Η «αλλαγή των καιρών» (Zeitenwende) για την οποία έκανε λόγο ο Καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022 φαίνεται πως αφορά και τα μέχρι πρότινος εργασιακά στερεότυπα.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και το γεγονός πως οι Γερμανοί γίνονται πλέον οι ίδιοι «γκασταρμπάιτερ» (Gastarbeiter), δηλαδή φιλοξενούμενοι εργάτες σε άλλες χώρες και δεν είναι πλέον οι ίδιοι οικοδεσπότες εκατομμυρίων ξένων εργατών.
Του λόγου το αληθές, κάθε χρόνο περίπου 210.000 άτομα με γερμανική υπηκοότητα ηλικίας μεταξύ 20 και 40 ετών εγκαταλείπουν τη χώρα τους προκειμένου να απασχοληθούν με καλύτερους όρους σε άλλη χώρα. Τα 3/4 αυτών των ατόμων έχουν πανεπιστημιακό πτυχίο και η τάση είναι αυξητική, όπως προκύπτει από στοιχεία της Ομοσπονδιακής Στατιστικής Υπηρεσίας και του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Έρευνας Πληθυσμού (BiB).
Αντίθετα, ο αριθμός των επαναπατριζόμενων συνεχίζει να μειώνεται. Το 10% των ατόμων κάτω των 30 ετών αναζητούν επίσης ενεργά εργασία στο εξωτερικό.
Την ίδια ώρα, η Γερμανία χρειάζεται επειγόντως άτομα με υψηλά προσόντα, σύμφωνα με την Handelsblatt.
Οι πέντε σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι εγκαταλείπουν τη Γερμανία είναι οι εξής:
1: Υψηλότερο βιοτικό επίπεδο
Σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη μελέτη μετανάστευσης που διεξήγαγε η BiB το 2018, σχεδόν το 57,5% των μεταναστών μεταβαίνει στο εξωτερικό για να ακολουθήσει καριέρα. Οι προορισμοί των Γερμανών μεταναστών είναι κυρίως οι γειτονικές χώρες της Ελβετίας και της Αυστρίας, καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ.
Η BiB συνέλεξε έτσι μια ολοκληρωμένη εικόνα της διάθεσης των Γερμανών μεταναστών και παλιννοστούντων, η οποία επικυρώθηκε από μια έρευνα παρακολούθησης το 2022. Οι Γερμανοί μετανάστες δεν έχουν ερευνηθεί μετά την έρευνα της BiB.
Ένας σημαντικός παράγοντας μετανάστευσης είναι το εισόδημα. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι με υψηλά προσόντα κερδίζουν κατά μέσο όρο σχεδόν 1.300 ευρώ περισσότερα καθαρά στο εξωτερικό απ’ ό,τι στην πατρίδα τους. Αυτό δεν οφείλεται απαραίτητα στους καλύτερους μισθούς, αλλά συχνά και στους φόρους και τους δασμούς.
«Βλέπουμε από τα στοιχεία μας ότι παρά το υψηλότερο κόστος ζωής σε χώρες όπως η Ελβετία, περισσεύουν περισσότερα από το μισθό», αναφέρει ο εμπειρογνώμονας Τόμας Λίμπιγκ (Thomas Liebig) από τον ΟΟΣΑ. Στη Γερμανία, ακόμη και με τον ίδιο ακαθάριστο μισθό, συχνά περισσεύουν λιγότερα σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Στις Κάτω Χώρες, όπου ζουν σήμερα περίπου 85.000 Γερμανοί, ορισμένοι Γερμανοί επαγγελματίες μπορούν να εξοικονομήσουν σημαντική φορολογική επιβάρυνση. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ο εργοδότης τους καταβάλλει το 30% του μισθού τους αφορολόγητο για πέντε χρόνια. Το κόστος ζωής σε μια πόλη όπως το Ρότερνταμ είναι συγκρίσιμο με αυτό των μεγάλων γερμανικών πόλεων.
Πολλές γερμανικές εταιρείες προσφέρουν, επίσης, επιδόματα εορτών και Χριστουγέννων. Ωστόσο, επί του παρόντος συζητούνται φορολογικές εκπτώσεις μόνο για τους αλλοδαπούς ειδικευμένους εργαζόμενους. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ζητούν να προσφέρονται σε όλους τους νέους ειδικευμένους εργαζόμενους, προκειμένου να τους κρατήσουν στη Γερμανία.
2: Επαγγελματική ανέλιξη
Περίπου το 60% των νέων επιλέγουν τον εργοδότη τους με βάση κριτήρια όπως ο μισθός και το περιεχόμενο της εργασίας, ενώ η τοποθεσία συχνά δεν παίζει καθοριστικό ρόλο. Ως εκ τούτου, είναι πιο πρόθυμοι να μετακομίσουν στο εξωτερικό.
Η ψηφιοποίηση και η καινοτομία αποτελούν σημαντικό πυλώνα καριέρας για το 46% όλων των νέων επαγγελματιών, σύμφωνα με έρευνες της Stepstone.
Ο αργός ρυθμός της ψηφιοποίησης εμποδίζει τους νέους στη Γερμανία, λέει ο εμπειρογνώμονας Λίμπιγκ. Γι’ αυτό το λόγο τείνουν να δοκιμάζουν την τύχη τους στο εξωτερικό – και συνήθως μακροπρόθεσμα.
Είναι σημαντικό οι γερμανικές εταιρείες να προσφέρουν ελκυστικές διαδρομές σταδιοδρομίας, λέει ο εμπειρογνώμονας της Stepstone Zimmermann.
3: Διεθνής εμπειρία
Οι στατιστικές δείχνουν ότι πολλοί νέοι Γερμανοί σχεδιάζουν αρχικά να μείνουν στο εξωτερικό για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Συχνά εργάζονται σε μια ξένη τοποθεσία του γερμανικού εργοδότη τους, λέει ο ερευνητής μετανάστευσης του ΟΟΣΑ Λίμπιγκ.
Ωστόσο, ο ίδιος προειδοποιεί για επιφυλακτικότητα. Εξάλλου, οι άνθρωποι αυτοί συχνά θέλουν να μείνουν περισσότερο, ειδικά αν έχουν δημιουργήσει ένα κοινωνικό περιβάλλον.
Κάθε χρόνο, περίπου 130.000 Γερμανοί σπουδάζουν στο εξωτερικό, εκ των οποίων περίπου 30.000 για ένα εξάμηνο στο εξωτερικό – αριθμός που έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 2000. Ο Λίμπιγκ υποστηρίζει ότι όσο πιο εύκολο είναι για τους φοιτητές να παραμείνουν στην πατρίδα τους μετά τις σπουδές τους, τόσο πιο πιθανό είναι να εργαστούν αυτοί οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι εκεί.
Η Γερμανία μπορεί ήδη να είναι σε θέση να επωφεληθεί από τους περιορισμούς στο εξωτερικό. Οι Κάτω Χώρες, για παράδειγμα, θέλουν να μειώσουν τη μετανάστευση των διεθνών φοιτητών, μεγάλο ποσοστό των οποίων είναι Γερμανοί. Εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις εκλογές στις ΗΠΑ, θα μπορούσε επίσης να καταστεί αδύνατο για τους Γερμανούς φοιτητές να αποκτήσουν πράσινη κάρτα στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τις σπουδές τους. Και μπορεί να αναγκαστούν να επιστρέψουν στην Ευρώπη.
Ειδικά για τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, είναι επομένως μια μεγάλη ευκαιρία να εκπροσωπούνται σε εμπορικές εκθέσεις που διοργανώνονται από διεθνή πανεπιστήμια, λέει ο Λίμπιγκ. Αυτός δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να κερδίσουν πόντους οι διεθνείς φοιτητές, αλλά και για να μπουν στο ραντάρ των καλά εκπαιδευμένων Γερμανών ειδικών.
Για να φέρει πίσω μακροπρόθεσμα ανθρώπους, ο Λίμπιγκ συνιστά επίσης να επενδύσει περισσότερο σε γερμανικά πολιτιστικά ιδρύματα στο εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, επί του παρόντος συμβαίνει το αντίθετο. Το Ινστιτούτο Γκαίτε, το οποίο λειτουργεί πολιτιστικά κέντρα στο εξωτερικό σε όλο τον κόσμο, αναγκάστηκε να εξοικονομήσει πέρυσι 17 εκατ. ευρώ και για τον λόγο αυτό κλείνει τις εγκαταστάσεις του στη Γαλλία και την Ιταλία, μεταξύ άλλων.
«Τα ιδρύματα αυτά αποτελούν σημαντικό σύνδεσμο με τη Γερμανία για τους Γερμανούς επαγγελματίες που ζουν στο εξωτερικό εδώ και αρκετό καιρό. Για παράδειγμα, δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά των ομογενών να αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση στη γερμανική γλώσσα και τον πολιτισμό», εξηγεί ο Λίμπιγκ. Αυτό θα μείωνε το ανασταλτικό όριο για την επιστροφή μιας οικογένειας.
Οι εταιρείες, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να συνεχίσουν να καθιστούν δυνατή την προσωρινή διαμονή στο εξωτερικό χωρίς γραφειοκρατία ή να διευρύνουν την προσφορά. «Οι εταιρείες αυτές επωφελούνται διπλά. Πρώτον, γίνονται πιο ελκυστικές ως εργοδότες, και δεύτερον, η διαμονή στο εξωτερικό αποτελεί επένδυση στις δεξιότητες των εργαζομένων», λέει ο Zimmermann.
4: Καλύτερη εργασιακή κουλτούρα
Δεν είναι μόνο οι Γερμανοί που σπουδάζουν στο εξωτερικό που δυνητικά μεταναστεύουν. Το 11,5% όλων των φοιτητών στη Γερμανία δεν επιθυμεί να παραμείνει στη χώρα μετά την αποφοίτησή του. Σύμφωνα με έρευνα, το ποσοστό αυτό φτάνει το 20% μεταξύ εκείνων που θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους μέσα στους επόμενους δώδεκα μήνες.
Ο πάροχος υπηρεσιών προσωπικού Jobvalley διεξήγαγε έρευνα σε περισσότερους από 10.000 φοιτητές στη Γερμανία και ένας λόγος που αναφέρθηκε ξανά και ξανά ήταν η εργασιακή κουλτούρα.
Η εργασία από το σπίτι είναι εφικτή στις Κάτω Χώρες από το 2015. Ένας νόμος υποχρεώνει τις εταιρείες να επιτρέπουν στους υπαλλήλους τους να εργάζονται από το σπίτι, εάν η εργασία τους το επιτρέπει – ένα πλεονέκτημα που είναι σημαντικό για πολλούς νέους. Οι πολύ περισσότερες από 30 ημέρες διακοπών είναι επίσης μια βελτίωση σε σχέση με τη Γερμανία.
Ο εμπειρογνώμονας της αγοράς εργασίας Zimmermann πιστεύει ότι οι εταιρείες έχουν ευθύνη. Εξάλλου, στους ορθολογικούς παράγοντες με βάση τους οποίους οι εργαζόμενοι επιλέγουν τη δουλειά τους περιλαμβάνεται και η κουλτούρα στον εργασιακό χώρο.
Ορισμένες εταιρείες το έχουν ήδη αναγνωρίσει αυτό και ανταποκρίνονται. Παραδείγματα υπάρχουν στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος πλήττεται σοβαρά από την έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Αρκετές συνεταιριστικές τράπεζες θέλουν να καθιερώσουν την τετραήμερη εβδομάδα.
5: Αύξηση της δυσαρέσκειας
Στην έρευνα της BiB, μόνο το 17,4% των ερωτηθέντων ανέφεραν τη δυσαρέσκεια με τη ζωή τους στη Γερμανία ως σημαντικό λόγο μετανάστευσης. Ωστόσο, το 2018 οι άνθρωποι στη Γερμανία ήταν πολύ πιο ικανοποιημένοι από ό,τι σήμερα.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περίπου το 33% των ανθρώπων στη Γερμανία εξακολουθούσαν να δηλώνουν πολύ ικανοποιημένοι από τη ζωή τους το 2019. Το 2023, το ποσοστό αυτό θα ήταν μόνο 22%. Οι νέοι ήταν οι λιγότερο ικανοποιημένοι – και επομένως ακριβώς η ομάδα που ήδη τείνει να μεταναστεύσει.
Ο Λίμπιγκ προειδοποιεί λοιπόν ότι η Γερμανία πρέπει να προσέξει να μην μείνει πίσω. Η Ελβετία είναι ένα καλό παράδειγμα. Το κατώφλι αναστολής για μετανάστευση εκεί είναι χαμηλό: ίδια γλώσσα, παρόμοια κουλτούρα. Επιπλέον, οι καλοί εξειδικευμένοι εργαζόμενοι είναι εξαιρετικά ευπρόσδεκτοι εκεί.
Μπορούμε ήδη να μιλάμε για «διαρροή εγκεφάλων» εδώ, δηλαδή για μαζική έξοδο ανθρώπων με υψηλά προσόντα, λέει ο Liebig. Κυρίως λόγω του υψηλότερου βιοτικού επιπέδου.
Ο Zimmermann συνιστά επίσης προσοχή. «Η Γερμανία βρίσκεται σήμερα στην πέμπτη θέση στη λίστα των χωρών προς τις οποίες μεταναστεύουν οι άνθρωποι». Αν και αυτή εξακολουθεί να είναι μια πολύ καλή κατάταξη, είναι επίσης η χειρότερη θέση που έχει βρεθεί ποτέ η χώρα.