γίνουν το αμορτισέρ που θα μειώσει κατάτι τους άστεγους ή τους πεινασμένους σε σχέση με όσους υπήρξαν σε ανάλογες καταστάσεις σε χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Γαλλία.
Μία ακόμα σοβαρή αλλαγή θα είναι αυτή του καταναλωτικού προτύπου. Οι καταναλωτικές μας συνήθειες θα αλλάξουν ριζικά και πολλές επιχειρήσεις παροχών διασκέδασης, καθημερινής πολυτέλειας και ατομικής φροντίδας θα κλείσουν. Τα τζιπ και οι λιμουζίνες θα…αποσυρθούν σταδιακά και θα αντικατασταθούν απο μικρά ΙΧ. Τα πανάκριβα ρούχα και αξεσουάρ θα απευθύνονται στους λίγους και γενικότερα οι δαπάνες της καθημερινότητας θα επαναπροσδιοριστούν πλήρως.
Οι τράπεζες, όπως όλα δείχνουν, θα ξεπεράσουν χωρίς σοβαρά τραύματα την κρίση. Ομως θα περιορίσουν κατά πολύ τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Ετσι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα “πνιγούν” στα χρέη και η οικοδομική δραστηριότητα θα μειωθεί σημαντικά. Το δημόσιο θα πάψει να είναι ο διακαής πόθος επαγγελματικής αποκατάστασης αφού οι αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας θα είναι απαξιωτικές.
Με λίγα λόγια θα ζήσουμε σε μιά άλλη χώρα.
Και αυτές θα είναι μερικές μόνο από τις νέες συνθήκες που θα διέπουν τη ζωή μας.
Επόμενο ερώτημα είναι το πότε τελειώνει αυτός ο εφιάλτης. Πότε θα ξαναβρεθούμε στην προ διετίας κατάσταση.
Εδώ οι περισσότεροι αναλυτές συμφώνουν. Ποτέ! Οταν η ύφεση θα αντιστραφεί και θα ξαναβρεθούμε σε κύκλο ανάπτυξης θα έχουν αλλάξει όλα. Οι πολιτικές ηγεσίες, τα κόμματα, οι δομές και-μακάρι- και οι πρακτικές μας. Δε θα ξαναγυρίσουμε ποτέ σε αυτά που ξέραμε. Και αυτό είναι καλό .Γιατί εξαιτίας τους φτάσαμε ως εδώ.
Το μεσοδιάστημα της κρίσης, που θα είναι οδυνηρό και ταραχώδες, θα ανατρέψει τα πάντα. Και κυρίως την κακή μας νοοτροπία. Αυτή που μας έκανε να πιστεύουμε τα καταφανέστατα ψεύδη των πολιτικών ηγεσιών και να τα κάνουμε τρόπο ζωής. Να λειτουργούμε όπως το ελληνικό κράτος. Να ξοδεύουμε περισσότερα από όσα βγάζουμε. Να κοροϊδεύουμε το κράτος όπως μας κορόιδευε.
Σε πέντε χρόνια από σήμερα, όπως εκτιμούν σοβαροί αναλυτές, όταν η ιδιωτική πρωτοβουλία θα αρχίσει να ξαναστέκεται στα πόδια της και να παράγει ανάπτυξη θα υπάρχει μιά άλλη Ελλάδα. Μιά Ελλάδα πληγωμένη κοινωνικά αλλά ικανή να ξαναρχίσει να κοιτά μπροστά. Τα βήματα θα είναι αργά. Αλλά αν πάρουμε το μάθημα ίσως χτίσουμε μιά πατρίδα πιό υγιή, πιο στέρεη, πιο δυνατή. Αυτή είναι η ελπίδα της κρίσης. Αυτό μπορεί να είναι και το μεγάλο της όφελος.
Και επειδή την κρίση δεν μπορούμε πια να την αναστρέψουμε μας μένει μόνο να αγωνιστούμε για να την αξιοποιήσουμε.
