Αυτό είναι το ντέρμπι που θα κρίνει το μέλλον του ευρώ

Διαβάστε όλο το άρθρο των Financial Times.

Πίσω από τη μεγάλη μάχη για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκεται μία σημαντική συζήτηση που ακόμη δεν έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον – τουλάχιστον εκτός Ιταλίας και Γερμανίας. Πρόκειται για το αίτημα της Ρώμης για θεμελιώδη αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ευρωζώνης. Η αμετακίνητη θέση περί δημοσιονομικής ορθοδοξίας της Άγκελα Μέρκελ αναμένεται να βρεθεί αντιμέτωπη με την ακατανίκητη ισχύ της αεικινησίας του Ματέο Ρέντσι.

Την 1η Ιουλίου, ο Ιταλός πρωθυπουργός θα αναλάβει για έξι μήνες την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει μεγάλα σχέδια. Η προεδρία της Ε.Ε. δεν είναι πια ό,τι ήταν, δεδομένου ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τους επικεφαλής των κυβερνήσεων όρισε τον δικό του μόνιμο πρόεδρο προ πενταετίας. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια, όμως, δεν έχει αποθαρρύνει τον κ. Ρέντσι από το να ξεκινήσει μία, πρακτικά μονομερή, ατζέντα. Η Γερμανίδα καγκελάριος έχει ήδη πει «nein», αν και το ύφος είναι ακόμη πολιτισμένο.

Ο κ. Ρέντσι προτείνει τρεις συγκεκριμένες αλλαγές: Η πρώτη είναι η αποδυνάμωση των επίσημων δημοσιονομικών κανόνων. Η δεύτερη είναι η αλλαγή του δημοσιονομικού συμβολαίου – η πολυμερής συμφωνία που υπέγραψαν όλα τα μέλη της Ε.Ε., εκτός από τη Βρετανία, την Κροατία και την Τσεχία. Το τρίτο επίμαχο αίτημα είναι ένα επενδυτικό πρόγραμμα με κοινή χρηματοδότηση.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η πρώτη του ευχή δεν θα υλοποιηθεί. Τελικά όμως, μπορεί να πάρει ό,τι χρειάζεται, μία συμφωνία ότι η επόμενη Κομισιόν θα ερμηνεύσει τους δημοσιονομικούς κανόνες με μεγαλύτερη ευελιξία. Ενόσω ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ο πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, υπόσχεται ότι θα κάνει τα στραβά μάτια στα δημοσιονομικά, θα μπορεί να υπολογίζει στη στήριξη του κ. Ρέντσι για την προεδρία της Κομισιόν. Ο κ. Ρέντσι είναι η αναποφάσιστη ψήφος. Αυτό σημαίνει πως ο Ιταλός πρωθυπουργός βρίσκεται σε καλή θέση για να αποσπάσει υποχωρήσεις από οποιονδήποτε μελλοντικό πρόεδρο της Κομισιόν.

Ας υποθέσουμε πως ο κ. Γιούνκερ παίρνει τελικά τη θέση. Τι θα μπορούσε να κάνει για την Ιταλία; Αρχικά θα μπορούσε να δώσει στα κράτη-μέλη περισσότερο χρόνο για τη μείωση του ελλείμματος. Θα μπορούσε επίσης να υιοθετήσει μία ανατρεπτική λογιστική μεταρρύθμιση αφαιρώντας τις δαπάνες επενδύσεων από τον υπολογισμό του ελλείμματος.

Ο κ. Ρέντσι χρειάζεται επειγόντως τέτοιου είδους μέτρα. Σε αντίθετη περίπτωση θα βρεθεί αντιμέτωπος με τη «διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος», με την οποία η Κομισιόν τιμωρεί τις χώρες που δεν πετυχαίνουν τους δημοσιονομικούς στόχους. Με τον εκκεντρικό προϋπολογισμό που υιοθέτησε για το 2014 -που απαρτίζεται από φορολογικές ελαφρύνσεις, οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από αβέβαια δημοσιονομικά έσοδα- έχει αναλάβει έναν μεγάλο δημοσιονομικό κίνδυνο. Είναι σαφές ότι δεν θέλει και την Κομισιόν στην πλάτη του.

Στο θέμα του δημοσιονομικού συμβολαίου, όμως, βλέπω λιγότερα περιθώρια κινήσεων. Ουδέποτε υπήρχε οικονομική λογική σε έναν κανόνα που περιορίζει το χρέος σε ένα αυθαίρετο 60% του ΑΕΠ. Ο μόνος στόχος του δημοσιονομικού συμβολαίου ήταν να καθησυχαστούν οι Γερμανοί ψηφοφόροι για την κρίση στην ευρωζώνη. Δίνει το μήνυμα -ή μάλλον το ψευδές μήνυμα- ότι τα κράτη μέλη της ευρωζώνης με χαρά δεσμεύονται στη μείωση του χρέους. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος, όμως, να μπορέσει η Ιταλία να μειώσει το χρέος της κατά 75 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε 20 χρόνια, όπως επιβάλλει το συμβόλαιο. Ούτε θα έπρεπε να το κάνει. Αντιθέτως θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ευρύτερη έννοια της βιωσιμότητας του χρέους, στο μοναδικό στόχο που έχει πραγματικά σημασία. Ακόμη κα αυτό όμως ενδέχεται να αποδειχθεί ανέφικτο με τον υφιστάμενο ρυθμό ανάπτυξης και επιτόκια.

Για να δημιουργηθεί ανάπτυξη, η Ιταλία και όλοι οι άλλοι στην ευρωζώνη χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις. Σε αυτό το σημείο, ο κ. Ρέντσι μπορεί να σταθεί τυχερός. Η Α. Μέρκελ μπορεί να φανεί ανοιχτή στην ιδέα για ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα επενδύσεων. Οι σοσιαλδημοκράτες εταίροι της στην κυβέρνηση το ζητούν.

Ο Σίγκμαρ Γκάμπριελ πρόεδρος του SPD και υπουργός Οικονομίας εξέπληξε άπαντες λέγοντας ότι θα πρέπει να δίνεται στα κράτη-μέλη περισσότερος χρόνος για τη μείωση των ελλειμμάτων τους από τη στιγμή που δεσμεύονται σε μεταρρυθμίσεις. Επίσης υποστηρίζει τον αποκλεισμό των επενδύσεων από τον υπολογισμό του ελλείμματος. Ο κ. Γκάμπριελ κατηγορήθηκε ότι ζητά αλλαγή των κανόνων -που τεχνικά δεν ισχύει- και ότι υπονομεύει τη διαπραγματευτική ισχύ της Α. Μέρκελ. Αυτό ισχύει και εκτιμώ πως μάλλον έγινε εσκεμμένα.

Ο αντίκτυπος ενός πανευρωπαϊκού προγράμματος επενδύσεων θα εξαρτηθεί σχεδόν αποκλειστικά από το μέγεθός του και από την ταχύτητα της εφαρμογής του περισσότερο από το πού θα τοποθετηθούν τα χρήματα. Η λιτότητα οδήγησε σε δραματική μείωση των δημόσιων και των ιδιωτικών επενδύσεων παντού στην ευρωζώνη. Η Γερμανία χρειάζεται να επενδύσει όσο το χρειάζεται και η Ιταλία – σε υποδομές, παιδεία, δίκτυα ενέργειας, έρευνα και ανάπτυξη.

Με σχεδόν μηδενικά επιτόκια, ένα τέτοιο πρόγραμμα ουσιαστικά θα ήταν αυτοχρηματοδοτούμενο. Θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με 5ετή ή 10ετή ομόλογα που θα εκδώσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να αγοράσει τα περισσότερα από αυτά τα ομόλογα, στο πλαίσιο ενός μελλοντικού προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, που εκτιμώ ότι θα γίνει τον επόμενο χρόνο.

Η ιστορία της ευρωζώνης δείχνει πως οι αλλαγές χρειάζονται χρόνο και πολλές φορές είναι μικρότερες των προσδοκιών. Αυτήν ακριβώς τη συζήτηση, όμως, έχει ανάγκη τώρα η ευρωζώνη. Το αποτέλεσμα θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε εάν η Ιταλία και τα άλλα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη μπορούν να συνυπάρξουν σε μία νομισματική ένωση με τη Γερμανία. Έχω ακόμη τις αμφιβολίες μου. Η αποφασιστικότητα του κ. Ρέντσι, όμως, είναι σημαντική εξέλιξη.

Διαβάστε επίσης:

Πηγή Euro2day