Οι αριθμοί που αναβόσβησαν στις οθόνες συναλλαγών τη Δευτέρα (5.8.2024) ήταν σοκαριστικοί ακόμη και για τους βετεράνους της αγοράς. Ειδικότερα, στο Τόκιο ο Nikkei σημείωσε πτώση 12%, ενώ στη Σεούλ ο Kospi βυθίστηκε κατά 9%. Και όταν χτύπησε το καμπανάκι της έναρξης στη Νέα Υόρκη, ο Nasdaq σημείωσε βουτιά 6% μέσα σε δευτερόλεπτα. Τα κρυπτονομίσματα βυθίστηκαν, ο VIX, ένας δείκτης της χρηματιστηριακής μεταβλητότητας, εκτοξεύτηκε στα ύψη και οι επενδυτές στράφηκαν στα κρατικά ομόλογα, το ασφαλέστερο περιουσιακό στοιχείο από όλα.
Το αν οι άγριες διακυμάνσεις της Δευτέρας σηματοδοτούν το τελικό χτύπημα ενός παγκόσμιου ξεπουλήματος που άρχισε να συσσωρεύεται την περασμένη εβδομάδα ή σηματοδοτούν την αρχή μιας παρατεταμένης ύφεσης είναι αδύνατο να γνωρίζουμε. Την Τρίτη, ορισμένες από τις αγορές που επλήγησαν περισσότερο, ανέκαμψαν, με τους βασικούς δείκτες στην Ιαπωνία να εκτινάσσονται πάνω από 10%, αν και λίγοι έλεγαν ότι ο πυθμένας είχε επιτευχθεί, σύμφωνα με δημοσίευση του Bloomberg.
Ένα πράγμα είναι σαφές: οι πυλώνες που στήριζαν τα κέρδη των χρηματοπιστωτικών αγορών για χρόνια – μια σειρά από βασικές παραδοχές στις οποίες βασίζονταν οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο – έχουν κλονιστεί και μοιάζουν, εκ των υστέρων, λίγο αφελείς: η οικονομία των ΗΠΑ είναι ασταμάτητη- η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει γρήγορα επανάσταση στις επιχειρήσεις παντού- η Ιαπωνία δεν θα αυξήσει ποτέ τα επιτόκια – ή όχι αρκετά ώστε να έχει πραγματικά σημασία.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, όμως, δημοσιεύτηκαν στοιχεία όπως η έκθεση για τις θέσεις εργασίας του Ιουλίου στις ΗΠΑ που ήταν αδύναμη και τα τριμηνιαία κέρδη της Big Tech με βάση την τεχνητή νοημοσύνη που ήταν, επίσης, αδύναμα. Επιπλέον, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αύξησε τα επιτόκια για δεύτερη φορά φέτος.
Τα απανωτά χτυπήματα έκαναν τους επενδυτές να δουν ξαφνικά τον κίνδυνο που ενέχει, ας πούμε, η αύξηση των μετοχών της Nvidia κατά 1,100% σε λιγότερο από δύο χρόνια ή η φόρτωση δανείων με διαβάθμιση σκουπίδια, τα οποία συνδυάζονται σε ομόλογα ή ο δανεισμός χρημάτων στην Ιαπωνία και η τοποθέτησή τους σε περιουσιακά στοιχεία που πληρώνουν 11% στο Μεξικό. Σε διάστημα τριών εβδομάδων, περίπου 6,4 τρισ. δολάρια έχουν πλέον διαγραφεί από τις παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές.
Στην καθομιλουμένη των traders, το να προσπαθείς να επιλέξεις την κατάλληλη στιγμή για να αγοράσεις ένα περιουσιακό στοιχείο που καταρρέει είναι σαν να προσπαθείς να πιάσεις ένα μαχαίρι που πέφτει. Σήμερα, είπε ο Vishnu Varathan, επικεφαλής οικονομικών και στρατηγικής της Mizuho Bank, «υπάρχουν παντού μαχαίρια που πέφτουν».
Ένας τέτοιος πανικός στην αγορά δημιουργεί μικρούς και μεγάλους κινδύνους και ο σημαντικότερος από αυτούς είναι αν το ξεπούλημα παραμείνει ανεξέλεγκτο για αρκετό καιρό, θα μπορούσε να διαταράξει τα γρανάζια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, να επιβραδύνει τον δανεισμό και να λειτουργήσει ως η τελευταία σταγόνα που θα οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία στην ύφεση που πολλοί φοβούνται τώρα.
Αυτό προκάλεσε εκκλήσεις προς την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια – ίσως, όπως υποστήριξαν ορισμένοι, ακόμη και πριν από την επόμενη προγραμματισμένη συνεδρίαση πολιτικής τον Σεπτέμβριο. Στην αγορά ομολόγων, η βιασύνη σε ομόλογα μικρότερης διάρκειας οδήγησε για λίγο τις αποδόσεις των διετών ομολόγων κάτω από τις αποδόσεις των 10ετών ομολόγων για πρώτη φορά εδώ και πάνω από δύο χρόνια. Αυτό γύρισε την καμπύλη αποδόσεων και πάλι στο συνηθισμένο της σχήμα – μια μετατόπιση που συνήθως θεωρείται ως σημάδι επικείμενης ύφεσης.
Για τον Ed Yardeni, έναν οικονομολόγο που παρακολουθεί στενά τις αγορές εδώ και μισό αιώνα, η ξαφνική κατάρρευση των αγορών ξύπνησε μνήμες από τη Μαύρη Δευτέρα του 1987 – μια μονοήμερη βουτιά που μείωσε κατά 23% τον βιομηχανικό μέσο όρο του Dow Jones. Ήταν τρομακτικό, αλλά, όπως σημειώνει ο Yardeni, τελικά δεν ήταν προάγγελος οικονομικής καταστροφής.
Τότε, «έλεγαν ότι βρισκόμασταν σε ύφεση ή ότι επρόκειτο να πέσουμε σε ύφεση και αυτό δεν συνέβη καθόλου», δήλωσε ο Yardeni, ο οποίος διευθύνει την Yardeni Research, στην τηλεόραση του Bloomberg. «Είχε πραγματικά περισσότερο να κάνει με τα εσωτερικά της αγοράς. Νομίζω ότι το ίδιο συμβαίνει και τώρα».
Οι αγορές έχουν κλονιστεί από φόβους πρόωρης ύφεσης και κατά τη διάρκεια της τρέχουσας ανοδικής αγοράς. Οι φόβοι αυτοί φούντωσαν στις αρχές του περασμένου έτους κατά τη διάρκεια ενός βραχύβιου τραπεζικού πανικού, για να εξαφανιστούν σχεδόν το ίδιο γρήγορα, όταν η οικονομία των ΗΠΑ συνέχισε να κινείται προς τα εμπρός. Η χρηματιστηριακή αγορά ανέκαμψε επίσης δυναμικά από το χτύπημα που δέχθηκε το 2022 για να κυμανθεί σε υψηλά ρεκόρ φέτος. Όμως η μεταβολή του κλίματος σε ολόκληρο τον κόσμο ήταν έντονη τις τελευταίες ημέρες, καταρρίπτοντας τη συνήθη ύφεση στα τέλη του καλοκαιριού.
Στις αρχές Ιουλίου – την ώρα που οι τεχνολογικές μετοχές έφταναν στο αποκορύφωμά τους – το ιαπωνικό γεν άρχισε να ανατιμάται απότομα, καθώς οι επενδυτές προετοιμάζονταν για το ενδεχόμενο η Τράπεζα της Ιαπωνίας να συμμαχήσει με άλλες κεντρικές τράπεζες και να αποσύρει την πλημμυρίδα των νομισματικών κινήτρων της. Αυτό οδήγησε τους συναλλασσόμενους να διαλύσουν τις λεγόμενες carry trades, οι οποίες περιλαμβάνουν δανεισμό σχετικά φθηνά στην Ιαπωνία και επενδύσεις αλλού, για να διατηρήσουν τα κέρδη που έβγαλαν. Αυτό με τη σειρά του άσκησε πιέσεις πώλησης στις αγορές παγκοσμίως, καθώς τα δανεικά χρήματα επέστρεφαν.
Επίσης, εντάθηκαν οι ανησυχίες για τις μεγάλες μετοχές τεχνολογίας – οι οποίες οδήγησαν μεγάλο μέρος του πρόσφατου ράλι – που είχαν αυξηθεί υπερβολικά, με τις εταιρείες να μην έχουν ακόμη αποκομίσει κέρδη από τις μαζικές επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη. Η Amazon και η Intel έπεσαν και οι δύο μετά από απογοητευτικά αποτελέσματα.
Ταυτόχρονα, τα ομόλογα είχαν ήδη κάνει ράλι όταν η Fed διατήρησε τα επιτόκια σταθερά σε υψηλά επίπεδα άνω των δύο δεκαετιών και η BOJ σκλήρυνε την πολιτική της. Σε όλη τη Wall Street, οι οικονομολόγοι άρχισαν να προβλέπουν ότι η Fed θα έπρεπε να επέμβει με περικοπές μισής μονάδας ή να δράσει μεταξύ των συνεδριάσεων – το είδος του βήματος που συνήθως προορίζεται για μια κρίση.
Ο Shoki Omori έφτασε στα γραφεία Otemachi της Mizuho Securities την Δευτέρα, έτοιμος για μεγάλες διακυμάνσεις της αγοράς, αλλά ακόμη και ο ίδιος εξεπλάγη από την κλίμακα του ξεπουλήματος. Καθώς το γεν εκτοξεύτηκε κατά 3%, αποτέλεσμα των αυξήσεων των επιτοκίων της BOJ, ο δείκτης Nikkei κατρακύλησε καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης. Οι επενδυτές έφυγαν από τις ιαπωνικές μετοχές λόγω της ανησυχίας ότι η ενίσχυση του νομίσματος θα υπονομεύσει τα κέρδη των εταιρειών με εξαγωγικό προσανατολισμό. Στο τέλος της ημέρας, είχε σημειώσει τη μεγαλύτερη πτώση από το 1987.
Οι απώλειες συνεχίστηκαν σε άλλες ασιατικές αγορές και στην Ευρώπη, όπου οι κύριοι χρηματιστηριακοί δείκτες κατέρρευσαν, και στη συνέχεια στην Αμερική. Οι επιπτώσεις διέρρευσαν και στις πιστωτικές αγορές, με τουλάχιστον δύο εταιρείες – την εταιρεία παροχής ασύρματων υποδομών SBA Communications και τη διαχειρίστρια εταιρεία θεματικών πάρκων SeaWorld Parks & Entertainment – να αναβάλλουν συμφωνίες δανείων συνολικής αξίας 3,8 δισ. δολαρίων.
Μέχρι αργά το απόγευμα στις ΗΠΑ, οι μετοχές ανέκαμψαν από το χαμηλό τους επίπεδο, αφήνοντας τον Nasdaq Composite Index με πτώση 3,4%, και η αγορά ομολόγων είχε σταθεροποιηθεί. Αλλά αυτό δεν έκανε και πολλά για να ηρεμήσει τους ταραγμένους εμπόρους που δίσταζαν να το θεωρήσουν ως έναν ακόμη λάθος συναγερμό.