ΦΠΑ: Μύθοι και αλήθειες για τη μείωση του στην Ισπανία – Τι λένε Κομισιόν, ΔΝΤ και ΟΟΣΑ

Καθώς το ζήτημα της ακρίβειας παραμένει στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας (και) στην Ελλάδα ειδικά ενόψει των ευρω – εκλογών της 9η Ιουνίου, το παράδειγμα της μείωσης του ΦΠΑ σε βασικά είδη διατροφής στην Ισπανία επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο.

Η μερίδα των Ελλήνων πολιτικών, στα πλαίσια του δημοσίου διαλόγου για την ακρίβεια, οι οποίοι διαφωνούν με τη “μεταφορά” της μείωσης του ΦΠΑ από την Ισπανία στην Ελλάδα επικαλούνται τελευταία το γεγονός ότι ο πληθωρισμός στα βασικά είδη διατροφής έπεσε περισσότερο στην Ελλάδα (που δεν μείωσε το ΦΠΑ) σε σχέση με την Ισπανία (που μείωσε το ΦΠΑ).

Η μερίδα των Ελλήνων πολιτικών οι οποίοι συμφωνούν με μία “ισπανικού” τύπου μείωση του ΦΠΑ επιμένουν στο ότι ένα τέτοιο μέτρο θα ανακούφιζε τα νοικοκυριά με το χαμηλό εισόδημα.

Και οι δύο πλευρές πάντως δεν υπεσέρχονται σε καμία ανάλυση της διαφορετικής “φύσης” των δύο οικονομιών -δηλαδή της ισπανικής και της ελληνικής – χωρίς την οποία δεν μπορεί να αντληθεί κανένα σχετικά ασφαλές συμπέρασμα σε σχέση με το αν αυτό το μέτρο μπορεί πράγματι να ανακουφίσει τα λαϊκά νοικοκυριά στην Ελλάδα, ενδεχομένως χωρίς μάλιστα να οδηγήσει σε κάποια οικονομική ή δημοσιονομική “εκτροπή”.

Το παρόν σημείωμα δεν έχει στόχο να κάνει αυτή την ανάλυση, αλλά να καταθέσει τις απόψεις της Κομισιόν, του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ σε σχέση με τα αποτελέσματα της μείωσης του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής στην Ισπανία.

Οι απόψεις των τριών παραπάνω οργανισμών έχει σημασία, όχι μόνο γιατί θεωρούνται ως “θεσμικές”, αλλά και γιατί έχουν το background μίας μακρόχρονης διεθνούς εμπειρίας:

Κομισιόν

Στην τελευταία έκθεση της Κομισιόν για τις οικονομικές προοπτικές της Ισπανίας, γίνεται λόγος για περαιτέρω επιβράδυνση του συνολικού και του υποκείμενου πληθωρισμού κατά τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα των προβλέψεων.

Πιο αναλυτικά, αναφέρεται πως ο γενικός πληθωρισμός μειώθηκε σε 3,4% κατά μέσο όρο το 2023, ευνοούμενος από τη συνεχή επιβράδυνση των τιμών της ενέργειας. Σύμφωνα με τις προβολές, θα επιβραδυνθεί περαιτέρω φέτος, φθάνοντας το 3,1%, με τη συνεχιζόμενη άμβλυνση των πιέσεων στις τιμές από τις συνιστώσες που δεν αφορούν την ενέργεια και τα τρόφιμα. Ταυτόχρονα, η σταδιακή κατάργηση των περισσότερων κυβερνητικών μέτρων για την άμβλυνση των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας αναμένεται να ασκήσει ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό. Ο συνολικός πληθωρισμός προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω σε 2,3% το 2025.

ΟΟΣΑ

Το δημόσιο έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί στο 3,3% το 2024 και στο 2,6% το 2025, με προβλεπόμενη εξυγίανση περίπου 0,3% του ΑΕΠ κατά τα δύο αυτά έτη, αναφέρει το πιο πρόσφατο ενημερωτικό σημείωμα του ΟΟΣΑ για την Ισπανία. Η κυβέρνηση μετακύλισε τον προϋπολογισμό του 2023 για το υπόλοιπο του τρέχοντος έτους και επέκτεινε εν μέρει στο 2024 τα μέτρα για την άμβλυνση της έξαρσης του πληθωρισμού, επιβραδύνοντας τη δημοσιονομική εξυγίανση το 2024. Οι περικοπές στους φόρους φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και στον ΦΠΑ για τα βασικά προϊόντα διατροφής παρατάθηκαν στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2024, αντίστοιχα. Οι επιδοτήσεις των δημόσιων μεταφορών θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος του 2024. Η προβολή υποθέτει ότι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της έξαρσης του πληθωρισμού θα λήξουν το 2024. Η μετακύλιση της νομισματικής πολιτικής στο κόστος χρηματοδότησης εξακολουθεί να επιβαρύνει τη ζήτηση πιστώσεων στον ιδιωτικό τομέα. Οι στεγαστικές πιστώσεις προς τα νοικοκυριά και οι πιστώσεις προς τις επιχειρήσεις μειώθηκαν κατά 3,0% και 4,3%, αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια του έτους έως τον Φεβρουάριο του 2024.

ΔΝΤ

Μια φιλική προς την ανάπτυξη εξυγίανση θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος και στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και να ενσωματώνεται σε ένα ρητό μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο, σημειώνει το ΔΝΤ στην πιο πρόσφατη ανάρτηση του για την Ισπανία.

Μαζί με την προγραμματισμένη σταδιακή κατάργηση των υπόλοιπων αντιπληθωριστικών μέτρων, η δημοσιονομική προσαρμογή που συνιστάται από τους εμπειρογνώμονες θα μπορούσε να επιτευχθεί με την κατάργηση των απαλλαγών από τον ΦΠΑ, την εναρμόνιση των συντελεστών ΦΠΑ για όλα τα προϊόντα και την αύξηση της περιβαλλοντικής φορολογίας προς τα επίπεδα των αντίστοιχων χωρών της ΕΕ.

Ο δυνητικός αντίκτυπος στα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μέσω άλλων στοχευμένων πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της φορολογικής πίστωσης κατά την εργασία, της κλιμάκωσης των ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας (ALMP) και της αύξησης της προσφοράς οικονομικά προσιτής στέγασης.

Σε περίπτωση που οι αρχές αποφασίσουν να μετατρέψουν τις προσωρινές εισφορές στις τράπεζες και τις ενεργειακές εταιρείες σε μόνιμους φόρους, οι βάσεις τους θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με έναν σαφέστερο ορισμό των εξαιρετικών κερδών, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι στρεβλωτικές επιπτώσεις τους, και θα μπορούσαν να επανασχεδιαστούν ώστε να επιτύχουν άλλους βασικούς στόχους πολιτικής. Για παράδειγμα, η υποχρέωση των τραπεζών να καταβάλουν μια ανανεωμένη εισφορά θα μπορούσε να μειωθεί μέσω μιας φορολογικής πίστωσης ανάλογης με το μέγεθος ενός θετικού ουδέτερου αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας (CCyB), εφόσον αυτό θεσπιστεί.

Τέλος, η δημοσίευση ενός λεπτομερούς μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού σχεδίου που θα υποστηρίζεται από συγκεκριμένα μέτρα θα σηματοδοτούσε τη δέσμευση, θα προωθούσε έναν υγιή δημόσιο διάλογο σχετικά με τις προτεραιότητες της φορολογίας και των δαπανών και, τελικά, θα αύξανε την πιθανότητα επιτυχούς εξυγίανσης. Η ενίσχυση του ρόλου του AIReF -του ανεξάρτητου δημοσιονομικού συμβουλίου- στην αξιολόγηση των επιπτώσεων των προτάσεων δημοσιονομικής πολιτικής θα μπορούσε να ενισχύσει την αξιοπιστία του σχεδίου.