O πόλεμος ο οποίος διεξάγεται εδώ και πάνω από 1000 ημέρες στην Ουκρανία είναι ένας παράγοντας που «πιέζει» την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να γίνει πιο ευέλικτη σε ό,τι αφορά την πολιτική της για το κοινό χρέος.
Μέχρι σήμερα, η ΕΕ είχε προχωρήσει σε εκδόσεις ευρωπαϊκού χρέους σε έκτακτες περιπτώσεις, όπως με το NextGenerationEU για την ανάπτυξη εν μέσω της πανδημίας, τον μηχανισμό SURE για την προστασία των θέσεων εργασίας κατά την ίδια περίοδο, αλλά και τις ανάγκες που προέκυψαν για την χρηματοδότηση της Ουκρανίας με το ξέσπασμα του πολέμου.
Τώρα, είναι η κλιμάκωση του ίδιου πολέμου, καθώς και ένα ιδιαίτερα ασταθές διεθνές περιβάλλον που απαιτούν μια ευρεία οπτική από πλευράς ΕΕ σε ό,τι αφορά την έκδοση κοινού χρέους, αυτή τη φορά για την κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων αμυντικών αναγκών, σε σταθερή βάση. Μάλιστα, αυτή η νέα έκδοση των «πολεμικών» ευρω-ομολόγων θα μπορούσε να συμβεί ακόμα και μέσα στο 2025.
«Πιστεύω ότι η άμυνα θα μπορούσε να είναι ένας από τους τομείς στους οποίους θα ήταν δυνατή μια τέτοια κοινή προσπάθεια. Όλοι γνωρίζουμε ποιοι είναι οι λόγοι: οι διεθνείς εξελίξεις και οι μεγαλύτερες ανάγκες όσον αφορά την ενίσχυση της κοινής μας άμυνας. Αν με ρωτάτε για το πότε, θα έλεγα το 2025 ή σύντομα», δήλωσε σύμφωνα με το il Sole 24 Ore, ο επίτροπος της ΕΕ για την οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι, από το Στρασβούργο, διευκρινίζοντας ωστόσο πως το χρονοδιάγραμμα δεν εξαρτάται από τον ίδιο.
Λίγες ημέρες πριν από αυτή την δήλωση, στις 19 Νοεμβρίου 2024, η Γαλλία, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο συναντήθηκαν στη Βαρσοβία και δήλωσαν ότι είναι ανοιχτοί στην έκδοση κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση στρατιωτικών δαπανών, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την επίτευξη του στόχου του ΝΑΤΟ για 2% του ΑΕΠ για την άμυνα.
Στο τελικό ανακοινωθέν της συνάντησης αναφέρεται ότι οι υπογράφοντες θέλουν «να ενισχύσουν την ασφάλεια και την άμυνα της Ευρώπης, χρησιμοποιώντας όλους τους μοχλούς που έχουμε στη διάθεσή μας, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ενισχύοντας τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης». Για το σκοπό αυτό, «θα συζητήσουμε καινοτόμες χρηματοδοτήσεις και θα εξαλείψουμε τα εμπόδια στο εμπόριο και τις επενδύσεις στον αμυντικό τομέα», υπογραμμίζει το ανακοινωθέν.
«Για πρώτη φορά πέντε χώρες της ΕΕ τάχθηκαν υπέρ των ευρωπαϊκών ομολόγων για τη χρηματοδότηση της άμυνας, αυτό αποτελεί πραγματική καινοτομία», δήλωσε ο οικοδεσπότης Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι.
Ο Ιταλός υπουργός Άμυνας, Γκίντο Κροσέτο, πήγε ένα βήμα παραπέρα την συζήτηση, συνδέοντας την με το Σύμφωνο Σταθερότητας και τον στόχο του NATO για αμυντικές δαπάνες στο 2%.
«Το να υπάρχει ευρωπαϊκή εγγύηση για την υπερχρέωση των κρατών για να φτάσουν το 2%» του ΑΕΠ για την άμυνα μου φαίνεται μια ιδέα που πρέπει να χαιρετίσουμε. Αυτό θα έπαιρνε από κάθε έθνος το βάρος του να έχει ίσως διαφορετικά συμφέροντα χρέους και θα καθιστούσε την ασφάλεια και την άμυνα ένα κοινό αγαθό», δήλωσε.
«Αρκετές κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί να φτάσουν το 2%, αλλά, όπως βλέπετε, κάθε φορά που υπάρχει ένας νόμος για τον προϋπολογισμό υπάρχει δυσκολία στην αύξηση των κονδυλίων», πρόσθεσε ο Κροσέτο. «Είναι ένα θέμα που θέτω εδώ και δύο χρόνια, οι περιορισμοί που υπάρχουν για κάθε χώρα ως αντίκτυπο της άμυνας στο Σύμφωνο Σταθερότητας πρέπει να εξαλειφθούν. Η εξαίρεση αυτών των δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας θα γίνει ένα ξεχωριστό θέμα και θα υπάρξει η δυνατότητα να φτάσουμε στο επίπεδο του 2%».
Πλέον, υπάρχει συνείδηση στην ΕΕ ότι είναι απαραίτητο να προετοιμαστούμε σοβαρά «για την ενίσχυση της στρατιωτικής ικανότητας με παράλληλη διατήρηση των αμερικανικών δεσμεύσεων» στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, δήλωσε ο Σικόρσκι, σύμφωνα με τον οποίο «υπάρχει η ετοιμότητα της πλειοψηφίας των χωρών της ΕΕ να αναλάβουν το στρατιωτικό και οικονομικό βάρος της υποστήριξης της Ουκρανίας στο πλαίσιο μιας ενδεχομένως περιορισμένης αμερικανικής δέσμευσης».
Εάν και το Βερολίνο είναι παραδοσιακή κατά της έκδοσης κοινού χρέους, είναι χαρακτηριστικό το «μαλάκωμα» της στάσης του σε σχέση με το θέμα, κάτι που μάλιστα, άπτεται και της εξελισσόμενης συζήτησης για το ομοσπονδιακό φρένο χρέους.
Ρεκόρ στις αμυντικές δαπάνες
Η ευρωπαϊκή εσωτερική συζήτηση έρχεται σε μία στιγμή που οι πόλεμοι, από την Ουκρανία έως τη Μέση Ανατολή, έχουν ωθήσει τις αμυντικές δαπάνες σε επίπεδα ρεκόρ: παγκοσμίως, έχουν φτάσει σχεδόν τα 2,5 τρισ. δολάρια με αύξηση 6,8% σε 2,443 τρισ. δολάρια το 2023, ή 306 δολάρια ανά άτομο.
Αυτό έχει ωφελήσει τους ισολογισμούς των εταιρειών της βιομηχανίας εξοπλισμών καθώς μόνο για εκείνες με έσοδα που σχετίζονται με την ασφάλεια άνω του μισού δισ. ευρώ, ο κύκλος εργασιών της παγκόσμιας αμυντικής βιομηχανίας άγγιξε τα 615 δισ. πέρυσι (+9,8%) και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω.
Σύμφωνα με έκθεση της Mediobanca, η οποία εξέτασε 40 πολυεθνικές εταιρείες που αντιπροσωπεύουν το 60% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών, καθώς και 100 ιταλικές εταιρείες, τα έσοδα θα αυξηθούν κατά 9% μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, με ρυθμό υπερδιπλάσιο του παγκόσμιου ΑΕΠ (+3,2%), με τους ευρωπαϊκούς ομίλους να επιταχύνουν.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163