Koρυφώνεται η αγωνία στις διεθνείς αγορές ενόψει των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου των πρόωρων βουλευτικών εκλογών της Κυριακής 30 Ιουνίου στη Γαλλία.
Η αγωνία των διεθνών αγορών σε σχέσεις με τις πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία εντοπίζονται, φυσικά, στο γεγονός ότι όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν στην 1η θέση το ακροδεξιό κόμμα της Λε Πέν («Εθνικός Συναγερμός») και στη 2η θέση το αριστερό «Νέο Λαϊκό Μέτωπο», τα οποία αμφότερα χαρακτηρίζονται από αναλυτές ως «ριζοσπαστικά».
Πρώτα – πρώτα υπάρχει αγωνία για τις τιμές των γαλλικών κρατικών ομολόγων, γεγονός που θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο και στο χρηματιστήριο. Χθες (27.06.24) , η απόδοση του γερμανικού δεκαετούς κρατικού ομολόγου ήταν λίγο κάτω από το 2,5%. Τα γαλλικά ομόλογα, από την άλλη πλευρά, είχαν να προσφέρουν ασφάλιστρο κινδύνου 0,7 ποσοστιαίων μονάδων. Αυτό είναι επίσης γνωστό ως «spread».
«Η ΕΚΤ θα το διορθώσει», είναι πεπεισμένος ο οικονομικός αναλυτής, Ρόμπιν Μπρουκς (Robin Brooks), σύμφωνα με όσα δήλωσε στην Handelsblatt, αλλά μακροπρόθεσμα αυτά είναι κακά νέα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει γίνει «όλο και πιο ενεργή στη διαχείριση του spread» τα τελευταία χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα έχει εξισορροπήσει τις διαφορές στις αποδόσεις των τίτλων από διαφορετικές χώρες, όπως αυτές της Γερμανίας και της Ιταλίας, μέσω στοχευμένων αγορών κρατικών ομολόγων.
Ως αποτέλεσμα, η ΕΚΤ κινδυνεύει με μια κρίση χρέους παρόμοια με εκείνη της Ιαπωνίας, προειδοποιεί ο γνωστός οικονομολόγος. Εκεί, το εθνικό νόμισμα, το γεν, έχει υποχωρήσει δραστικά σε αξία, επειδή η ιαπωνική κεντρική τράπεζα αύξησε την προσφορά χρήματος μέσω μαζικών αγορών κρατικών ομολόγων. Αν η Ευρώπη συνεχίσει έτσι, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα επικίνδυνο καθοδικό σπιράλ τις αγορές.
Ο Robin Brooks έχει γίνει γνωστός ως επικριτής της ΕΚΤ όλα αυτά τα χρόνια. Ο Γερμανός οικονομολόγος του Ινστιτούτου Brookings στην Ουάσιγκτον έχει κατηγορήσει επανειλημμένα την κεντρική τράπεζα για «κρυφές επιδοτήσεις».
Οι αγορές κρατικών ομολόγων θα παρείχαν πρωτίστως οικονομική στήριξη στην κυβέρνηση της Ιταλίας, για παράδειγμα. Στις προηγούμενες θέσεις του ως ειδικός σε θέματα συναλλάγματος στην Goldman Sachs και ως επικεφαλής οικονομολόγος στον μεγάλο τραπεζικό οργανισμό IIF, ο Brooks έχει αποκτήσει μεγάλη εμπειρία στην ανάλυση των ροών κεφαλαίων και των νομισματικών μεταβολών.
Κατά την άποψή του, το πιο πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών στη Γαλλία το Σαββατοκύριακο θα είναι ένα μικτό αποτέλεσμα. Ούτε τα δεξιά ούτε τα αριστερά κόμματα θα σχημάτιζαν πλειοψηφία, αλλά ούτε και τα κεντρώα κόμματα που πρόσκεινται στον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Ο ίδιος προκάλεσε τις νέες εκλογές στη Γαλλία μετά τις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου, διαλύοντας το κοινοβούλιο.
«Με ένα τέτοιο αποτέλεσμα, θα υπάρξουν δύο χρόνια πολιτικού αδιεξόδου μέχρι τις προεδρικές εκλογές”, λέει ο Brooks. Οι αγορές έχουν ήδη τιμολογήσει αυτή την κατάσταση, οπότε δεν θα υπάρξει σημαντική διεύρυνση των spreads. “Ωστόσο, αν επικρατήσει η αριστερά ή η δεξιά, αυτό θα ήταν ένα σοκ», λέει, και τα γαλλικά κρατικά ομόλογα θα μπορούσαν να δεχτούν ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις.
«Αυξανόμενοι δημοσιονομικοί και πολιτικοί κίνδυνοι»
Το ευρωπαϊκό δράμα απασχολεί τις εταιρείες και τους επενδυτές παγκοσμίως. «Κάθε εταιρεία που δραστηριοποιείται στη Γαλλία παρακολουθεί πολύ στενά την κατάσταση», δήλωσε η Κριστίνα Μίνις, επικεφαλής της παγκόσμιας πιστωτικής χρηματοδότησης της Goldman Sachs, σε συνέδριο την Τετάρτη (26.06.24). «Στο παρελθόν, δεν θα παρακολουθούσαμε ποτέ τις εκλογές στη Γαλλία, αλλά τώρα είναι διαφορετικά».
Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας των κεφαλαιαγορών, Εντ Γιαρντένι (Ed Yardeni) στη Νέα Υόρκη ανησυχεί για τη «στροφή προς τον λαϊκισμό και τον προστατευτισμό σε ολόκληρη την Ευρώπη», η οποία, όπως πιστεύει, θα επιφέρει «αύξηση των δημοσιονομικών και πολιτικών κινδύνων» και «θα επιβαρύνει τις τιμές των ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων». Ο Μπενουά Αν (Benoit Anne,) ειδικός σε θέματα ομολόγων στην αμερικανική εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων MFS Investment Management, εξηγεί πώς «οι επενδυτές φοβούνται ότι η δημοσιονομική πειθαρχία θα χαλαρώσει περαιτέρω μετά τις εκλογές – και αυτό σε μια χώρα που είναι ήδη γνωστή για τη γενναιόδωρη πολιτική χρέους της».
Οι προβλέψεις δεν δείχνουν μια αριστερή κυβέρνηση, αλλά μια μετατόπιση προς τα δεξιά παρόμοια με τις ευρωεκλογές. Αυτό θα έφερνε την αμφιλεγόμενη πολιτικό Μαρίν Λεπέν και το κόμμα της (Εθνικός Συναγερμός – Rassemblement National) της σε αποφασιστική θέση για την κατάληψη της εξουσίας.
Αυτό θα δημιουργούσε μια κατάσταση στη Γαλλία παρόμοια με εκείνη στην Ιταλία τον Ιούλιο του 2022, όταν ο Μάριο Ντράγκι παραιτήθηκε από επικεφαλής της κυβέρνησης και αντικαταστάθηκε από τη δεξιά πολιτικό Τζόρτζια Μελόνι μετά από νέες εκλογές. Αυτό ήταν εκπληκτικά ήρεμο στις αγορές – αλλά, όπως σημειώνει ο Brooks, μόνο λόγω της μαζικής παρέμβασης της ΕΚΤ.
Ο Brooks λέει πως «αν μια εκλογική νίκη των ριζοσπαστικών δυνάμεων προκαλέσει αναταραχή στις αγορές, η ΕΚΤ θα πρέπει να παρέμβει, διότι διαφορετικά θα κατηγορηθεί ότι είναι ο βασιλικός εξουσιαστής, δηλαδή ότι αποφασίζει ποιος επιτρέπεται να κυβερνήσει και ποιος όχι». Εκτός από τη δημοσιονομική κυριαρχία, όπως αποκαλούν οι ειδικοί την επιρροή της οικονομίας στη νομισματική πολιτική, θα υπήρχε τότε και πολιτική κυριαρχία.
Το χρέος της ευρωζώνης θα αυξανόταν
Κατά τη γνώμη του, το πόσο στενά συνδεδεμένες είναι ήδη η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική αποδείχθηκε τον Μάρτιο του 2020. Τότε, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έκανε μια αδέξια παρατήρηση σε συνέντευξη Τύπου, δίνοντας την εντύπωση ότι η ΕΚΤ δεν θα παρενέβαινε αν τα spreads ξέφευγαν από τον έλεγχο. Αυτό οδήγησε σε ξαφνική διεύρυνση.
Εν τω μεταξύ, ανέπτυξε ένα μέσο που της δίνει το de facto δικαίωμα να παρεμβαίνει στην αγορά ομολόγων ανά πάσα στιγμή. Είναι γνωστό με το ακρωνύμιο TPI και είναι ακόμη πιο εύκολο στη χρήση από τον προκάτοχό του, το OMT, το οποίο εισήχθη μετά την κρίση του ευρώ το 2012 υπό τον Ντράγκι ως επικεφαλής της ΕΚΤ.
Ο Brooks πιστεύει ότι τα μέσα αυτά θα οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε όλο και μεγαλύτερο χρέος στην ευρωζώνη: Κάθε φορά που θα υπάρχει κρίση, θα αγοράζει τεράστιες ποσότητες κρατικών ομολόγων από μεμονωμένες χώρες και στη συνέχεια δεν θα μπορεί πλέον να ξεφύγει από τη συνέχιση της στήριξης του status quo.
Η Ιταλία αποτελεί ένα προειδοποιητικό παράδειγμα: το εθνικό χρέος ανέρχεται στο 140% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα ξεπερνά το 7%. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το χρέος για να χρηματοδοτήσει ένα «σούπερ μπόνους» που παρέχει στους ιδιοκτήτες κατοικιών χρηματοδότηση 110% για ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις, δηλαδή ακόμη περισσότερο από το κόστος.
Ένα δύσκολο παιχνίδι και στις ΗΠΑ
Ο Brooks πιστεύει ότι μια τόσο γενναιόδωρη πολιτική από μεμονωμένες χώρες, η οποία υποστηρίζεται έμμεσα από όλες τις άλλες χώρες της ευρωζώνης μέσω της ΕΚΤ, δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη. Μας υπενθυμίζει ότι το AfD στη Γερμανία ιδρύθηκε αρχικά ως κόμμα κατά του ευρώ. Μια επιστροφή σε αυτό το ζήτημα θα αποτελούσε σημαντικό ρίσκο.
Κατά τη γνώμη του, η ΕΚΤ θα πρέπει οπωσδήποτε να επιτρέψει μεγαλύτερες διακυμάνσεις στις τιμές των κρατικών ομολόγων. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να επιβληθεί ένας ορισμένος βαθμός δημοσιονομικής πειθαρχίας στις επιμέρους χώρες.
Στην πράξη, ωστόσο, ο Brooks πιστεύει ότι μια τέτοια αλλαγή κατεύθυνσης είναι απίθανη. «Δεν έχουμε τους κατάλληλους ιθύνοντες για κάτι τέτοιο», λέει, έχοντας κατά νου ολόκληρο το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ. Του λείπουν οι υποστηρικτές μιας λιγότερο χαλαρής πολιτικής της κεντρικής τράπεζας, όπως οι πρώην πρόεδροι της Bundesbank, Άξελ Βέμπερ (Axel Weber) και Γενς Βάιντμαν (Jens Weidmann). Ωστόσο, και οι δύο εγκατέλειψαν τις θέσεις τους επειδή δεν έβλεπαν καμία ευκαιρία για μια πιο σκληρή γραμμή νομισματικής πολιτικής.
Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι παρόμοια. Ο Brooks ανησυχεί για το γεγονός ότι η υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν (Janet Yellen) χρηματοδοτεί το κλιμακούμενο χρέος σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα – γύρω στο 80%. «Είναι ένα δύσκολο παιχνίδι», λέει. «Μέχρι στιγμής, αυτό έχει συμβεί μόνο σε καταστάσεις οξείας κρίσης, οπότε είναι μια χαρά. Αλλά όχι σε μια φάση χωρίς τρέχουσα κρίση». Είναι «ιστορικά ασυνήθιστο για την κεντρική τράπεζα να κερδοσκοπεί τόσο πολύ στην τάση των επιτοκίων».
Η Γέλεν, η οποία προηγουμένως ήταν επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), είναι πιθανό να επέλεξε αυτή τη στρατηγική, διότι υπολογίζει ότι η Fed θα μειώσει τα επιτόκια μετά τις απότομες αυξήσεις για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Ωστόσο, είναι προς το παρόν δύσκολο να προβλεφθεί πότε θα πραγματοποιηθούν αυτές οι μειώσεις, τις οποίες αναμένουν με ανυπομονησία και οι κεφαλαιαγορές.
Για τον Μπρουκς, ωστόσο, η βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση αποτελεί επίσης απόδειξη ότι υπάρχει πολύ μικρή ζήτηση “στο μακρύ άκρο”, δηλαδή για κρατικά ομόλογα με λήξεις δέκα ετών και άνω. Φοβάται ότι η κλιμακούμενη πολιτική χρέους παγκοσμίως οδηγεί σε μια ανισορροπία εδώ: πάρα πολλά κρατικά ομόλογα προσφέρονται, αλλά πολύ λίγοι αγοραστές.
Αυτό θα συμπιέσει τις τιμές, θα ανεβάσει τις αποδόσεις σε αντάλλαγμα και θα κάνει την κρατική χρηματοδότηση ακόμη πιο ακριβή. Θα έμπαινε έτσι σε κίνηση ένα επικίνδυνο σπιράλ.
