Η κυπριακή οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους και επιβάλλονται αποφασιστικοί χειρισμοί. Αυτό αναφέρει στην ετήσια έκθεση του το ΔΝΤ. Όπως γράφει στην έκθεση το πακέτο μέτρων, αλλά και ο προϋπολογισμός δεν είναι αρκετά για να τιθασεύσουν το πρόβλημα.
Όσον αφορά το έλλειμμα το Ταμείο προβλέπει ότι θα φτάσει το 4%. Προειδοποίησαν ότι το 2012 όχι μόνο δε θα υπάρξει ανάπτυξη αλλά θα υπάρξει επιστροφή στην ύφεση με 1%
Η κυπριακή οικονομία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού και δε δικαιολογείται καμία χαλάρωση. Δεν μας επιτρέπεται εφησυχασμός λόγω του δανείου από τη Ρωσία
Το ΔΝΤ ζητάει ακόμη μεγαλύτερη συγκράτηση αλλά και:
– Παγοποίηση της ΑΤΑ
– Στόχευση των κοινωνικών παροχών
– Αύξηση του ΦΠΑ στο 17%
– Δεν θα πρέπει να μπουν άλλες φορολογίες αφού αυτές κάθε άλλο παρά θα συμβάλουν στην οικονομική εξυγίανση
Σε ότι αφορά τον δημόσιο τομέα το ΔΝΤ λέει ότι πρέπει να σταματήσουν εδώ και τώρα οι προσλήψεις αλλά και να περιοριστούν οι δαπάνες. Οι μεγάλες αυξήσεις των δημόσιων δαπανών τα τελευταία τρία έτη, ιδίως στους μισθούς και τα ωφελήματα του δημόσιου τομέα αλλά και στις μη στοχευμένες κοινωνικές παροχές, υποδεικνύουν την ύπαρξη μεγάλων περιθωρίων για συγκράτηση των δαπανών. Δηλαδή να μπει τέλος στις αυξήσεις στο δημόσιο και γιατί όχι να γίνουν και μειώσεις μισθών, κάτι που ήδη υπάρχει στο πακέτο μέτρων που προωθεί η κυβέρνηση.
Αναλυτικά η έκθεση του ΔΝΤ
Στην κυπριακή οικονομία επικρατούν αντίξοες συνθήκες ενώ την ίδια ώρα ουσιαστικοί προς τα κάτω κίνδυνοι ενδέχεται να παραμείνουν. Εν μέρει, οι κίνδυνοι αυτοί αντικατοπτρίζουν τις εξελίξεις εκτός Κύπρου – συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής αναταραχής στη ζώνη του ευρώ, την έκθεση του μεγάλου τραπεζικού συστήματος στις εξελίξεις στην Ελλάδα και τις δυσμενέστερες προοπτικές ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αντανακλούν, όμως, και ανισορροπίες που έχουν αναπτυχθεί στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της ραγδαίας επιδείνωσης των δημόσιων οικονομικών. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση έχει χάσει την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Οι αρνητικές αλληλοεπιδράσεις μεταξύ των δημοσιονομικών ανισορροπιών και των τρωτών σημείων του τραπεζικού τομέα συνιστούν σημαντικό μελλοντικό κίνδυνο.
Η κατάσταση χρήζει άμεσου και αποφασιστικού χειρισμού. Η λήψη αποφασιστικών και αξιόπιστων μέτρων για την ανατροπή της δημοσιονομικής ολίσθησης αλλά και για την επαναφορά του δημόσιου χρέους σε πτωτική πορεία είναι απαραίτητα για την αποκατάσταση της πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίου, τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης των επενδυτών η οποία ενισχύει την Κύπρο ως διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο και την προστασία της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Στο χρηματοπιστωτικό τομέα, οι αρχές πρέπει να συνεχίσουν να επαγρυπνούν για την ανίχνευση προβλημάτων ρευστότητας από τα αρχικά στάδια, να διενεργούν αυστηρές ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και σχεδιασμούς έκτακτης ανάγκης καθώς και να διασφαλίζουν την ύπαρξη του κατάλληλου νομικού υπόβαθρου για την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων.
Τολμηρές διορθωτικές ενέργειες μπορούν να θέσουν το πλαίσιο για την επανεκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης, με βάση τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της κυπριακής οικονομίας. Αυτά περιλαμβάνουν ένα επιτυχημένο διεθνή τομέα υπηρεσιών ο οποίος εδράστηκε πάνω στα θεμέλια ενός ιδιαίτερα καταρτισμένου εργατικού δυναμικού και στο επιχειρηματικό πνεύμα. Η μακρά ιστορική πορεία σταθερής ανάπτυξης και χαμηλής ανεργίας στη χώρα, μαρτυρεί το δυναμισμό της οικονομίας.
Οικονομικές προοπτικές
Μετά από μια μέτρια ανάκαμψη το 2010, οι αντίξοες συνθήκες για την περαιτέρω ανάπτυξη έχουν ενισχυθεί. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες έχουν επιδεινωθεί στη ζώνη του ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Οι προοπτικές ανάπτυξης στους εμπορικούς εταίρους της Κύπρου έχουν χειροτερέψει ενώ το παγκόσμιο εμπόριο επιβραδύνεται, γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά τις εξαγωγές υπηρεσιών. Το κλίμα περιορισμένης πιστωτικής επέκτασης και η αβεβαιότητα είναι πιθανόν να επηρεάσουν αρνητικά τόσο την κατανάλωση όσο και τις επενδύσεις, ενώ ο κατασκευαστικός τομέας βρίσκεται σε περίοδο αναπροσαρμογής από τις μεγάλες ανισορροπίες του παρελθόντος. Η δημοσιονομική εξυγίανση, αν και απαραίτητη για να αποκαταστήσει την ευρωστία των δημοσίων οικονομικών και να θέσει τα θεμέλια για διαρκή ανάπτυξη, ενδέχεται να αρνητικά την εγχώρια ζήτηση βραχυπρόθεσμα. Αντανακλώντας τα πιο πάνω, η οικονομία αναμένεται να καταγράψει ελάχιστη ή και καθόλου ανάπτυξη φέτος ενώ το 2012 αναμένεται μικρή συρρίκνωση.
Δημοσιονομική πολιτική
Η αναστροφή της αρνητικής πορείας των δημόσιων οικονομικών αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα. Η μείωση του ελλείμματος της τάξης περίπου του 7% του ΑΕΠ το 2011 είναι απαραίτητη για να τερματιστεί η ραγδαία αύξηση του δημόσιου χρέους που παρατηρείται τα τελευταία τρία χρόνια και να τεθεί το ποσοστό του δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ σε καθοδική τροχιά. Ο ρυθμός της προσαρμογής πρέπει να είναι γρήγορος ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να επανακτηθεί η πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές. Τα μέτρα για την επίτευξη δημοσιονομικών περικοπών θα πρέπει να επικεντρωθούν, κυρίως, σε μειώσεις δαπανών, για τις οποίες η εμπειρία έχει δείξει ότι οδηγούν σε πιο διαρκείς αποταμιεύσεις σε σύγκριση με τις αυξήσεις φορολογίας. Επιπλέον, οι μεγάλες αυξήσεις των δημόσιων δαπανών τα τελευταία τρία έτη, ιδίως στους μισθούς και τα ωφελήματα του δημόσιου τομέα αλλά και στις μη στοχευμένες κοινωνικές παροχές, υποδεικνύουν την ύπαρξη μεγάλων περιθωρίων για συγκράτηση των δαπανών. Οι δημοσιονομικές εξοικονομήσεις πρέπει να βασίζονται σε συντηρητικές υποθέσεις και να εφαρμοστούν χωρίς διολισθήσεις. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκτηση της αξιοπιστίας και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Η κυβέρνηση έχει θέσει φιλόδοξους στόχους οι οποίοι αφορούν μεγάλη μείωση του ελλείμματος το 2012 και ισοσκελισμένο προϋπολογισμό μέσα σε τρία χρόνια. Το χρονοδιάγραμμα αυτό επιτυγχάνει την κατάλληλη ισορροπία, παρέχοντας μεγάλες εξοικονομήσεις στα πρώτα στάδια και αποφεύγοντας υπερβολική συρρίκνωση της ζήτησης στο άμεσο μέλλον. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν τον Αύγουστο ήταν ένα ενθαρρυντικό πρώτο βήμα προς την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων της κυβέρνησης, ιδίως με την εισαγωγή των εισφορών από τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα για τις συντάξεις τους.
Πρόσθετα μέτρα εξετάζονται από την κυβέρνηση. Προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή τα μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν κινήσεις για τη συγκράτηση των μισθών και των ωφελημάτων στο δημόσιο τομέα, όπως είναι το πάγωμα της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής, στόχευση των κοινωνικών παροχών με ταυτόχρονη προστασία για τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και αύξηση του φόρου προστιθέμενης αξίας στο 17%, ποσοστό το οποίο θα εξακολουθεί να είναι αρκετά κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ, το οποίο βρίσκεται στο 20%.
Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, η κυβέρνηση θα πρέπει τώρα να κινηθεί γρήγορα για να περάσει στη νομοθεσία ειδικά μέτρα στο πλαίσιο ενός αξιόπιστου πολυετούς σχεδίου εξυγίανσης για την περίοδο 2012-2014. Θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι το μέγεθος των μέτρων είναι απόλυτα επαρκές για την επίτευξη του στόχου του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού μέχρι το 2014 και να είναι έτοιμη να λάβει πρόσθετα μέτρα, αν χρειαστεί, κατά την προσεχή περίοδο. Σε περίπτωση που η οικονομία ανακάμψει πιο γρήγορα από ότι αναμένεται και τα έσοδα υπερβαίνουν τις προβλέψεις, αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης του ελλείμματος, χωρίς χαλάρωση του περιορισμού των δαπανών.
Χρηματοοικονομικός τομέας
Ο μεγάλος τραπεζικός τομέας της Κύπρου, με στοιχεία ενεργητικού που υπερβαίνουν κατά οκτώ φορές το κυπριακό ΑΕΠ, αποτελεί ένα πυλώνα της οικονομίας ο οποίος άμεσα δημιουργεί ένα μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων και έμμεσα υποστηρίζει άλλες επιχειρηματικές υπηρεσίες. Οι κυπριακές τράπεζες έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα, περιλαμβανομένης της περιορισμένης έκθεσης σε τιτλοποίησεις και της εξάρτησης σε καταθέσεις αντί χρηματοδότησης από την αγορά. Παρ ‘όλα αυτά, η χρηματοοικονομική αναταραχή στη ζώνη του ευρώ και η μεγάλη έκθεση των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, είχαν αρνητική επίδραση στην απόδοση του ενεργητικού, την κερδοφορία και τα αποθέματα κεφαλαίου και ρευστότητας.
Ενόψει των εκκρεμούντων εξωτερικών συνθηκών, απαιτείται απόλυτη εγρήγορση και προσεκτικός σχεδιασμός χειρισμού ακραίων καταστάσεων.
Οι αρχές θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες για το ενδεχόμενο περαιτέρω αρνητικών διαταραχών. Θα πρέπει να διενεργήσουν αυστηρές προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων (stress tests) για τον εντοπισμό δυνητικών ελλείψεων κεφαλαίου και ρευστότητας σε περιπτώσεις ακραίων σεναρίων, και να ζητήσουν από τις τράπεζες να ενισχύσουν τα αποθέματά τους αναλόγως, όπου χρειάζεται. Είναι σημαντικό να συνεχίσουν να παρακολουθούν τη ρευστότητα των τραπεζών με ψηλή συχνότητα και σε στενό συντονισμό με τις εποπτικές αρχές άλλων χωρών και με τις αρχές της ΕΕ, ώστε να καταστεί δυνατή συντονισμένη αντιμετώπιση στα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Οι αρχές θα πρέπει να ενισχύσουν τις νομικές και εποπτικές τους εξουσίες, ώστε να διασφαλίσουν ότι είναι πλήρως εξοπλισμένες για ανάληψη άμεσης δράσης για την ανακεφαλαιοποίηση ή την εξυγίανση τραπεζών, αν χρειαστεί. Σε αυτό το πλαίσιο, η ψήφιση του νόμου-πλαισίου και οι τροποποιήσεις στον τραπεζικό νόμο πρέπει να είναι άμεση προτεραιότητα.
Σε ότι αφορά τα συνεργατικά πιστωτικά ιδρύματα απαιτείται προσεκτική εποπτεία και πρέπει να υποβάλλονται σε προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων (stress tests) και σχεδιασμούς έκτακτης ανάγκης ανάλογα με αυτά των τραπεζών. Το ρυθμιστικό τους πλαίσιο θα πρέπει να εναρμονιστεί πλήρως με αυτό των τραπεζών. Σχετικά, χαιρετίζεται η πρόσφατη υιοθέτηση κοινών ορισμών για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Τα συνεργατικά πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να βελτιώσουν το επίπεδο διαφάνειάς τους μέσω της τακτικής δημοσίευσης στοιχείων σε συγκρίσιμη βάση με τις τράπεζες. Τέλος, όπως και στο παρελθόν, προτείνουμε όπως η εποπτεία των τραπεζών και των συνεργατικών ενοποιηθεί ώστε να διασφαλιστεί ίση μεταχείριση.
Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις
Η κύρια προτεραιότητα στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι η ενίσχυση των βασικών πλεονεκτημάτων του προσοντούχου εργατικού δυναμικού του ιδιωτικού τομέα ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η συγκράτηση των μισθών του δημόσιου τομέα και των ωφελημάτων, η διατηρήσιμη μείωση του μεγέθους της δημόσιας υπηρεσίας και η σημαντική μεταρρύθμιση της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής, θα συμβάλουν σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση ενισχύοντας την ευελιξία των μισθών και τη ροή προσοντούχων εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της κατάρτισης και της εκπαίδευσης, ώστε να δημιουργηθεί καλύτερη αντιστοιχία με τις ανάγκες των εργοδοτών και να προωθηθεί η ευρύτερη χρήση της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών από τις επιχειρήσεις, είναι επίσης σημαντικές.
Η μεταρρύθμιση του εθνικού συστήματος συνταξιοδότησης αποτελεί κλειδί για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων δημοσιονομικών προκλήσεων. Η Κύπρος αναμένεται να έχει μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις των συνταξιοδοτικών δαπανών στη ζώνη του ευρώ μακροπρόθεσμα. Παρά το γεγονός ότι η δημοσιονομική επιβάρυνση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι προς το παρόν περιορισμένη, το σύστημα θα καταστεί μη βιώσιμο καθώς θα ωριμάζει και ο πληθυσμός θα γερνάει. Επιπλέον, τα αποθέματα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων αντιπροσωπεύουν υποχρεώσεις μελλοντικών φορολογουμένων και, συνεπώς, δεν αποτελούν πραγματικό απόθεμα. Τώρα είναι η ώρα να ξεκινήσει η μεταρρύθμιση του συστήματος ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική του σταθερότητα μακροπρόθεσμα. Εάν συμφωνηθούν μεταρρυθμίσεις σύντομα, αυτές μπορούν να τεθούν σταδιακά σε εφαρμογή αποφεύγοντας έτσι την αναστάτωση που θα προέκυπτε αν αυτές καθυστερούσαν μέχρι το συσσωρευμένο κόστος του συστήματος απαιτήσει άμεση δράση.
Μεταρρυθμίσεις στους δημοσιονομικούς θεσμούς είναι αναγκαίες για τη βελτίωση της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων οικονομικών.
• Η Κύπρος έχει κάνει τα πρώτα βήματα προς τη μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού, αλλά περαιτέρω ενέργειες είναι απαραίτητες για την εισαγωγή του θεσμού ενός πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Πιο ακριβείς εκτιμήσεις των εσόδων και των δαπανών και μικρότερη ακαμψία στον προϋπολογισμό θα μειώσει την ανάγκη για συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς. Η αναδιοργάνωση της διαχείρισης των φορολογικών εσόδων ώστε να ενοποιηθούν τα ξεχωριστά τμήματα τα οποία διαχειρίζονται διαφορετικούς φόρους με περιορισμένη ανταλλαγή πληροφοριών, θα βελτιώσει την αποδοτικότητα. Μεταρρυθμίσεις σε αυτούς τους τομείς θα βοηθήσουν την κυβέρνηση να επιτύχει στην προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης. Τέλος, η νέα οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία απαιτεί την εισαγωγή δημοσιονομικών κανόνων στην εθνική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένου ενός εθνικού κανόνα για τις δαπάνες, θα πρέπει να υλοποιηθεί χωρίς χρονοτριβή για να εξασφαλίσει τη χρηστή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.
• Το πλαίσιο για τις Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα (Public-Private Partnerships/ PPPs) χρειάζεται να μεταρρυθμιστεί ώστε να προστατευθεί ο προϋπολογισμός από ανεπαρκή αξιολόγηση χρηματοοικονομικών κινδύνων. Είναι ζωτικής σημασίας να διενεργείται συστηματική ανάλυση κόστους-οφέλους και να τεθούν σε εφαρμογή διαδικασίες οι οποίες επιτρέπουν στον Υπουργό Οικονομικών να αποτρέπει έργα υπό τη μορφή PPPs τα οποία δεν πληρούν τα κατάλληλα πρότυπα.
Συμπέρασμα
Η κυπριακή οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους οι οποίοι απαιτούν αποφασιστικό χειρισμό. Η εφαρμογή των δημοσιονομικών και χρηματοοικονομικών πολιτικών οι οποίες αναφέρθηκαν πιο πάνω είναι απαραίτητες προκειμένου να τεθεί το δημόσιο χρέος σε σταθερά πτωτική τροχιά και να διαφυλαχθεί η σταθερότητα του χρηματοοικονομικού τομέα, αποκαθιστώντας έτσι την εμπιστοσύνη των επενδυτών και βελτιώνοντας τις προοπτικές για ανάκτηση της πρόσβασης στις αγορές σε εύλογο χρονικό διάστημα. Για το σκοπό αυτό, οι δημοσιονομικές και οικονομικές αρχές πρέπει να ενεργήσουν με ενότητα και ταχύτητα.
