Δέσμη οικονομικών μέτρων -πέραν από την πρόληψη- προτείνει ειδική μελέτη του ΟΟΣΑ, η οποία δημοσιεύτηκε πριν μόλις ένα μήνα για την αντιμετώπιση της καταστροφικότητας των φωτιών στην Ελλάδα.
Η προώθηση της ενεργού διαχείρισης των ιδιωτικών εκτάσεων παραμένει προτεραιότητα, σημειώνει η έκθεση του ΟΟΣΑ με θέμα «η τιθάσευση των φωτιών στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής: Η περίπτωση της Ελλάδας».
Πρωτοβουλίες που παρέχουν οικονομικά κίνητρα για την ενεργό διαχείριση της γης και την ασφάλιση παραμένουν κεντρική προτεραιότητα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ιδιοκτησίας γης και την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων σε πυρκαγιές μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς, σημειώνει ο ΟΟΣΑ.
Η ενσωμάτωση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε όλες τις πολιτικές για τη χρήση γης και τη διαχείριση των καυσίμων και πρακτικές θα συνέβαλε επίσης στον περιορισμό της εκδήλωσης ακραίων πυρκαγιών.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της εγκατάλειψης της γης θα μπορούσε να ενισχυθεί μέσω της ανάπτυξης ολοκληρωμένων και συνεργατικών στρατηγικών για την αγροτική ανάπτυξη, οι οποίες θα συνέβαλαν στην αύξηση της αξίας και της ελκυστικότητας των αγροτικών εκτάσεων, αντιμετωπίζοντας έτσι ορισμένα διαρθρωτικά ζητήματα που επί του παρόντος εμποδίζουν την αποτελεσματική μείωση του κινδύνου πυρκαγιών.
Η ενίσχυση της παρακολούθησης και της επιβολής των υφιστάμενων κανονισμών χρήσης γης και οριοθέτησης θα ήταν επίσης σημαντική, με σκοπό να σταματήσει η ανάπτυξη παράνομων κτιρίων και να περιοριστεί η απρογραμμάτιστη ή εξάπλωση της ανάπτυξης στη διεπιφάνεια άγριας γης-αστικού ιστού.
Η οριστικοποίηση του εθνικού κτηματολογίου και των δασικών χαρτών της χώρας και η θέσπιση αυστηρότερων κανόνων για την ανάπτυξη της γης και την περιβαλλοντική προστασίας αποτελούν βασικές δράσεις προτεραιότητας προς αυτή την κατεύθυνση.
Τι άλλο αναφέρει η έκθεση του ΟΟΣΑ
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ο κίνδυνος πυρκαγιάς αποτελεί μια σημαντική και αυξανόμενη πρόκληση στην Ελλάδα, λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών, την κάλυψη γης και τις πρακτικές διαχείρισης γης.
Οι ολοένα και πιο ακραίες πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια έχουν θέσει νέα ρεκόρ όσον αφορά την καμένη έκταση, τον αριθμό των ανθρώπων που επλήγησαν και τις δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεις καταστολής των πυρκαγιών.
Μετά τις ιδιαίτερα σοβαρές πυρκαγιές του 2018, του 2021 και του 2023, η Ελλάδα έχει αναλάβει διάφορες προσπάθειες για την ενίσχυση της διαχείρισης των πυρκαγιών σε όλα τα επίπεδα, αφιερώνοντας αυξημένη προσοχή στις προσπάθειες πρόληψης των πυρκαγιών και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Ως βασικό βήμα για την ενίσχυση της διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών, η Ελλάδα εφάρμοσε μια σειρά θεσμικών μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση του ευνοϊκού περιβάλλοντος της χώρας για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών.
Τοπικοί και περιφερειακοί φορείς έχουν αποκτήσει εξέχοντα ρόλο στη διαχείριση των πυρκαγιών, ενώ βελτιώσεις στον συντονισμό μεταξύ της Δασικής Υπηρεσίας και της Ελληνικής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και η ίδρυση του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης
και Πολιτικής Προστασίας έχουν ανοίξει νέους διαύλους για τη διυπηρεσιακή συνεργασία και την ανταλλαγή γνώσεων, αντιμετωπίζοντας εν μέρει τις προκλήσεις που θέτει ένα κατά τα άλλα μάλλον κατακερματισμένο θεσμικό πλαίσιο.
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει επίσης κάνει μερικά σημαντικά βήματα προόδου στην ενσωμάτωση της πρόληψης των πυρκαγιών και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε όλες τις τομεακές πολιτικές και στρατηγικές.
Αρκετά έγγραφα πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή, της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα και της Εθνικής Στρατηγικής για τα Δάση, αναγνωρίζουν τους δεσμούς μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και του αυξανόμενου κινδύνου πυρκαγιών και υπογραμμίζουν τον καθοριστικό ρόλο της προληπτικών μέτρων για τον περιορισμό του κινδύνου πυρκαγιών και των επιπτώσεων σε όλη την επικράτεια.
Με την προώθηση της συστηματικής διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων, προσδιορίζοντας περιοχές προτεραιότητας για την πρόληψη των πυρκαγιών και ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη δασικών χαρτών, η εθνική δασική στρατηγική αποτελεί το κεντρικό έγγραφο που καθοδηγεί σήμερα τις προσπάθειες πρόληψης των πυρκαγιών στην Ελλάδα. Μια σειρά από τρέχουσες πρωτοβουλίες της ΕΕ έχουν επίσης προωθήσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση των πυρκαγιών.
Ωστόσο, η έλλειψη μιας συνολικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στρατηγικής για τη διαχείριση των πυρκαγιών παραμένει ένα σημαντικό κενό πολιτικής σε εθνικό επίπεδο.
Οι πρακτικές διαχείρισης των πυρκαγιών στην Ελλάδα έχουν επίσης βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Επιτεύγματα στην εκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς περιλαμβάνουν την παραγωγή προβολής του κινδύνου πυρκαγιάς και τις προσπάθειες χαρτογράφησης στο σε εθνικό και υποεθνικό επίπεδο υπό διαφορετικά σενάρια εκπομπών, καθώς και την εις βάθος αξιολόγηση των έκθεσης και τρωτότητας σε επιλεγμένες περιοχές.
Η Ελλάδα έχει επίσης κάνει κάποια βήματα προόδου στη βελτίωση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τον κίνδυνο πυρκαγιάς μέσω της δρομολόγησης διαφόρων εκστρατειών ευαισθητοποίησης και κατευθυντήριων γραμμών.
Το έργο LIFE AdaptinGR υπόσχεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο στην αξιολόγηση του κινδύνου πυρκαγιάς όσο και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εντολή και η ικανότητα των υπηρεσιών πρόληψης των πυρκαγιών – και κυρίως του Δασαρχείου Service – έχουν ολοένα και περισσότερο υποβαθμιστεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η πρόληψη των πυρκαγιών έχει αποκτήσει κάποια ανανεωμένη προσοχή τα τελευταία χρόνια.
Οι βασικοί ακρογωνιαίοι λίθοι περιλαμβάνουν επικαιροποιημένους κανονισμούς χρήσης γης και οικοδόμησης, καθώς και νέες απαιτήσεις για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης και των οικοσυστημάτων.
Το πρόγραμμα AntiNero – το οποίο προωθεί τη διαχείριση των φορτίων καύσιμης ύλης, τη δημιουργία ζωνών απομόνωσης και την ανάπτυξη των πυρκαγιών σχεδίων προστασίας από πυρκαγιές για κρίσιμα οικοσυστήματα – αποτελεί βασική πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση.
Νέα μέτρα και πρωτόκολλα για την παρακολούθηση των πυρκαγιών, την πρόβλεψη και την έγκαιρη προειδοποίηση, καθώς και βελτιωμένες πρακτικές στην οικολογική αποκατάσταση των οικοσυστημάτων μετά από μια πυρκαγιά, έχουν επίσης συμβάλει στη βελτίωση των την καταλληλότητα του πλαισίου διαχείρισης των πυρκαγιών στην Ελλάδα.
Συνολικά, οι ακραίες πυρκαγιές που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι τα μέτρα έκτακτης ανάγκης από μόνα τους δεν επαρκούν για τη διαχείριση του αυξανόμενου κινδύνου πυρκαγιών στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.
Ακόμα, ενώ η προσαρμογή στον αυξανόμενο κίνδυνο πυρκαγιών έχει αποκτήσει αυξημένη δυναμική στην Ελλάδα, απαιτούνται περαιτέρω βήματα για την ενίσχυση, τον περαιτέρω συντονισμό και τη συμπλήρωση των πολιτικών και μέτρων που έχουν ήδη εφαρμοστεί.
Μελλοντικά, οι προσπάθειες θα μπορούσαν να κατευθυνθούν προς την ενίσχυση της πρόληψης, της αξιολόγησης και της εκτίμησης του κινδύνου πυρκαγιάς ευαισθητοποίησης και την ανάπτυξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την αποτελεσματική πρόληψη των πυρκαγιών.
Όσον αφορά την πρόληψη των κινδύνων, οι πολιτικές και οι πρακτικές διαχείρισης των καυσίμων και των δασών θα μπορούσαν να ενισχυθούν για να μειωθεί η ευφλεκτότητα του τοπίου και να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των δασών.
Δράσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση περιλαμβάνουν την άρση της απαγόρευσης της χρήσης προδιαγεγραμμένων πυρκαγιών υπό ρυθμιζόμενες και ελεγχόμενες συνθήκες, την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των δασικών συστάδων και την ανάπτυξη στρατηγικών δικτύων διακοπής καύσιμης ύλης (συμπεριλαμβανομένων των μέσω της στρατηγικής χρήσης γεωργικών εκτάσεων) για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας σε επίπεδο τοπίου.
Οι δράσεις αυτές, σε συνδυασμό με την ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων, θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των φορτίων καύσιμης ύλης και της συνέχειας και έτσι να περιοριστεί η εξάπλωση και η σοβαρότητα των πυρκαγιών.
Αξιολόγηση κινδύνων
Όσον αφορά την αξιολόγηση των κινδύνων, η ενίσχυση και η επιτάχυνση των σημερινών προσπαθειών χαρτογράφησης του φορτίου και του τύπου των καυσίμων για όλες τις άγριες περιοχές, την επικαιροποίηση του εθνικού χάρτη κινδύνου πυρκαγιάς και την ανάπτυξη χαρτών κινδύνου υψηλής ανάλυσης που θα λαμβάνουν υπόψη τα μεταβαλλόμενα επίπεδα επικινδυνότητας, έκθεσης και τρωτότητας, θα είναι καθοριστικής σημασίας για την καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τις πυρκαγιές.
Η ανάπτυξη ενός λεπτομερούς εθνικού χάρτη κινδύνου καθώς και τοπικών εκτιμήσεων κινδύνου θα ήταν επίσης καίριας σημασίας για την ενημέρωση και την ιεράρχηση της πρόληψης, αλλά και την ετοιμότητα και τις προσπάθειες αντιμετώπισης σε όλη την επικράτεια.
Οι υφιστάμενες προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση σε θέματα κινδύνου σε αγροτικές περιοχές θα μπορούσαν να επεκταθούν περαιτέρω μέσω της ανάπτυξης στοχευμένων εκστρατειών επικοινωνίας και την εισαγωγή υποχρεωτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία.
Τέλος, από τη σκοπιά του ευνοϊκού περιβάλλοντος, υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση του συντονισμού, συνεργασίας, της ανταλλαγής γνώσεων και της συνοχής των πολιτικών μεταξύ των τομέων και των επιπέδων διακυβέρνησης.
Στο να επιτευχθεί αυτό, η ανάπτυξη μιας γενικής στρατηγικής για τη διαχείριση των πυρκαγιών φαίνεται να αποτελεί κρίσιμο ακρογωνιαίο λίθο για τον καθορισμό των στόχων και των σκοπών της πολιτικής της χώρας και την ευθυγράμμιση της πολιτικής και της διαχείρισης των πυρκαγιών σε όλα τα επίπεδα.
Η ανάπτυξη μιας σαφούς αλυσίδας διαδικασιών για τον καθορισμό των θεσμικών αρμοδιοτήτων και της συνεργασίας διαδικασιών για τη διαχείριση των πυρκαγιών σε ολόκληρο τον κύκλο διαχείρισης των πυρκαγιών (συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης
φάση) θα ήταν επίσης ζωτικής σημασίας.
Τέλος, ο καθορισμός μιας ισχυρότερης και σταθερής εντολής για τις βασικές αρχές αντιμετώπισης των πυρκαγιών υπηρεσίες πρόληψης και η διάθεση επαρκών τεχνικών και οικονομικών πόρων για τα δασαρχεία και την τοπική αυτοδιοίκηση θα διευκόλυνε επίσης την εφαρμογή της πρόληψης και της ετοιμότητας για τις πυρκαγιές.
Στο πλαίσιο των αυξανόμενων ακραίων πυρκαγιών, η κάλυψη του χάσματος μεταξύ της χρηματοδότησης για την καταστολή και την πρόληψη των πυρκαγιών και η εξασφάλιση κατάλληλης και σταθερής χρηματοδότησης για προληπτικά μέτρα είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης που προκαλούν οι πυρκαγιές και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της Ελλάδας στις ακραίες πυρκαγιές στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.