Μπορεί σε ολόκληρο τον πλανήτη η πανδημία να μην έχει τελειώσει και ο κορονοϊός να είναι ακόμα εδώ, όμως μέρα με την μέρα οργανώνεται ο τρόπος με τον οποίο θα μπορεί να γίνει με ασφάλεια η μετακίνηση εκατομμυρίων ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς και η διαμονή τους σε αυτούς για τις καλοκαιρινές διακοπές.
Ο Αντιπρόεδρος της Ένωσης Επιχειρηματιών Ελλάδας, Γ.Γ. της Ένωσης Ξενοδοχείων Ηρακλείου και Διευθύνων Σύμβουλος της Aldemar Resorts, Αλέξανδρος Αγγελόπουλος μιλάει στο newsit.gr και τη Μάγδα Τσέγκου για το μεγάλο στοίχημα της επανεκκίνησης του τουρισμού στην Ελλάδα.
Επίσης αναφέρεται στα διθυραμβικά δημοσιεύματα του ξένου Τύπου, στα νέα μέτρα της κυβέρνησης και στις δυσοίωνες προβλέψεις, για την ανεργία στον χώρο του τουρισμού. Αποκαλύπτει επίσης το νέο τοπίο στον τουρισμό που θέλει τους επιχειρηματίες να κάνουν στροφή στις κατοικίες με ξενοδοχειακές υπηρεσίες, την ώρα που πάνω από 1.500 ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών έχουν μπει σε λίστες προς πώληση. Ο κ. Αγγελόπουλος λέει ακόμα ότι το 50% των ξενοδοχείων δεν θα ανοίξει για την σεζόν και ότι τον Οκτώβριο θα φανεί αν είχαμε κάποιο κέρδος στον τουρισμό το καλοκαίρι.
«Για εμάς είναι μια χρονιά επιβίωσης, όχι κέρδους και νιώθουμε αβεβαιότητα για το καλοκαίρι που έρχεται»
«Είναι απολύτως μία χρονιά επιβίωσης, οι προτεραιότητες που έχουν θέσει οι ξενοδόχοι είναι να απασχοληθεί ο κόσμος, να μπορέσουμε να δώσουμε εισοδήματα σε ανθρώπους που δουλεύουν χρόνια μαζί μας και αποτελούν και τον πυρήνα της φιλοξενίας. Αυτοί είναι το πρώτο χαμόγελο, αυτοί είναι και ο τελευταίος χαιρετισμός, όταν φεύγει κάποιος από τις πόρτες μας. Γίνεται, γιατί είμαστε όλοι σε μεγάλο ποσοστό δεσμευμένοι οικονομικά σε μεγάλα πράγματα, όπως είναι οι προμηθευτές, οι τράπεζες, το κράτος. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει κανένα μοντέλο απόλυτης χαλαρότητας, «να καθόμαστε στα αυγά μας», θα πρέπει με κάποιο τρόπο να δουλέψουμε και τελικώς, η εξάρτηση πολλών κοινωνιών, όπως είναι η κοινωνία του Ηρακλείου στην Κρήτη για παράδειγμα, ή το Νότιο Αιγαίο, είναι τεράστιο στον κλάδο. Μιλάνε για εξάρτηση στην οικονομία της φιλοξενίας στο σύνολο, όπου ξεπερνούν το 80%. Δεν δουλεύει τίποτα. Παγώνουν όλα. Παγώνει η εμπορική δραστηριότητα, η εστίαση, ο πρωτογενής τομέας. Όλα παγώνουν όταν παγώνουμε εμείς. Κανένας δεν πάει με σιγουριά. Όλοι πάνε με την απόλυτη αβεβαιότητα και νομίζω ότι αν δεν ασπαστούν τώρα την θρησκεία, δεν θα το κάνουν ποτέ», λέει ο κ. Αγγελόπουλος.
«Σήμερα πωλούνται στην Ελλάδα πάνω από 1.100 ξενοδοχεία και ο κόσμος νομίζει πως εμείς οι ξενοδόχοι ευημερούμε»
«Να ξεκινήσουμε λέγοντας ότι γενικά στα κόκκινα δάνεια, η πλειοψηφία είναι ξενοδοχειακά δάνεια. Είτε από κακοδιαχείριση, είτε επειδή καλώς ή κακώς, άμα διαβάσετε την μελέτη του 2017 αν θυμάμαι καλά, του ξενοδοχειακού επιμελητηρίου, η συνεισφορά στο κράτος, του μέσου εσόδου τέλος πάντων αγγίζει το 67%. Το 67% των χρημάτων που εισπράττουν πηγαίνει στο κράτος. Αυτά τα χρήματα δεν αφορούν απαραίτητα ένα ακριβό 5άστερο ξενοδοχείο. Μιλάω πάντα για το μέσο όρο. Είμαστε ξενοδοχεία που έχουν μέσο όρο δωματίων ανά μονάδα 42 δωμάτια. Νομίζω γύρω στα 8.000 και κάτι ξενοδοχεία, έχουν κάτω από 50 δωμάτια. Είναι μία μικρή και μεσαία ομάδα ξενοδοχείων. Άρα η πολιτική πρέπει να αφορά τους πάντες. Το δεύτερο λοιπόν είναι ότι έχουμε 1.100 ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών που έχουν μπει σε λίστες προς πώληση. Και απόλυτα δικαιολογημένα. Ο κόσμος προσπαθεί να βγει από το καθεστώς αβεβαιότητας στο οποίο θεωρεί ότι ο κύριος μέτοχος δεν είναι ο ίδιος. Σκεφτείτε το απλά. Κάπως έτσι είναι. Περνάω μετά, σε μία ιστορία, την οποία δικαίως συζητάμε στα διοικητικά συμβούλια, αλλά δεν πρόκειται να μας βγάλει και κάπου. Όλοι νομίζουν ότι εμείς ευημερούσαμε τα τελευταία 6, 7 χρόνια. Ο καθένας λέει και έναν αριθμό. Καμία σχέση με την πραγματικότητα. Το 2008 είχαμε 30% παραπάνω μέσο έσοδο ανά πελάτη, από ότι είχαμε το 2016. Από το 2016 μέχρι το 2019 είχαμε μία βελτίωση. Όταν λέμε βελτίωση είχαμε βελτίωση στην απώλεια και όχι στο έσοδο. Η μέση διάρκεια παραμονής έφυγε από τις 11,4 ημέρες και έφτασε τις 7,4 ημέρες το 2016. Το 2018 αυτές τις ημέρες φτάσανε τις 7,9. Τι θέλω να σας πω. Μετράμε κεφάλια. Μετράμε έσοδα στην διασπορά στην Ελλάδα, αλλά ανά επιχείρηση το νούμερο δεν είναι τόσο γοητευτικό όσο νομίζουμε. Πολύ περισσότερο που τα κόστη και η φορολόγηση έχουν ανέβει.»
Φέτος το 50 % των ξενοδοχείων δεν θα ανοίξει για την σεζόν
«Τα ξενοδοχεία δεν έχουν κόσμο. Το νούμερο μπορεί να ξεπεράσει και το 50%. Δεν μπορεί να τους κατηγορήσει κανείς. Δεν θα έρθει τόσος κόσμος. Εάν δούμε τον κόσμο να έρχεται, αν δούμε τις χώρες να μπαίνουν σταδιακά μέσα στις χώρες που θα επιτρέπεται να ταξιδέψουν στην Ελλάδα, μπορεί αυτό να αρχίσει να μικραίνει. Ο κόσμος θέλει να δει τον πελάτη. Άμα δει τον πελάτη θα δει το έσοδο. Αν δει το έσοδο, θα κάνει τα μαθηματικά του και θα δει αν βγαίνει ή αν δεν βγαίνει με λειτουργία ή χωρίς λειτουργία. Και αν δεν είναι το 50% θα εκπλαγώ αν είναι παραπάνω. Με αυτά που μας έχουν δώσει ως στοιχεία έως τώρα.»
Είμαστε «πρωταγωνιστές» στα διεθνή ΜΜΕ όμως ο τουρίστας όμως θα κοιτάξει πρώτα το κόστος του και μετά την ασφάλεια
«Τέτοια προβολή η Ελλάδα δεν είχε ποτέ. Είναι Εξαιρετικό! Απόδειξη ότι το marketing δεν θέλει χρήματα, δεν θέλει κόστος, θέλει τα σωστά μηνύματα στα σωστά κέντρα και στο σωστό χρόνο, το οποίο προϋποθέτει σωστή πολιτική από την πλευρά της χώρας. Αυτή τη χρονιά βλέπουμε ότι η σωστή πολιτική, έφερε τα σωστά μηνύματα. Οποιοδήποτε άλλο marketing είναι σπατάλη και δεν πρόκειται να φέρει κανένα απολύτως αποτέλεσμα.
Όμως, είμαστε σε μία περίοδο όπου ο μέσος Ευρωπαίος έχει συρρικνωμένα εισοδήματα και θα κοιτάξει με τη σειρά που θα τα ακούσετε, λυπάμαι που το λέω, το κόστος του και μετά την ασφάλεια. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο, αν κοιτάξει κανείς με τη μεγαλύτερη αγορά της Ελλάδος, τη Γερμανία, η Νο1 σε προτίμηση αυτή τη στιγμή στη Γερμανία είναι η Τουρκία, η οποία στην υγειονομική κρίση, δεν έχει κάνει και πάρα πολλά πράγματα. Θα περίμενε κανείς να έχει υποχωρήσει. Δεν ισχύει αυτό. Είμαστε τέταρτοι στην προτίμηση των τουριστών της Γερμανίας αυτή την εβδομάδα και θα περίμενε κανείς να είμαστε δεύτεροι και όχι πρώτοι, αλλά φανταστείτε ότι Τουρκία, Βουλγαρία και Αίγυπτος παραμένουν πάνω από εμάς. Άρα ισχύει το οικονομικό σκέλος και είναι βασικός παράγοντας επιλογής, πριν και από την ασφάλεια.»
Οι κρατήσεις σε πτήσεις και δωμάτια δεν ξεπερνούν το 7% με 10% της κίνησης που είχαμε πέρυσι τον Ιούλιο όμως προσδοκούμε το 30%
«Να ξεκινήσουμε ότι από τη λίστα των αεροπορικών και των χωρών από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε κόσμο είναι ακόμα σχετικά μικρή, αναφέρεται σε χώρες οι οποίες είναι πολύ μακρινές, δεν δίνουν παραθεριστικό πνεύμα, κυρίως δίνουν αστικό και σε πάρα πολύ μικρά ποσοστά. Άρα με τα δεδομένα τα σημερινά, θα έχουμε δυνητική πελατεία που δεν ξεπερνάει το 7% με 10% της κίνησης που είχαμε πέρυσι τον Ιούλιο. Και αυτό το 10% το φτάνουμε επειδή έχουμε τη Γερμανία μέσα, η οποία είναι μία αγορά, που είναι μεγαλύτερή μας αγορά. Δυνητικά αυτό και κατά τις πληροφορίες που έχουμε αυτή τη στιγμή, θα μεγαλώνει με την προσθήκη χωρών μεγάλου αριθμού προέλευσης τουριστών και θέλω να πιστεύω ότι μπορούμε να προσδοκούμε σε έναν Ιούλιο ο οποίος θα δώσει σταδιακά το 25% με 30% και θα φτάσουμε τον Αύγουστο να μιλάμε για ένα σαφώς μεγαλύτερο ποσοστό. Το ποσοστό αυτό θα ανεβαίνει όσο μπαίνουν χώρες στη λίστα που επιτρέπεται να ταξιδέψουν στην Ελλάδα.»
Έρχεται παγκόσμια αλλαγή στον τουρισμό καθώς αναζητούν πλέον το κλασσικό μοντέλο κατοικιών αλλά με ξενοδοχειακές υπηρεσίες
«Αυτό είναι το μέλλον .Είναι κάτι που δεν είναι καινούριο. Είναι κάτι που στην Ελλάδα δεν έχει διαδοθεί επαρκώς. Θα ζητάει κάποιος διαμονή με την έννοια της ιδιωτικότητας σε μία βίλα, σε ένα σπίτι, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσε να το έχει και ως ιδιοκτήτης και να το εκμεταλλεύεται. Υπάρχει και αυτό ως επιχειρηματική λογική. Και την ίδια ώρα να έχει ξενοδοχειακές υπηρεσίες. Δηλαδή να έχει την έννοια της ασφάλειας στον δικό του χώρο και την ίδια ώρα να έχει ξενοδοχειακές υπηρεσίες που να πλαισιώνουν αυτό το κομμάτι. Είναι ένα κλασσικό μοντέλο κατοικιών το οποίο ιδιοκτήτης είναι ο επισκέπτης, στο διάστημα που δεν τις κατοικεί, τις νοικιάζει, μέσα από την ξενοδοχειακή μονάδα και έχει και τις υπηρεσίες της ξενοδοχειακής μονάδας για όλο το διάστημα που κάθεται εκεί πέρα. Αυτό το μοντέλο έχει δουλέψει στην Ισπανία, έχει δουλέψει στην Κύπρο, έχει δουλέψει στην Τουρκία, αλλά έχει δουλέψει, είναι εκτεταμένα δε, εδώ στην Ελλάδα έχουμε πολύ λίγα παραδείγματα, πετυχημένα όμως.»
Τι θα γίνει με τους χιλιάδες εργαζομένους που είναι σε αναμονή με την βαλίτσα στο χέρι, για να εργαστούν στα νησιά μας;
«Δεν μπορώ να κάνω καμία εκτίμηση. Γιατί υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ξενοδόχων που δεν θα ήθελαν να ανοίξουν. Τα πρωτόκολλα υγιεινής είναι ακριβά. Η μέση τιμή του 5άστερου ξενοδοχείου μέχρι πριν από δύο-τρία χρόνια, είτε το πιστεύετε, είτε όχι, τον Αύγουστο ήταν 86€ το δωμάτιο. Αν πω σε κάποιον ότι η μέση τιμή του 5στερου είναι 86€, θα αναρωτιέται γιατί ζούμε στην χώρα αυτή. Είναι ένας ρεαλισμός που είναι απαραίτητος να υπάρχει. Υπάρχουν εξαιρέσεις κάποιων επιχειρήσεων που μπορούν περισσότερα, υπάρχουν και αυτές που δεν μπορούν. Τα υγειονομικά πρωτόκολλα με το κόστος που ουσιαστικά θα πρέπει να συμπεριλάβουν στο δικό τους εξοδολόγιο, φοβάμαι, ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν. Οπότε έχουμε ένα θέμα εκεί.
«Eίμαστε σε μία περίοδο όπου ο μέσος Ευρωπαίος έχει συρρικνωμένα εισοδήματα και θα κοιτάξει με τη σειρά που θα τα ακούσετε, λυπάμαι που το λέω, το κόστος του και μετά την ασφάλεια»
Αυτά τα ξενοδοχεία αυτόματα, δεν μπαίνουν στην λογική να προσλάβουν. Το πρόγραμμα «Συνεργασία» ναι μεν δείχνει ότι προσπαθεί να στηρίξει αυτή τη σχέση μεταξύ κράτους, εργοδοτών και εργαζομένων, την ίδια ώρα όμως τι λέμε; Λέμε 50% ο εργοδότης, το 30% το κράτος, το 20% φαίνεται ότι είναι περικοπή στον μισθό του εργαζόμενου. Αλλά ο εργοδότης πρέπει να καλύψει το 100% των εισφορών. Αν το βάλετε όλο κάτω, το κράτος φαίνεται να μην συμμετέχει πραγματικά και απλά να βάζουν ένα κομμάτι ο εργαζόμενος με τον εργοδότη. Δεν ακούγεται τόσο ελκυστικό όσο ακουγόταν στην αρχή. Χρειάζεται κάποιες διευκρινήσεις για να το βάλουμε σε μία σειρά, θεωρώ ότι ορθώς προσπαθεί να γίνει εκμετάλλευση, αλλά ταυτόχρονα να γίνεται και με έναν τρόπο που θα είναι κατανοητός σε όλους και να μην δημιουργεί αίσθηση αδικίας ή ασυνέχειας δηλώσεων με υλοποίηση. Αυτό είναι μια δουλειά που πρέπει να γίνει.»
Αποτελεί μία υγειονομική «βόμβα» ο τουρίστας που έρχεται χωρίς τεστ;
«Η αλήθεια είναι ότι θα θέλαμε όλοι, να έχει γίνει το τεστ και να έχει και βαθμό ακρίβειας υψηλό πριν. Προφανώς επειδή δεν έχει αυτή την ακρίβεια αυτό το τεστ, δεν θα γίνει το τεστ και πρέπει να εκκινήσει η οικονομία χωρίς το τεστ. Τι έχουμε από κει και πέρα. Η σύσταση μάσκας στο αεροπλάνο είναι γελοία. Πρέπει να το κάνουμε όπως το έκανε η Aegean, να είναι υποχρεωτική η μάσκα. Ας ξεκινήσουμε από το minimum. Ο διαχωρισμός του κλιματιστικού του αεροπλάνου από του κλιματιστικού του λεωφορείου που το ένα κυκλοφορεί εσωτερικό αέρα όσο καλά και αν είναι τα φίλτρα του και το δεύτερο ανακυκλοφορεί εξωτερικό αέρα, έχει μία αφέλεια. Δεν βλέπω για ποιο λόγο να κάνουμε τη διάκριση. Γιατί μετά αν έχεις 300 άτομα μέσα στο αεροπλάνο, αλλά μέσα στο λεωφορείο πρέπει να έχει 25 και όχι 50, τώρα μην κοροϊδευόμαστε. Αυτά τα πράγματα είναι άνευ ουσίας. Και βεβαίως αφού λύσουμε όλο αυτό, εξαντλούμαι όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα στην φιλοξενία. Είναι αυστηρά, είναι εκτεταμένα. Πολλά ξενοδοχεία έχουν την δυνατότητα να ανταποκριθούν, κάποια δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν. Η ύπαρξη μόνιμου γιατρού στις μονάδες, απαιτεί 10.000 γιατρούς να περιφέρονται σε όλη την Ελλάδα, αυτό δεν ακριβώς πώς πρέπει να διευκρινιστεί αλλά τέλος πάντων μας δίνει τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε άμεσα αλλά όχι να προλάβουμε. Και θα σας πω και ένα σενάριο τόσο απλό και τόσο κατανοητό. Ο κορονοϊός θέλει 14 ημέρες επώαση. Η μέση διάρκεια παραμονής είναι λιγότερο, που σημαίνει ότι μπορεί να έχει φύγει από το σπίτι του, να έχει μπει στο ταξί, να έχει μπει στο αεροπλάνο, να έχει μπει το λεωφορείο, να έχει κάνει διακοπές, να έχει γυρίσει και να μην ξέρεις σε ποιο σημείο ακριβώς έχει γίνει. Και μέχρι πρότινος, μέχρι πριν ληφθεί η πρωτοβουλία, που είναι μία σοβαρή πρωτοβουλία για το κομμάτι της αστικής ευθύνης, το βάρος έπεφτε στον ξενοδόχο λες και εμείς θα φταίμε στο τέλος τέλος. Ακόμη και στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν τόσο αυστηρά πρωτόκολλα υγιεινής και γραφειοκρατικά πρωτόκολλα για το κάθε ξενοδοχείο που φοβάμαι ότι κάνουμε τη ζωή δύσκολη κάποιων που δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν. Προφανώς και οι ξενοδόχοι είναι όλοι έτοιμοι να ακολουθήσουν κατά γράμμα αυτά τα οποία έχουν προβλεφθεί. Αλλά δεν είναι ούτε αυτά δεν διασφαλίζουν απολύτως. Από κει και πέρα, ανάλογα με το mix της πελατείας και την δυνατότητα κάθε ξενοδοχείου, καλώς ή κακώς υπερτερούν οι μεγάλες μονάδες με μεγάλη διασπορά. Λέει όχι δύο μέτρα κλπ. Ένα ξενοδοχείο που είναι 300 στρέμματα, μπορεί να τους έχει ανά 100 μέτρα. Δεν είναι εκεί το θέμα. Αλλά αυτό δείχνει ότι οι μεγάλες μονάδες υπερτερούν σε σχέση με τις μικρότερες και επίσης προστατεύουν και τους κοινωνικούς ιστούς με τους οποίους μπορεί να νιώσουν ανασφάλεια, βλέποντας ξένους επισκέπτες να περιφέρονται στους δρόμους χωρίς να ξέρουν ούτε την προέλευσή τους, ούτε τον προηγούμενο βίο τους.»
Για πρώτη φορά Πρωθυπουργός έδειξε να σκύβει πάνω στο πρόβλημα του τουρισμού, δυστυχώς πριν πήγαινε στον αυτόματο
«Η κυβέρνηση έκανε το maximum που μπορούσε να κάνει τηρουμένων των αναλογιών. Δηλαδή μιλάμε για μία χώρα που έχει βγει μετά από 10ετή κρίση, άρα τα δημοσιονομικά της, δεν πρόκειται ξαφνικά να γίνουν μαγικά. Το δεύτερο είναι ότι έδειξε να σκύβει πάνω στο πρόβλημα του τουρισμού και να είναι η πρώτη κυβέρνηση μετά από αρκετές που λένε ότι ο τουρισμός δεν γίνεται να αγνοηθεί. Οι προηγούμενες τον είχαν στον αυτόματο πιλότο. Το να έχει κανείς φωτεινά παραδείγματα εξαιρέσεων πολιτικών που ασχολήθηκαν με τον τουρισμό, δεν αναιρεί το γεγονός ότι σε επίπεδο κυβερνητικό, σε επίπεδο Πρωθυπουργού, είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε προσωπική ενασχόληση. Τώρα, αν θα έπρεπε να είναι παραπάνω, θα έπρεπε, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι ήταν κάτι που γινόταν. Πιστεύω ότι χρειάζεται αρκετές διευκρινήσεις σε σχέση με τα πρωτόκολλα της υγιεινής και σε σχέση με τα εργασιακά, για να μπορέσουμε να έχουμε εργασιακή ειρήνη γιατί δεν φαίνεται απόλυτα ότι θα έχουμε τέτοιο καλοκαίρι. Θα είναι ένα καλοκαίρι που ναι μεν δεν θα έχουμε κόσμο από τη μία και από την άλλη θα έχουμε τους εργαζόμενους οι οποίοι θα ήθελαν μία διαφορετική διαχείριση από την πλευρά όχι μόνο της Κυβέρνησης, αλλά και των επιχειρήσεων. Ορθώς ονομάστηκε «Συνεργασία» το πρόγραμμα, με την μόνο διαφορά ότι με κάποιον περίεργο τρόπο, αν θέλετε, το μήνυμα που ακούει ο εργαζόμενος, είναι ότι συνεργάζεται η Κυβέρνηση μαζί με τις επιχειρήσεις, αλλά εμείς δεν είμαστε πουθενά μέσα σε αυτό το κάδρο. Και μου αρέσει να χρησιμοποιώ την έννοια του κοινωνικού συμβολαίου, γιατί πρέπει να τους εντάξουμε όλους μέσα.»
Τον Οκτώβριο θα ξέρουμε αν κερδίσαμε το στοίχημα της επανεκκίνησης του τουρισμού.
«Δεν θα κερδίσουμε κανένα στοίχημα, θα μειώσουμε τις απώλειες που θα έχουμε, οι οποίες αν ήταν σε απόλυτο βαθμό θα ήταν συντριπτικές για την ελληνική οικονομία γιατί δεν αντέχει χωρίς αυτό το μοντέλο. Δεν λειτουργεί. Είμαστε σε μία μάχη μεταξύ ηθικής, λογικής και συναισθήματος και ο νικητής θα βγει πιθανότατα τον Οκτώβρη με Νοέμβρη. Αν ακούσουμε τους λοιμωξιολόγους μας οι οποίοι μας έφεραν με απόλυτη ασφάλεια μέχρι εδώ και μας έδωσαν ενδεχομένως την αξιοπιστία που χρειαζόταν η χώρα, θα πρέπει να μην ανοίξουμε τα σύνορά μας. Αν ακούσουμε τις επιχειρήσεις, θα προκύψει απόλυτη ανάγκη να ανοίξουμε το τουριστικό μοντέλο να αρχίσει να λειτουργεί ξανά, να ανοίξουμε τα σύνορά μας και να ακούσουμε τους εργαζόμενους, «Μα γιατί αργείτε;». Είναι δηλαδή τόσο σύνθετο, που τελικώς καλώς γίνεται αυτή η επανεκκίνηση, καλώς υπάρχουν πρωτόκολλα υγιεινής για να προστατεύσουμε στο maximum το δημόσιο καλό, είτε είναι οι κάτοικοι μίας περιοχής, είτε είναι οι εργαζόμενοι, είτε είναι οι επιχειρήσεις, γιατί είναι ένα σύνθετο παζλ και είμαστε και σε ένα σημείο, το οποίο, αυτό ίσως είναι και το πιο προβληματικό που θα πω τώρα, υπάρχουν όχι απόλυτα ισορροπημένα μέτρα μεταξύ του πόσα θα σηκώσει ως βάρος τα ξενοδοχεία, πόσα θα σηκώσουν οι αεροπορικές, πόσα θα σηκώσουν οι μεταφορές, υπάρχουν και μικρές ασάφειες τέλος πάντων, για τις οποίες καλό είναι να βρεθούν οι λύσεις».
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163