Εμπειρογνώμονες, αξιωματούχοι και διπλωμάτες πασχίζουν να προσδιορίσουν το κόστος της αμυντικής μεταρρύθμισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), καθώς τόσο η βιομηχανία όσο και οι εθνικές κυβερνήσεις αναζητούν σαφήνεια ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων για τον προϋπολογισμό τους επόμενους μήνες.
Με τον Λιθουανό Άντριους Κουμπίλιους ως τον πρώτο επίτροπο της ΕΕ για την άμυνα που έχει αναλάβει να επιταχύνει τη διασυνοριακή συνεργασία στην παραγωγή και να επιτρέψει τη μακροπρόθεσμη προμήθεια, μια σειρά από χρηματοδοτικά μέτρα έχουν προωθηθεί για να στηρίξουν την προσπάθεια. Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός ύψους 1,5 δισ. ευρώ για το αμυντικό βιομηχανικό πρόγραμμα της ΕΕ (EDIP) 2025-2027, που αποσκοπεί στο να καταστήσει το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα της Ένωσης «πολεμικό», δεν είναι αρκετός, δήλωσε ο Κουμπίλιους, σύμφωνα με δημοσίευμα του Euractiv.
Ωστόσο, το να καθοριστεί μια συνολική τιμή για την επανεκκίνηση της αμυντικής βιομηχανίας είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο έργο. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκτίμησε αυτό το καλοκαίρι ότι απαιτούνται 500 δισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία. Νωρίτερα μέσα στο έτος, ο πρώην επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν υπολόγισε το ποσό στα 100 δισ. ευρώ.
Ούτε οι αξιωματούχοι ούτε η βιομηχανία είναι πεπεισμένοι ότι οποιοσδήποτε αριθμός αποτελεί βάση από την οποία μπορεί να ξεκινήσει ουσιαστική εργασία.
Μήνες αφότου η Επιτροπή δημοσιοποίησε τον αριθμό των 500 δισ. ευρώ, «εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε από πού προέρχεται αυτός ο αριθμός», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ στο Euractiv, αντανακλώντας το γενικότερο αίσθημα.
«Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ εμβληματικά», δήλωσε ένα μέλος της αμυντικής βιομηχανίας, ενώ ένας άλλος εκπρόσωπος της βιομηχανίας με βαθιά γνώση της αμυντικής πολιτικής της ΕΕ συμφώνησε ότι «είναι ένας στρογγυλός αριθμός, ακούγεται καλός».
Δεν είναι επίσης σαφές εάν τα χρήματα αυτά θα πρέπει να διατεθούν για την προμήθεια εκσυγχρονισμένου εξοπλισμού για τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών, για την έρευνα και την ανάπτυξη ευρωπαϊκών σχεδίων, για την αναβάθμιση της παραγωγής ή εάν περιλαμβάνουν άμεση στήριξη των εταιρειών της Ουκρανίας.
Για τη φιλελεύθερη ευρωβουλευτή Nathalie Loiseau, 500 δισ. ευρώ «θα πρέπει να είναι ο αριθμός που θα πρέπει να έχουμε κατά νου, λαμβάνοντας απλώς υπόψη πώς μας ξεπέρασαν οι ΗΠΑ, η Κίνα και πώς πρέπει να είμαστε παρόντες τόσο στις ανατρεπτικές τεχνολογίες όσο και στα συμβατικά όπλα».
Πολλές φωνές, ιδίως στις Βαλτικές χώρες, έχουν υποστηρίξει ότι τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει τουλάχιστον να εκπληρώσουν τον μη δεσμευτικό στόχο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα – ιδανικά να το ξεπεράσουν – για να καλύψουν ένα ετήσιο χρηματοδοτικό κενό που ανέρχεται σε 56 δισ. ευρώ. Συγκριτικά, οι Ευρωπαίοι διέθεταν περίπου το 3,5% του ΑΕΠ τους για αμυντικές δαπάνες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Παρόλο που ο στόχος δεν είναι δεσμευτικός στη συνέλευση του ΝΑΤΟ, «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τους δικούς της μηχανισμούς για την επιβολή» δεσμεύσεων, δήλωσε στο Euractiv ο κεντροδεξιός ευρωβουλευτής Ρίχο Τέρας.
Μαθηματικά
Η σαφήνεια σχετικά με το συνολικό κόστος καθίσταται ακόμη πιο επείγουσα, δεδομένου ότι αρκετά κράτη μέλη, ιδίως τα πιο «φτωχά», έχουν αρνηθεί να διερευνήσουν στενά τις επιλογές χρηματοδότησης χωρίς μια σαφή εκτίμηση του πόσα κεφάλαια χρειάζονται και για ποιο σκοπό.
Η ασάφεια των εκτιμήσεων της Κομισιόν μέχρι σήμερα είναι προϊόν των πολλών μεταβλητών που δεν έχουν ακόμη επιλυθεί στη συνολική εξίσωση της χρηματοδότησης.
Το κόστος κατασκευής διαφέρει σημαντικά μεταξύ αρμάτων μάχης, συστημάτων αεράμυνας, πυρομαχικών ή στρατιωτικές αρβύλες. Ο όγκος των πιθανών παραγγελιών επηρεάζει επίσης το πόσες νέες γραμμές παραγωγής ή εργοστάσια θα πρέπει να ανοίξουν οι εταιρείες, γεγονός που με τη σειρά του επηρεάζει τις επενδύσεις σε μηχανήματα, προσωπικό, εκπαίδευση, εξοπλισμό προστασίας και άλλα.
Ο αριθμός των χωρών και των κλάδων που είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν σε έργα θα καθορίσει σε ποιο βαθμό η ΕΕ θα πρέπει να συνεισφέρει στο διοικητικό κόστος.
Όσο περίπλοκο και αν είναι αυτό, ο Μπέρκχαρντ Σμιτ, διευθυντής άμυνας της Ένωσης Βιομηχανιών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Άμυνας (ASD), πιστεύει ότι υπάρχει ένα προφανές σημείο εκκίνησης.
«Το πρώτο ερώτημα δεν αφορά τη βιομηχανία – είναι ένα ερώτημα προς τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών. Τι χρειάζονται και μέχρι πότε;» απάντησε ο Σμιτ όταν ρωτήθηκε πόσα χρήματα χρειάζεται η βιομηχανία.
Ως αρχή, πρότεινε να σκεφτούμε «να κάνουμε έναν απολογισμό του τι χρειάζεται κάθε κράτος μέλος για να πετύχει τους στόχους του ΝΑΤΟ και στη συνέχεια να υπολογίσουμε τις επενδυτικές ανάγκες».
Οι στόχοι του ΝΑΤΟ είναι εμπιστευτικοί, όπως και το κατά πόσον κάθε ένα από τα 32 μέλη της στρατιωτικής συμμαχίας τους επιτυγχάνει.
Από εκεί και πέρα, ο Σμιτ υποβάλλει ένα επόμενο ερώτημα. «Τι θα χρειαζόταν για να είμαστε προετοιμασμένοι για έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας; Είναι ένα πράγμα να έχεις όλες τις μάχιμες μονάδες σου πλήρως εξοπλισμένες, αλλά αν θέλεις πραγματική ετοιμότητα, θα πρέπει να είσαι σε θέση σε περίπτωση πολέμου να επισκευάσεις και να αντικαταστήσεις επίσης όλο αυτόν τον εξοπλισμό, και αυτό στον συντομότερο δυνατό χρόνο», δήλωσε ο Σμιτ.
Ακόμη και μετά την αύξηση της ζήτησης που συνδέεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, πολλές από τις μεγαλύτερες αμυντικές εταιρείες υποστήριξαν ότι οι πολιτικές δεσμεύσεις για αυξημένες δαπάνες ήταν βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα και δεν δικαιολογούσαν επενδύσεις σε νέες γραμμές παραγωγής.
Το Ινστιτούτο του Κιέλου δίνει μια ζοφερή εικόνα για οποιονδήποτε μελλοντικό επανεξοπλισμό, επικαλούμενο την προσπάθεια της Γερμανίας να εκσυγχρονίσει τις ένοπλες δυνάμεις της. «Δεδομένου του μαζικού αφοπλισμού της Γερμανίας τις τελευταίες δεκαετίες και της τρέχουσας ταχύτητας προμηθειών, για ορισμένα βασικά οπλικά συστήματα, η Γερμανία δεν θα φτάσει σε επίπεδα εξοπλισμών του 2004 για περίπου 100 χρόνια», αναφέρει η μελέτη τους.
Το πλεονέκτημα των κονδυλίων της ΕΕ
Για τους εκπροσώπους της αμυντικής βιομηχανίας με τους οποίους μίλησε το Euractiv, είναι προφανές ότι τα κονδύλια της ΕΕ ή οι πανευρωπαϊκές λύσεις χρηματοδότησης δεν θα αυξήσουν την παραγωγή από τη μια μέρα στην άλλη ούτε θα καταργήσουν όλα τα εμπόδια στη διασυνοριακή συνεργασία.
Αλλά «ένα μικρό κομμάτι είναι ήδη καλύτερο από το τίποτα», δήλωσε ένας εκπρόσωπος της βιομηχανίας που συνδέεται με το Ταμείο Έρευνας και Ανάπτυξης για την Άμυνα (ΕΤΑ) της ΕΕ. Άλλοι εκπρόσωποι εταιρειών που συμμετέχουν σε αμυντικά προγράμματα της ΕΕ επανέλαβαν την άποψη αυτή.
Ακόμα και με το μέτριο ποσό των 500 εκατ. ευρώ, το σχέδιο της Κομισιόν για την αναβάθμιση της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP) προσέλκυσε αρκετές εταιρείες που ενδιαφέρθηκαν για στήριξη του κόστους της συνεργασίας τους με άλλες χώρες της ΕΕ.
Σύμφωνα με τον Μπρετόν, η παραγωγή πυρομαχικών στην Ευρώπη θα έχει αυξηθεί σε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια παραγόμενες σφαίρες ετησίως το 2025, μια επιτυχία που απέδωσε εν μέρει στο ASAP.
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία στο σύνολό της «έχει αυξήσει τη βιομηχανική της ικανότητα κατά 50% από την έναρξη του πολέμου», δήλωσε τον Μάρτιο ο κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ Ζοσέπ Μπορέλ.
Ομοίως, τα κονδύλια της ΕΕ είχαν θετικό αντίκτυπο στη διασυνοριακή έρευνα και ανάπτυξη, δήλωσαν αρκετές εταιρείες μεγάλης κλίμακας σε έκθεση για το ΕΤΑ. Παρ’ όλα αυτά, τόνισαν ότι απαιτούνται επιπλέον 76 εκατ. ευρώ σε ετήσιες δαπάνες για την επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων για επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό.
Ο Κουμπίλιους, εντός των πρώτων 100 ημερών του ως επίτροπος άμυνας, θα πρέπει να παρουσιάσει μια λευκή βίβλο για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας.
Μετά τις εκθέσεις του Ενρίκο Λέτα και του Μάριο Ντράγκι για την εσωτερική αγορά και την ανταγωνιστικότητα, και με μια τρίτη που αναμένεται από τον Σάουλι Νίινιστο για την κατάσταση της στρατιωτικής και πολιτικής ετοιμότητας της ΕΕ, το έγγραφο του Κουμπίλιους αναμένεται να παρέχει μια πιο συγκεκριμένη άποψη για το πού τα κράτη μέλη, και οι στρατοί τους, βλέπουν κενά που πρέπει να καλυφθούν.