Διαβάστε το άρθρο με τίτλο ”Τα 6 ερωτήματα για το… Grexit”
”Το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη δεν ανήκει πλέον στη φαντασία. Με το 70% των Ελλήνων ψηφοφόρων να στηρίζει στις εκλογές της 6ης Μαΐου κόμματα που απορρίπτουν τους όρους του μνημονίου, πολλοί επενδυτές θεωρούν πλέον ότι το ρήγμα στην ευρωζώνη των “17” είναι πολύ πιθανό. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μανιωδώς επεξεργάζονται τα διάφορα σενάρια, ενώ παράλληλα καλούν την Αθήνα να παραμείνει στις συμφωνίες για λιτότητα και μεταρρυθμίσεις. Εάν αυτές οι ελπίδες εξανεμιστούν και η Ελλάδα βρεθεί εκτός, τι θα ακολουθήσει, αναρωτιούνται οι F.T.
1. Εννοεί σοβαρά η Ελλάδα την απειλή αποχώρησης από την ευρωζώνη;
Ποιος ξέρει; Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 80% των Ελλήνων τάσσεται υπέρ της παραμονής στο ευρώ. Το αποτέλεσμα των εκλογών, όμως, είναι διαφορετικό, γεγονός που δημιουργεί σύγχυση. Οι Ευρωπαίοι εταίροι δηλώνουν ότι η Αθήνα δεν μπορεί να έχει και τα δύο. Οι σειρήνες του ακροαριστερού ΣΥΡΙΖΑ, όμως, που επιμένουν ότι η Ελλάδα είναι ασφαλής εντός της ευρωζώνης και πως οι πιστωτές της είναι έτοιμοι να χαλαρώσουν τους όρους του σκληρού προγράμματος, ηχούν σαν μουσική στα αφτιά των ψηφοφόρων.
2. Είναι η ευρωζώνη έτοιμη να εγκαταλείψει κάποιο από τα μέλη της;
Οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης προχώρησαν σε έκτακτο σχεδιασμό για το ενδεχόμενο ελληνικής εξόδου -ή Grexit, όπως είναι ο όρος που έχει επικρατήσει διεθνώς- από τον Οκτώβριο, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου πρότεινε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στο ευρώ. Πράγματι, όπως αποκαλύπτει Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Wolfgang Schaeuble, ζήτησε να γίνει το δημοψήφισμα για να σταματήσουν οι αέναες αμφισβητήσεις.
Ακόμη και τότε, όμως, οι αξιωματούχοι αμφισβητούσαν ότι τα υπόλοιπα μέλη της νομισματικής ένωσης θα μπορούσαν να επιβιώσουν από το ωστικό κύμα που θα επιφέρει η επιστροφή της δραχμής. Kυρίως τα κράτη που έχουν προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης: η Πορτογαλία και η Ιρλανδια. Τώρα, όμως, με το νέο μόνιμο ταμείο στήριξης των 500 δισ. ευρώ και με πολλά εργαλεία για την αγορά κρατικών ομολόγων και την παροχή ρευστότητας στις τράπεζες της ευρωζώνης, πολλοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι ο κίνδυνος μετάδοσης έχει περιοριστεί. Όπως ακριβώς έγινε και τον προηγούμενο μήνα με το κούρεμα του ελληνικού χρέους στους ιδιώτες επενδυτές.
«Πριν από δύο χρόνια, η έξοδος της Ελλάδας θα ήταν καταστροφική, στο μέγεθος της Lehman Brothers», αναφέρει ανώτερος αξιωματούχος της Ε.Ε. που βρίσκεται κοντά στις συζητήσεις για το μέλλον της Ελλάδας και συμπληρώνει: «Ακόμη και πριν από έναν χρόνο θα ήταν τρομερά επικίνδυνο λόγω της μετάδοσης και των αλυσιδωτών επιπτώσεων στο τραπεζικό σύστημα. Δύο χρόνια μετά, είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι».
Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα ως προς το πόσο θα επηρεαστούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Δεδομένου ότι οι Έλληνες καταθέτες μετέτρεψαν τα κεφάλαιά τους σε δραχμές εν μια νυκτί, υπάρχει η ανησυχία ότι το ίδιο θα πράξουν και οι καταθέτες στις άλλες υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης, επιλέγοντας ασφαλέστερες επιλογές όπως η Γερμανία. Με τέτοια μαζική φυγή τραπεζικών καταθέσεων θα μπορούσε να καταστραφεί ο τραπεζικός κλάδος στην περιφέρεια της ευρωζώνης. «Το μπαλάκι είναι πραγματικά στα χέρια τους», δηλώνει ο αξιωματούχος της Ε.Ε. και συμπληρώνει: «Αυτοί που κατανοούν την κατάσταση αντιλαμβάνονται ότι τα περιθώρια ελιγμών είναι πολύ περιορισμένα. Θα πρέπει απλώς να περιμένουμε».
3. Τι συνεπάγεται η έξοδος από την ευρωζώνη;
Σε ένα παιχνίδι μικροπολιτικής, ούτε η Αθήνα ούτε η ευρωζώνη θέλουν να επωμιστούν την ευθύνη για την έξοδο της χώρας. Οι αλληλοκατηγορίες θα είναι άμεσες.
Κάποια ολισθήματα από τις συμφωνίες με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ θα μπορούσαν να γίνουν αποδεικτά για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Κατά συνέπεια, τη σκανδάλη της εξόδου θα την τραβήξει η νέα ελληνική κυβέρνηση, αν απορρίψει τις απαιτήσεις λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της ισχύουσας συμφωνίας. «Θα είναι περισσότερο μία περίπτωση αποχώρησης της Ελλάδας παρά εκδίωξής της», δήλωσε ο Willem Buiter της Citigroup.
Η αποχώρηση θα μπορούσε να συμβεί επειδή χωρίς την εκταμίευση των επόμενων δόσεων από το πακέτο στήριξης η ελληνική κυβέρνηση θα ξεμείνει από χρήματα για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Επιπλέον, η ΕΚΤ θα παρακρατήσει τα απαιτούμενα κεφάλαια από τις ελληνικές τράπεζες οδηγώντας στην κατάρρευσή τους. Σε αυτό το σημείο, η Αθήνα θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε νομοθεσία υιοθέτησης νέου νομίσματος και αλλαγής όλων των εγχώριων συμβολαίων στη νέα δραχμή, να επιβάλει ελέγχους στη ροή των κεφαλαίων και περιορισμούς στη διακύμανση του νέου νομίσματος.
Η εκτύπωση και η διανομή του νέου χαρτονομίσματος δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Το 2003, οι συμμαχικές δυνάμεις το έπραξαν στο Ιράκ σε λιγότερο από 3 μήνες. Χρειάστηκε, όμως, η συνδρομή της De La Rue, μιας εξειδικευμένης βρετανικής εταιρείας εκτυπώσεων, μιας μοίρας 27 Boeing 747 και 500 ένοπλους στρατιώτες για να εξασφαλιστεί η ομαλότητα της διαδικασίας.
Μετά την έξοδό της από το ευρώ, η Ελλάδα θα πρέπει να διαπραγματευτεί τη συμμετοχή της στην Ε.Ε. Οι συνθήκες της Ε.Ε. προβλέπουν αποχώρηση κάποιου κράτους-μέλους, αλλά όχι μόνο από την ευρωζώνη. Η διαπραγμάτευση αυτή θα είναι ακόμη πιο δύσκολη εάν οι ελληνικές αρχές κηρύξουν στάση πληρωμών και στο χρέος τους προς το EFSF, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ.
Εάν η χώρα κηρύξει στάση πληρωμών στο ΔΝΤ, τότε θα ενταχθεί στο μικρό, αλλά ατιμωτικό κλαμπ των χωρών όμως η Ζιμπάμπουε, η Σομαλία και το Σουδάν, που έχουν εκκρεμείς οικονομικές υποχρεώσεις προς το Ταμείο.
4. Ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις για την Ελλάδα;
Η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί αμέσως. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η Ελλάδα χρειάζεται υποτίμηση τουλάχιστον 15%-20% έναντι του μέσου όρου της ευρωζώνης -και σημαντικά περισσότερο έναντι της Γερμανίας- για να καταφέρει απλώς εξισορρόπηση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η Goldman Sachs εκτιμά ότι για τη σταθεροποίηση του διεθνούς χρέους της χώρας σε λογικό επίπεδο απαιτείται υποτίμηση 30% έναντι της ευρωζώνης και περισσότερο από 50% έναντι της Γερμανίας.
Τόσο μεγάλη υποτίμηση θα ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα, αλλά δεν συνεπάγεται και τέλος των προβλημάτων. Η νέα κυβέρνηση πιθανότατα θα αναγκαστεί να ανακαλέσει το νόμο που θέτει σε προτεραιότητα στην αποπληρωμή του χρέους έναντι άλλων δημοσίων δαπανών, ενώ θα μπορούσε να υπάρξει και νέο κούρεμα στο χρέος προς τους ιδιώτες επενδυτές αλλά και στο χρέος που διακρατούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και το ΔΝΤ.
Ακόμη και εάν σταματήσουν όλες οι πληρωμές, η Ελλάδα και πάλι θα πρέπει να προχωρήσει σε μέτρα λιτότητας για κάποιο χρονικό διάστημα γιατί τα έσοδα από φορολογία θα υπολείπονται των δημοσίων δαπανών – αυτό άλλωστε συνεπάγεται το πρωτογενές έλλειμμα.
Το ΔΝΤ εκτιμά ότι ακόμη και χωρίς έξοδο της χώρας από το ευρώ το πρωτογενές έλλειμμα θα αγγίξει το 1% του ΑΕΠ το 2012, ποσοστό που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω εάν η ύφεση γίνει πιο βαθιά από τις αβεβαιότητες που συνεπάγεται η έξοδος από την ευρωζώνη και από την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια: Το πιο θετικό είναι να αναλάβει μία υπεύθυνη κυβέρνηση, που θα μπορέσει να επανεκκινήσει το τραπεζικό σύστημα, να οδηγήσει τη χώρα σε πλεόνασμα του προϋπολογισμού και να πείσει τους πολίτες να αποδειχθούν σημαντική μείωση του βιοτικού τους επιπέδου, καθώς οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων θα αυξάνονται τάχιστα. Ενδεχομένως μάλιστα να υπάρξει ταχεία ανάπτυξη, μετά από μία περίοδο βαθιάς λιτότητας.
Στο εναλλακτικό σενάριο, αναλαμβάνει μία κυβέρνηση που θέλει να χρησιμοποιήσει την ισχύ που της δίνει η νομισματική αυτονομία ώστε να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της υποτίμησης και να οδηγηθεί στην ευημερία μέσω αύξησης των δημοσίων δαπανών. Ο κίνδυνος είναι ότι μετά από μία βραχύβια περίοδο ανακούφισης, θα ακολουθήσει περαιτέρω υποτίμηση του νομίσματος. Η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να τυπώσει νέο χρήμα και θα οδηγηθεί σε υπερπληθωρισμό.
5. Είναι έτοιμες οι ελληνικές επιχειρήσεις για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ;
Η ωμή προειδοποίηση του κ. Ευάγγελου Μυτιληναίου τον προηγούμενο μήνα αποτελεί ένδειξη των συζητήσεων που διαδραματίζονται στους κόλπους των διοικητικών συμβουλίων εταιρειών που έχουν διεθνή δραστηριότητα. Ο κ. Μυτιληναίος δήλωσε ότι τα κεντρικά γραφεία της METKA μπορεί να μετακινηθούν στο εξωτερικό. Ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε έκτακτο σχεδιασμό για την περίπτωση Grexit. Οι μικρομεσαίες, όμως, περιμένουν να δουν τι μέλλει γενέσθαι. Ακόμη κι εκείνες, ωστόσο, δεν φέρνουν στην Ελλάδα τα έσοδα που αποκομίζουν από τις διεθνείς τους δραστηριότητες.
Εδώ και δύο χρόνια, οι επιχειρήσεις μειώνουν το κόστος λειτουργίας εν μέσω δραματικής βουτιάς στις πωλήσεις. «Σκοπεύουμε να κλείσουμε τα μισά μας μαγαζιά στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη του έτους», δηλώνει ο γενικός διευθυντής μεγάλης αλυσίδας λιανικού εμπορίου και συμπληρώνει: «Εάν επιστρέψουμε στη δραχμή, θα κρατήσουμε μόνο ένα μεγάλο κατάστημα».
6. Μπορεί η ευρωζώνη να περιορίσει τον κίνδυνο μετάδοσης;
Αυτή είναι η μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Εάν οι Αρχές της ευρωζώνης μπορέσουν να πείσουν τους επενδυτές και τους πολίτες ότι η Ελλάδα είναι ειδική περίπτωση, τότε ο αντίκτυπος της εξόδου θα είναι περιορισμένος. Εάν όχι, η έξοδος της Ελλάδας μπορεί να εξελιχθεί σε άτακτη διάσπαση της ευρωζώνης.
Το αναπόφευκτο ερώτημα από την ελληνική έξοδο θα είναι: «Ποιος θα ακολουθήσει;». Τα βλέμματα θα στραφούν αμέσως στην Πορτογαλία, η οποία ακολούθησε την Ελλάδα στον μηχανισμό στήριξης. Οι επενδυτές θα ρευστοποιήσουν τα πορτογαλικά ομόλογα, θα βγάλουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες της χώρας, θα μεταφέρουν τις καταθέσεις τους εκτός Πορτογαλίας από τον φόβο εξόδου και υποτίμησης.
Εάν υπάρξει η πολιτική βούληση να κρατηθεί ενωμένη η ευρωζώνη, τότε οι Αρχές έχουν στη διάθεσή τους ένα πανίσχυρο όπλο για την αποτροπή του κινδύνου μετάδοσης: την απεριόριστη δράση από την ΕΚΤ. Θα μπορούσε να ξεκινήσει εκ νέου το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων σε πολύ υψηλά επίπεδα για να χαλιναγωγήσει την αναρρίχηση των αποδόσεων. Θα μπορούσε επίσης να προσφέρει ρευστότητα στις τράπεζες της περιφέρειας της ευρωζώνης ώστε να αντισταθμιστεί η μαζική φυγή των καταθέσεων.
Το Βερολίνο πιθανότατα θα αντιδράσει καθώς θεωρεί ότι ήδη η ΕΚΤ έχει υπερβεί τα εσκαμμένα με τις εγγυήσεις τραπεζικών και κρατικών ομολόγων. Η εναλλακτική, όμως, είναι ακόμη χειρότερη, καθώς η Ε.Ε. δεν έχει επαρκώς ισχυρή άμυνα ενάντια στον κίνδυνο για μαζική φυγή των τραπεζικών καταθέσεων.
Η απάντηση, λοιπόν, είναι πως η ευρωζώνη θα μπορούσε να χαλιναγωγήσει τον κίνδυνο μετάδοσης, αλλά είναι αβέβαιο αν θα το κάνει. Εάν όχι, τότε το τέλος του ευρώ είναι κοντά.
Σε κάθε περίπτωση, οι προοπτικές για την ευρωπαϊκή οικονομία είναι πολύ επικίνδυνες. Μετά την κατάρρευση της Lehman το 2008, η ευρωζώνη οδηγήθηκε στη χειρότερη ύφεση από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω όχι της ανεπαρκούς τραπεζικής χρηματοδότησης, αλλά της κατάρρευσης της εμπιστοσύνης και επειδή νοικοκυριά και επιχειρήσεις αποφάσισαν ταυτόχρονα να μειώσουν τις δαπάνες τους, φοβούμενα για την επόμενη μέρα. Υπάρχει ο κίνδυνος το σενάριο αυτό να επαναληφθεί”.
Διαβάστε επίσης :
