Ουκρανία: Γιατί είναι σημαντικές οι ουκρανικές σπάνιες γαίες που θέλει ο Ντόναλντ Τραμπ – Χρησιμοποιούνται στην πράσινη μετάβαση, τα οπλικά συστήματα και τις μπαταρίες

Η Ουκρανία συμφώνησε χθες (25.02.25) με τις ΗΠΑ για την από κοινού ανάπτυξη των φυσικών της πόρων, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg, κάτι που θα μπορούσε να μειώσει την πρόσφατη ένταση με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει υψηλές προσδοκίες από τα κέρδη που μπορεί να αποκομίσει από την εκμετάλλευση των ουκρανικών σπάνιων γαιών.

Το υπουργικό συμβούλιο της Ουκρανίας αναμένεται να εισηγηθεί σήμερα (26.2.2025) την υπογραφή της συμφωνίας. Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι σχεδιάζει να ταξιδέψει στις ΗΠΑ την Παρασκευή για να σφραγίσει τη συμφωνία. «Μαθαίνω ότι θα έρθει την Παρασκευή», δήλωσε ο Τραμπ χθες. «Σίγουρα δεν έχω αντίρρηση, αν το επιθυμεί, και θα ήθελε να την υπογράψει μαζί μου. Και καταλαβαίνω ότι αυτό είναι μεγάλη υπόθεση».

Οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας είναι σημαντικές διότι παράγουν ορυκτά όπως μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες (κοβάλτιο, χαλκός, λίθιο και νικέλιο) τα οποία αξιοποιούνται στην παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, και σε τομείς όπως η πράσινη ενέργεια, οι ΑΠΕ, η Τεχνητή Νοημοσύνη, οπλικά συστήματα κ.α. Στοιχεία δηλαδή που όσο εντείνεται η κλιματική αλλαγή και οι γεωπολιτικές εντάσεις γίνονται ολοένα και περισσότερο πόλος ανταγωνισμού και διεκδίκησης. 

Ο Τραμπ δήλωσε ότι θέλει το ισοδύναμο των 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων από σπάνιες γαίες, οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως σε μαγνήτες υψηλής αντοχής. Ωστόσο, παρά τις αναφορές για κοιτάσματα ορυκτών 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, η Ουκρανία δεν διαθέτει σημαντικά αποθέματα σπάνιων γαιών που να αναγνωρίζονται διεθνώς ως οικονομικά βιώσιμα. Η Ουκρανία διαθέτει ορισμένα εμπορικά ορυχεία κρίσιμων ορυκτών όπως το τιτάνιο και το γάλλιο, τα οποία αν και σημαντικά δεν είναι πιθανό να αξίζουν τα ποσά που οραματίζεται ο Τραμπ. Ακόμα κι αν η Ουκρανία έχει οικονομικά βιώσιμα κοιτάσματα, η Δύση έχει ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση να ξεπεράσει. Οι περισσότερες χώρες αναγκάζονται να στείλουν τις σπάνιες γαίες που εξορύσσουν για να εξευγενιστούν στην Κίνα καθώς κυριαρχεί στην επεξεργασία αυτών των υλικών. 

Πιέσεις για να κλείσει το deal

Όπως αναφέρει το Bloomberg, ο Τραμπ πίεσε τον Ζελένσκι να αποδεχθεί τη συμφωνία, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τον υπουργό Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, στο Κίεβο στις αρχές του μήνα. Αλλά ο Ουκρανός πρόεδρος απέρριψε προηγούμενες εκδοχές, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ απαιτούν πάρα πολλά από τη χώρα του.

Η συμφωνία επετεύχθη αφού οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν την απαίτηση από το Κίεβο να δεσμευτεί να καταβάλει 500 δισ. δολάρια από την εξόρυξη πόρων σε ένα ταμείο ως μορφή αποπληρωμής της αμερικανικής βοήθειας, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα. Η συμφωνία-πλαίσιο θα δημιουργήσει ένα κοινό ταμείο ΗΠΑ-Ουκρανίας για τη διαχείριση των μελλοντικών εσόδων από τους φυσικούς πόρους της χώρας.

Η τελευταία εκδοχή της συμφωνίας εξακολουθεί να μην καθορίζει συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αν και η Ουκρανία τη θεωρεί ως ένα σημείο εκκίνησης προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτές αποτελούν βασική προτεραιότητα για την Ουκρανία, οι ηγέτες της οποίας έχουν θορυβηθεί από τις επανειλημμένες αιχμές του Τραμπ κατά του Ζελένσκι και από το επιχείρημα Αμερικανών αξιωματούχων ότι ο ίδιος είναι συνυπεύθυνος για την εισβολή.

Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι η σύνδεση της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ μέσω οικονομικών δεσμών θα παρείχε μια de facto ασπίδα ασφαλείας. Μια λεπτομερής συμφωνία αναμένεται να εκπονηθεί αργότερα. Οι Financial Times δημοσιοποίησαν τη συμφωνία νωρίτερα χθες.

«Η ουσία εδώ φαίνεται να είναι μικρότερη απ’ ό,τι μοιάζει με πρώτη ματιά, ενώ φαίνεται, αντίθετα, να είναι έντονα πολιτική», δήλωσε ο Τζάστιν Λόγκαν, διευθυντής μελετών άμυνας και εξωτερικής πολιτικής στο ινστιτούτο Cato. Προσέθεσε ότι η συμφωνία επιτρέπει στον Τραμπ να «πουλήσει μια πολιτική νίκη» στο εσωτερικό, ενώ ο Ζελένσκι μπορεί να χαλαρώσει τις πρόσφατες εντάσεις με τις ΗΠΑ.

Η συμφωνία μπορεί επίσης να προσφέρει στον Τραμπ έναν τρόπο να ενθαρρύνει τους υποστηρικτές του για συνεχή υποστήριξη προς την Ουκρανία, ιδιαίτερα εάν η Ουάσιγκτον χρειάζεται το Κογκρέσο να εγκρίνει πρόσθετη βοήθεια για την Ουκρανία, εάν οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία συνεχίσουν να καθυστερούν. Η Ουκρανία εξακολουθεί να βασίζεται σε συμμάχους των ΗΠΑ και της Ευρώπης για όπλα και πυρομαχικά.

Και οι δύο πλευρές έχουν εγκλωβιστεί εδώ και μέρες σε έντονες διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία που η αμερικανική κυβέρνηση θεωρεί αναπόσπαστο στοιχείο του σχεδίου της για κατάπαυση του πυρός στον τριετή πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η απόφαση του Τραμπ να στείλει κορυφαίους βοηθούς για να διαπραγματευτεί πρώτα με τη Ρωσία προκάλεσε εντάσεις στις σχέσεις, οι οποίες ενισχύθηκαν όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε τον Ζελένσκι «δικτάτορα».

Η Ουκρανία θέλει να επενδύσει στο νέο ταμείο μαζί με τις ΗΠΑ σε βάση 50-50, δήλωσε τη Δευτέρα ο πρωθυπουργός Ντένις Σμιχάλ. Το ταμείο θα περιλαμβάνει μελλοντικά έσοδα από κρατικές επιχειρήσεις, καθώς και από την εξόρυξη πρώτων υλών, πρόσθεσε.