It’s the economy, φιλαράκο…
Χωρίς αμφιβολία, η τέταρτη κατά σειρά απόδοση επενδυτικής βαθμίδας για την ελληνική οικονομία μέσα στο 2023, αυτή τη φορά από τον οίκο Fitch, είναι ένα θετικό γεγονός και πανηγυρίστηκε με μία σχετική σεμνότητα από την κυβέρνηση, που προσπαθεί να μάθει να ζει έχοντας ως αντιπολίτευση μόνο τον (κακό) εαυτό της. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αντιληφθεί ότι εν τη απουσία ουσιαστικού πολιτικού αντιλόγου, η διατήρηση του τρέχοντος υπέρ του σκηνικού θα κριθεί εν πολλοίς στο γνωστό πεδίο της οικονομίας. Μπορεί η φύση να απεχθάνεται το κενό, ωστόσο μέχρι να φανεί κάτι στον ορίζοντα που να τον ανησυχήσει σοβαρά, θέλει να τρέξει όσο περισσότερο τα θέματα που σχετίζονται με την τσέπη και την καθημερινότητα του πολίτη και να ενισχύσει το μεταρρυθμιστικό προφίλ της δεύτερης διακυβέρνησής του. Άρα, σταδιακά θα κλιμακωθούν μια σειρά από πρωτοβουλίες στο επόμενο εξάμηνο και μέχρι το πρώτο εκλογικό – πολιτικό ορόσημο της δεύτερης θητείας του, στις 9 Ιουνίου 2024, ημερομηνία που θα ψηφίσουμε τους αντιπροσώπους μας στο ευρωκοινοβούλιο (προσοχή παιδιά, μην επαναλάβουμε τα γνωστά λάθη του παρελθόντος). Μέχρι τότε, ο βραχνάς της ακρίβειας θα παραμένει ο ελέφαντας στο δωμάτιο.
Περιμένοντας τον…. Moody’s
Πάντως, για να λέμε την αλήθεια, μεγάλη επιτυχία η επενδυτική βαθμίδα, αλλά επί της ουσίας είχε προεξοφληθεί πριν τις καλοκαιρινές εκλογές. Αφού οι εκλογές, πέταξαν στο καλάθι των αχρήστων το υποτιθέμενο σενάριο της πολιτικής αβεβαιότητας, ήταν θέμα χρόνου να αρχίσουν οι διεθνείς οίκοι να βγάζουν σιγά σιγά τα ελληνικά ομόλογα από τον κάδο με τα «σκουπίδια». Για την επόμενη χρονιά, ο στόχος της κυβέρνησης είναι διπλός: Αφενός να έρθει η αναβάθμιση και από τον οίκο Moody’s, που πλέον είναι ο μόνος που διατηρεί τα ελληνικά ομόλογα στην κατηγορία «junk» κι αφετέρου να αρχίσουμε να κερδίζουμε κάπως ψηλότερες κατηγορίες διαβάθμισης από τους πρώτους οίκους που μας έδωσαν επενδυτική βαθμίδα. Τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων δεν απέχουν πολύ από άλλες ώριμες οικονομίες και αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας (2,5% – 3%) μέσα στο 2024, τότε είναι πιθανό να δούμε σταδιακή επαναφορά σε επίπεδα πιο κοντινά στο ένδοξο παρελθόν μας.
Η «πράσινη» δικαίωση….
Στην COP28 στο Ντουμπάι κτυπάει από την περασμένη εβδομάδα η καρδιά της παγκόσμιας ζύμωσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής καταστροφής. Γιατί για καταστροφή μιλάμε, όχι απλά για «αλλαγή». Εκπρόσωποι 117 κυβερνήσεων δεσμεύτηκαν να τριπλασιάσουν τις ΑΠΕ έως το 2030 και να εντείνουν τις προσπάθειες μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών ρύπων. Αυτά, πάντως, λίγο φαίνεται να απασχολούν όσους δεν σταματούν να μιλάνε για δήθεν ακριβή πράσινη μετάβαση και βιασύνη. Ξεχνούν ότι αν οι πάμφθηνες πλέον ΑΠΕ ήταν ακόμα περισσότερες και πολύ πιο γρήγορα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό μέσω συστημάτων μεγάλης αποθήκευσης πράσινης ενέργειας και σοβαρών ηλεκτρικών διασυνδέσεων, τότε θα ήμασταν όλοι (πλην Πούτιν και των γνωστών φίλων του στη χώρα μας) πολύ πιο ήσυχοι. Σίγουρα πιο ήσυχος θα ήταν και ο υπουργός ΥΠΕΝ Θεόδωρος Σκυλακάκης, καθώς δεν θα είχε τον πονοκέφαλο των τιμών του εισαγόμενου φυσικού αερίου και των επακόλουθων αυξήσεων στο κόστος του ρεύματος, ούτε θα έσπαζε το κεφάλι του με πράσινα, κίτρινα κλπ. τιμολόγια. Αλλά, για κάποιους είναι απλά Δευτέρα, τίποτα δεν πρέπει να αλλάξει στην εξάρτηση της χώρας από το εισαγόμενο (κυρίως από τη Ρωσία) πανάκριβο φυσικό αέριο και για όλα φταίει η πράσινη μετάβαση.
….και τα «πράσινα» νησιά
Θα διαβάσατε τις ανακοινώσεις για το πώς θα μετατραπεί και ο Πόρος (μετά τον Άγιο Ευστράτιο, τη Χάλκη και την Αστυπάλαια) σε πράσινο νησί μέσα από τη σύμπραξη με τα αραβικά κεφάλαια της Masdar. Το θέμα είναι πέρα από τις ανακοινώσεις να δούμε τα έργα να ολοκληρώνονται και να λειτουργούν στην πράξη . Και το κυριότερο σταδιακά να γίνονται εκτός από παράδειγμα και κανόνας καθημερινής λειτουργίας και στις πολύ δύσκολες περιπτώσεις των μεγάλων και τουριστικών νησιών της χώρας, που υποφέρουν υπό το βάρος του μαζικού τουρισμού και της έλλειψης σοβαρών υποδομών. Η επέκταση της κλίμακας των πράσινων κι έξυπνων παρεμβάσεων σε μεγάλα νησιά θα αποτελέσει game changer για τον τουρισμό μας.
Τα διόδια του Σταϊκούρα
Τελικά, αν η αποκρυπτογράφηση δεν κάνει λάθος (που δεν κάνει), χάθηκαν 4-5 μήνες για να προκύψει τελικά το αυτονόητο, το οποίο μάλιστα εξαρχής ήταν ως λύση στο τραπέζι. Ο λόγος για τα νέα διόδια που θα ισχύσουν στους αυτοκινητοδρόμους από το νέο έτος. Κανείς δεν κατάλαβε γιατί χρειάστηκαν οι θερινές αθυροστομίες (για να το πούμε ευγενικά) και οι λεονταρισμοί, για να καταλήξουμε Δεκέμβρη μήνα σε μια συμφωνία που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί πολύ νωρίτερα και χωρίς δράματα. Ας δούμε, λοιπόν, τι λέει η αποκρυπτογράφηση: Τα διόδια στους περιφερειακούς αυτοκινητοδρόμους της χώρας (πλην Εγνατίας Οδού) καθορίζονται κάθε χρόνο με βάση τον πληθωρισμό Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους. Για χρόνια, ο πληθωρισμός ήταν τόσο χαμηλός που επί της ουσίας τα διόδια παρέμεναν αμετάβλητα. Ξαφνικά, έρχεται η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η επακόλουθη έκρηξη τιμών και ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβριο του 2022 ξεπερνά το 12%. Τον Δεκέμβριο του 2022 πρέπει να ανακοινωθούν οι τιμές των διοδίων για το 2023. Κάτι η οικονομική στενότητα της εποχής λόγω γενικευμένης ακρίβειας, ειδικά στο κόστος αερίου κι ηλεκτρισμού, κάτι (πολύ περισσότερο) το γεγονός ότι έρχονται εκλογές σε λίγους μήνες, ο τότε υπουργός Υποδομών Κ. Καραμανλής δίνει απαγορευτικό αυξήσεων και μεταθέτει τις συζητήσεις για μετά τις εκλογές. Στο μεταξύ έρχεται η τραγωδία των Τεμπών και η παραίτηση Καραμανλή και μετά τις εκλογές τη θέση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών αναλαμβάνει ο Χρήστος Σταϊκούρας. Αφού η χώρα αποκτά κυβέρνηση, οι διαχειριστές των αυτοκινητοδρόμων υπενθυμίζουν στο υπουργείο τη δέσμευση της κυβέρνησης ότι το θέμα των αυξήσεων θα τακτοποιηθεί αμέσως μετά τις εκλογές. Ο Σταϊκούρας κάνει ότι δεν ακούει και πριν υπάρξει ουσιαστική συζήτηση και διαπραγμάτευση απαντάει στο τυπικό αίτημα των παραχωρησιούχων με «γαλλικά» ανάλογα με αυτά που είχε χρησιμοποιήσει στις συζητήσεις του με τις τράπεζες. Το πολεμικό κλίμα εκτονώνεται λόγω των καταστροφών στη Θεσσαλία, οι δυο πλευρές παίρνουν τον χρόνο τους, το σκέφτονται καλύτερα, πέφτει και μια πίεση από τα «κεντρικά» και τελικά γίνεται αυτό που είχε προταθεί από το καλοκαίρι. Δηλαδή οι αυξήσεις θα σπάσουν σε τρία χρόνια και ένα μέρος θα το απορροφήσουν οι παραχωρησιούχοι, υπό την αίρεση της έγκρισης των τραπεζών (που μάλλον θα δοθεί χωρίς πολλά πολλά). Έτσι, πάμε για 7,6% αύξηση το 2024 (6%, που αντιστοιχεί στην μισή από την αύξηση που θα είχαμε το 2023, συν 1,6% που είναι ο πληθωρισμός Σεπτεμβρίου 2023), ενώ για το 2025 θα έχουμε αύξηση 2% συν τον πληθωρισμό Σεπτεμβρίου 2024 και για το 2026 άλλο ένα 2% συν τον πληθωρισμό Σεπτεμβρίου 2025). Τώρα γιατί όλα αυτά δεν μπορούσαν να έχουν γίνει σε κλίμα συνεννόησης ήδη από τον περασμένο Ιούλιο και χρειάστηκαν τόσο δράμα και τόση τοξικότητα, ίσως να μην το μάθουμε ποτέ. Τουλάχιστον, ας ελπίσουμε ότι η λύση που δόθηκε έστω με καθυστέρηση θα σημάνει μια νέα εποχή στις σχέσεις της νέας πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου με τον κατασκευαστικό κλάδο.
Πώς εκτοξεύθηκαν τα έσοδα των Big 4 στην Ελλάδα
Η οικονομική ανάπτυξη (και το εκτεταμένο outsourcing θα προσθέσουμε εμείς) έφερε έκρηξη εσόδων για τις εταιρείες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. Μέσα σε τρία χρόνια, τα έσοδα των Big 4, των διεθνών ομίλων εταιρειών συμβούλων και ελεγκτών στην Ελλάδα, αυξήθηκαν περισσότερο από 150 εκατομμύρια ευρώ. Τα συνολικά έσοδα των EY, Deloitte, PwC και KPMG ήταν το 2019 κάτω από τα 300 εκατ. ευρώ. Φέτος προβλέπεται πως θα ξεπεράσουν τα 450 εκατομμύρια ευρώ καθώς οι Big 4 είναι σχεδόν πίσω από κάθε δουλειά του Ταμείου Ανάκαμψης και άλλων κυβερνητικών πρωτοβουλιών. Στον τομέα των συμβουλευτικών υπηρεσιών η EY δίνει μάχη κυριαρχίας με την Deloitte αφού και οι δύο εταιρείες έχουν πλέον ετήσια έσοδα άνω των 100 εκατομμυρίων. Αλλά και η PwC διπλασίασε τα έσοδά της επί των ημερών της σημερινής κυβέρνησης, με ισχυρές προσβάσεις στο Μέγαρο Μαξίμου. Στη χώρα μας ισχυρός παίκτης είναι και η Grant Thornton, ενώ σημαντικές δουλειές έχουν κλείσει και οι εταιρείες Planet και Διαδικασία, που επίσης καταγράφουν μεγάλη αύξηση εσόδων.
H Vodafone, η ΔΕΗ και οι αριθμοί
Δεν είμαστε στο μυαλό της Margherita Della Valle, της διευθύνουσας συμβούλου της Vodafone, αλλά στην Ελλάδα έχουν φουντώσει τα σενάρια περί ενδιαφέροντος της ΔΕΗ για τη θυγατρική του βρετανικού ομίλου. Ήρθε και η γενική συνέλευση της ΔΕΗ στις 14 Δεκεμβρίου με τη διεύρυνση σκοπού, που περιλαμβάνει τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική, για να δώσει τροφή στα σενάρια. Και όσοι συνδαυλίζουν αυτό το story υπενθυμίζουν πως πριν από λίγες ημέρες η Vodafone πούλησε τη θυγατρική της στην Ισπανία με αποτίμηση πέντε δισ. ευρώ.
Βέβαια στην Ελλάδα η Vodafone έχει καλύτερη πορεία σε σχέση με την Ισπανία όπου ήταν ο τρίτος παίκτης και δέχονταν μεγάλες ανταγωνιστικές πιέσεις. Η διοίκηση Χάρη Μπρουμίδη έχει διατηρήσει σημαντικό μερίδιο, έχει πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις, όπως το υποβρύχιο καλώδιο στο Αιγαίο, και δεν βλέπει κάποιο ανταγωνιστή να καλπάζει! Αντίθετα, ελπίζει πως θα επωφεληθεί από κάποιες αλλαγές και γκρίνιες που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ανταγωνιστές της. Ούτε έκανε επιλογές που δεν της βγήκαν όπως η διοίκηση της ισπανικής Vodafone που πλήρωσε το 2014 περισσότερα από 7,2 δισ. ευρώ για να αγοράσει την εταιρεία οπτικών ινών Ono.
Η Della Valle αναζητεί τρόπους να ικανοποιήσει τους μετόχους και, όπως έκανε στην Ισπανία, μπορεί να πωλήσει μια θυγατρική χωρίς να φύγει από την αγορά! Πως; Υπογράφει πολυετές συμβόλαιο ενοικίασης της επωνυμίας «Vodafone» με το νέο αγοραστή. Όσο για τον Γιώργο Στάσση της ΔΕΗ έδωσε μεγάλο αγώνα τα τελευταία χρόνια για να βάλει πόδι στις τηλεπικοινωνίες και φαίνεται πως θα το πάει μέχρι τέλους.
Σχέδια κυβερνοασφάλειας από τις εισηγμένες
Τον πρόσφατο κανονισμό της αμερικανικής Securities and Exchange Commission (SEC) που επιβάλλει στις εισηγμένες επιχειρήσεις να δηλώνουν εντός τεσσάρων εργάσιμων ημερών τυχόν περιστατικά κυβερνοασφάλειας μελετούν στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Ο νέος κανονισμός της SEC, που εφαρμόζεται από αυτόν τον μήνα, επιβάλλει στις εισηγμένες στο αμερικανικό χρηματιστήριο, εκτός από την άμεση δήλωση επιθέσεων από χάκερς και τις τυχόν οικονομικές επιπτώσεις, να παρουσιάζουν στον ετήσιο απολογισμό το αναλυτικό σχέδιο κυβερνοασφάλειας. Το ζήτημα είναι επίκαιρο και στην Ελλάδα αφού τέτοια περιστατικά πυκνώνουν, όπως συνέβη πριν από λίγες εβδομάδες με την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) και το Υπερταμείο.