Το χειρότερο σενάριο της ΕΕ για το μέλλον των διατλαντικών οικονομικών σχέσεων ήρθε στην επιφάνεια αυτή την εβδομάδα, αφότου ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ έδωσε σαφές μήνυμα ότι θα χρησιμοποιήσει την ισχύ του αμερικάνικου εμπορίου ως μέσο άσκησης πίεσης στην εξωτερική πολιτική.
Η απειλή του Ντόναλντ Τραμπ να πλήξει τον Καναδά, την Κίνα και το Μεξικό με δασμούς λόγω της ροής παράνομων ναρκωτικών και μεταναστών στις ΗΠΑ έστειλε τις ευρωπαϊκές μετοχές χαμηλότερα, σύμφωνα με το Bloomberg, ιδίως τις μετοχές εταιρειών με έδρα χώρες της ΕΕ, όπως η Stellantis NV και η Volkswagen AG, τα οχήματα των οποίων θα ήταν ευάλωτα σε έναν εμπορικό πόλεμο με την Ουάσιγκτον.
Η προειδοποίηση του Τραμπ λειτούργησε ως «καμπανάκι» για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σχετικά με το πώς είναι πιθανό να προσεγγίσει τα πολλά παράπονά του με την ΕΕ. Το ερώτημα με το οποίο είναι αντιμέτωπες οι Βρυξέλλες είναι το εξής: Να επιβάλει ή να απειλήσει να επιβάλει, δασμούς χρησιμοποιώντας δικαιολογίες που σπάνε τους κανόνες σε θέματα πολιτικής που δεν σχετίζονται απαραίτητα με την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών. Όσον αφορά το εμπόριο, ο Τραμπ έχει υποστηρίξει ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει τις ΗΠΑ χειρότερα από ό,τι η Κίνα.
«Η Ευρώπη πρέπει να είναι προετοιμασμένη», δήλωσε σε συνέντευξή της η Πένι Νάας (Penny Naas), εμπειρογνώμονας σε θέματα παγκόσμιας δημόσιας πολιτικής στο German Marshall Fund στην Ουάσινγκτον. «Αυτό μου φαίνεται σαν το εναρκτήριο λάκτισμα αυτού που θα πρέπει να περιμένουν ότι θα έρθει προς το μέρος τους κάποια στιγμή στο όχι πολύ μακρινό μέλλον».
Το ευρώ ανέβηκε αρχικά έναντι του δολαρίου χθες (26.11.2024), μετά τις δηλώσεις του Τραμπ στα social media, ανακάμπτοντας από το χαμηλό διετίας εν μέσω ανακούφισης που δεν αναφέρθηκε στους ευρωπαϊκούς εμπορικούς δασμούς. Αλλά το κέρδος αυτό χάθηκε γρήγορα. Οι ευρωπαϊκές μετοχές σημείωσαν πτώση, ενώ τα ομόλογα της περιοχής υπεραπέδωσαν έναντι των παγκόσμιων ομολόγων τους.
Η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε σε μεγάλο βαθμό το 2017, όταν ο Τραμπ, επικαλούμενος ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια κατά την προηγούμενη θητεία του ως πρόεδρος, επέβαλε δασμούς στον ευρωπαϊκό χάλυβα και αλουμίνιο. Το μπλοκ των 27 ευρωπαϊκών χωρών αναγκάστηκε να αγωνιστεί για να υπερασπιστεί τις εταιρείες του και να επιβάλει αντίποινα. Έκτοτε, η ΕΕ έχει αναδιατυπώσει το εμπορικό της δόγμα, καθιστώντας το πιο διεκδικητικό και διευρύνοντας την οικονομική της εργαλειοθήκη για την αντιμετώπιση των καταναγκαστικών πρακτικών.
«Είμαστε καλά προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο τα πράγματα να γίνουν διαφορετικά με μια νέα αμερικανική κυβέρνηση», δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Ανναλένα Μπάερμποκ μετά τη συνάντηση της G7 στην Ιταλία χθες. «Εάν η νέα αμερικανική κυβέρνηση ακολουθήσει μια πολιτική “πρώτα η Αμερική” στους τομείς του κλίματος ή του εμπορίου, τότε η απάντησή μας θα είναι “Ευρώπη ενωμένη”».
Νέα στρατηγική
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με έδρα τις Βρυξέλλες, δηλαδή ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, υιοθέτησε νωρίτερα φέτος μια νέα στρατηγική οικονομικής ασφάλειας με στόχο την αξιοποίηση της τεράστιας ενιαίας αγοράς της για την απόκρουση καταναγκαστικών μέτρων από γεωπολιτικούς αντιπάλους όπως το Πεκίνο και η Μόσχα, καθώς και από συμμάχους όπως η Ουάσιγκτον.
Η ενισχυμένη προσέγγιση αποσκοπούσε στον εντοπισμό των κινδύνων που «αναδύονται ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων, του γεωοικονομικού κατακερματισμού και των βαθιών τεχνολογικών αλλαγών» και στη δημιουργία εργαλείων για την Ευρώπη και τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν σε μια νέα δέσμη εμπορικών μέτρων που θα επιτρέπει στην ΕΕ να αντεπιτίθεται σε τρίτες χώρες που χρησιμοποιούν οικονομικούς περιορισμούς για πολιτικά αντίποινα. Το νέο μέσο της ΕΕ κατά του εξαναγκασμού ενισχύει τις εμπορικές άμυνες και επιτρέπει στην Επιτροπή να επιβάλλει δασμούς ή άλλα τιμωρητικά μέτρα ως απάντηση σε τέτοιους περιορισμούς με πολιτικά κίνητρα.
Η ΕΕ ενέκρινε επίσης τον λεγόμενο κανονισμό για τις ξένες επιδοτήσεις, ο οποίος επιτρέπει στην Επιτροπή να εμποδίζει, μεταξύ άλλων μέτρων, τις ξένες εταιρείες που λαμβάνουν αθέμιτες κρατικές χορηγίες να συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς ή σε συμφωνίες συγχώνευσης και εξαγοράς εντός της ΕΕ.
Η απειλή ενός νέου εμπορικού πολέμου έχει εκνευρίσει τις αγορές, καθώς αναμένουν ότι η ΕΕ οδεύει προς μια περίοδο αστάθειας και αβεβαιότητας.
Οι πολύπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού σημαίνουν ότι οι εταιρείες στην ΕΕ θα συνεχίσουν να επηρεάζονται από τους δασμούς που επιβάλλονται σε χώρες όπως το Μεξικό, σύμφωνα με τον Γιώργο Σαραβέλο, παγκόσμιο επικεφαλής της έρευνας συναλλαγματικών ισοτιμιών της Deutsche Bank AG. Αυτό ισχύει ακόμη και πριν αναλογιστεί κανείς τι μπορεί να επιφυλάσσει ο Τραμπ για την Ευρώπη, και οι τελευταίες απειλές για τους δασμούς είναι ένα σημάδι ότι θα αποτελέσουν βασικό εργαλείο στις πολιτικές διαπραγματεύσεις, προειδοποίησε ο Σαραβέλος.
«Οι δασμοί είναι σαφώς στην κορυφή της ατζέντας του Τραμπ», δήλωσε. «Βλέπουμε ένα σιωπηρό μήνυμα ότι είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν ως οικονομικό και γεωπολιτικό εργαλείο ευρείας βάσης σε αυτή την κυβέρνηση».
Οι ευρωπαϊκές αγορές μετοχών και νομισμάτων δέχονται πιέσεις από το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ, με τους επενδυτές να φοβούνται ότι η περιοχή θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην πολιτική ατζέντα του Τραμπ. Πολλοί στρατηγικοί αναλυτές προβλέπουν ότι το ευρώ θα διολισθήσει προς την ισοτιμία έναντι του δολαρίου και βλέπουν τις ευρωπαϊκές μετοχές να επεκτείνουν την υποαπόδοσή τους έναντι των ομοειδών τους στις ΗΠΑ.
Ορισμένοι επενδυτές παραμένουν στο περιθώριο μέχρι να υπάρξει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τις πολιτικές του Τραμπ και τον αντίκτυπό τους στην Ευρώπη.
«Είμαι λίγο πιο προσεκτικός και δεν κάνω μεγάλα μακροοικονομικά στοιχήματα για την Ευρώπη, είτε πρόκειται για μετοχές είτε για ομόλογα», δήλωσε ο Γιούλιους Μπεντίκας (Julius Bendikas), επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος μακροοικονομικής και δυναμικής κατανομής περιουσιακών στοιχείων της Mercer, η οποία εποπτεύει συνολικά 548 δισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία, ο οποίος έχει μειώσει τον κίνδυνο τις τελευταίες εβδομάδες. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα και πρέπει να πάρουμε μερικές σελίδες από το εγχειρίδιο του 2016 – σε εκείνο το σημείο το να είμαστε λίγο προσεκτικοί ήταν το σωστό».
Ο Τραμπ έχει πολλά παράπονα από την ΕΕ και έχει επικρίνει την Ευρώπη ότι δεν δαπανά αρκετά για την άμυνα, αλλά και για το εμπορικό έλλειμμα ΗΠΑ-ΕΕ. Κάποτε χαρακτήρισε τις Βρυξέλλες, την έδρα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ως κολαστήριο, ενώ πιο πρόσφατα δήλωσε ότι κάποτε είχε πει σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ ότι θα άφηνε τη Ρωσία να του κάνει «ό,τι διάολο θέλει» αν δεν έπιανε τους στόχους για τις αμυντικές δαπάνες.
Η Ευρώπη έχει περισσότερα εργαλεία στη διάθεσή της για να αντιδράσει σε έναν εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, δήλωσε η Naas του German Marshall Fund, αλλά παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν τα 27 κράτη μέλη μπορούν να παραμείνουν ενωμένα.
«Πράγματι, η Ευρώπη έχει περισσότερα εργαλεία», δήλωσε η Naas. «Αλλά νομίζω ότι το ερώτημα ήταν πάντα: Είναι η Ευρώπη έτοιμη να περάσει στην επίθεση σε αντίθεση με την άμυνα;»