Την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας προβλέπουν αναλυτές υπό τη σκιά των εξελίξεων στις δύο πετρελαιοπαραγωγές χώρες (θάνατο Ιρανού ηγέτη, επιδείνωση ηγέτη Σαουδάραβα βασιλιά).
Συγκεκριμένα, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, η Νο 1 και η Νο 3 δύναμη του ΟΠΕΚ σε όρους παραγωγής αντίστοιχα, αναμένεται να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας θερμότερων διπλωματικών σχέσεων, καθώς και οι δύο βλέπουν την αξία της διατήρησης αυτής της πορείας,
Σύμφωνα με το Bloomberg, μέσα από την ομίχλη που στοίχισε τη ζωή στον πρόεδρο του Ιράν, διαφαίνεται κάποια σαφήνεια σχετικά με τα επόμενα βήματα της Τεχεράνης.
Τα κακά νέα για τις δυτικές πρωτεύουσες και τους Ιρανούς ακτιβιστές που πιέζουν για αλλαγή είναι ότι υπάρχει μικρή ελπίδα για χαλάρωση της πολιτικής καταπίεσης ή του ανταγωνισμού που στρέφεται κατά των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους, σημειώνει το Bloomberg.
Θεωρούν το αυταρχικό καθεστώς αρκετά ισχυρό ώστε να συνεχίσει την τρέχουσα πορεία του μετά τον θάνατο του Εμπραχίμ Ραΐσι σε συντριβή ελικοπτέρου.
Λιγότερο ξεκάθαρο είναι το πώς ο θάνατος του Ραϊσί αλλάζει τον υπολογισμό για όποιον θα διαδεχθεί τελικά τον ανώτατο ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος βρίσκεται σε ηλικία πάνω από 80 ετών.
Αυτές οι εκτιμήσεις, μαζί με τα νέα ερωτήματα σχετικά με την υγεία του ηλικιωμένου βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, σημαίνουν ότι η προσοχή έχει στραφεί στη μετάβαση σε κάθε μια από τις δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Αυτό προσθέτει άλλο ένα επίπεδο αβεβαιότητας και πιθανής αστάθειας στους μήνες περιφερειακής αναταραχής που προκλήθηκαν από τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς.
«Όλες αυτές οι εξελίξεις είναι μια μεγάλη υπενθύμιση ότι κανείς δεν ελέγχει την αφήγηση και οι συζητήσεις σχετικά με την κατάσταση του κινδύνου στη Μέση Ανατολή και του γεωπολιτικού κινδύνου ευρύτερα είναι εξαιρετικά ρευστές», δήλωσε χθες (20.05.24) στην τηλεόραση του Bloomberg η Τίνα Φόρντμαν (Tina Fordham), ιδρύτρια της Fordham Global Foresight.
Πέρυσι, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, περιέγραψε τη Μέση Ανατολή ως «πιο ήσυχη σήμερα» από οποιαδήποτε άλλη φορά τις τελευταίες δύο δεκαετίες – την εβδομάδα πριν η Χαμάς επιτεθεί στο Ισραήλ και ξεκινήσει τον πόλεμο στη Γάζα.
Εκτός από αυτή τη σύγκρουση και τις αυξημένες εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, είναι και το γεγονός ότι ο 88χρονος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Σαλμάν νοσηλεύεται για φλεγμονή στους πνεύμονες. Αυτό ανάγκασε τον γιο του να ακυρώσει τα δικά του ταξιδιωτικά σχέδια και είναι ένας ακόμη παράγοντας που περιπλέκει την προσπάθεια της Ουάσινγκτον να προωθήσει μια αμυντική συμφωνία των ΗΠΑ με το Ριάντ. Το σχέδιο αυτό, στο οποίο αντιτίθεται το Ιράν, θα έβλεπε το βασίλειο να εξομαλύνει επίσης τους δεσμούς με το Ισραήλ.
«Θα μπορούσε ο θάνατος του βασιλιά να διακόψει αυτή τη ροή ή ίσως να μειώσει την όρεξη για ρίσκο ώστε να εξεταστεί κάτι τέτοιο;» ρώτησε η Φόρτνμαν. «Τείνω να πω όχι, αλλά βάζει ταφόπλακα στη διπλωματία που βρίσκεται σε εξέλιξη».
Ο Σάλιβαν βρέθηκε στο Ριάντ το περασμένο Σάββατο (18.05.24) για συνομιλίες με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, οι οποίες επικεντρώθηκαν σε «ένα ολοκληρωμένο όραμα για μια ολοκληρωμένη περιοχή της Μέσης Ανατολής», σύμφωνα με ένα κείμενο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Στη συνέχεια ταξίδεψε στο Ισραήλ, όπου υπενθύμισε στον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου την ανάγκη για «μια πολιτική στρατηγική» που μπορεί να συμμαχήσει με τη στρατιωτική του εκστρατεία για μια μεταπολεμική Γάζα.
Την ίδια ημέρα, οι ιρανικές αρχές έχασαν την επαφή με το ελικόπτερο του προέδρου, το οποίο κατέπεσε στα βορειοδυτικά της χώρας, σκοτώνοντας και τον υπουργό Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν.
Ενώ ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν παραμένει επικεφαλής, ο ξαφνικός θάνατος του Ραϊσί έρχεται σε μια δύσκολη στιγμή για το Ισραήλ, καθώς αντιμετωπίζει τη συνεχή απειλή κλιμάκωσης γύρω από τον πόλεμο στη Γάζα, δήλωσε ο Τζόσουα Κράσνα (Joshua Krasna), πρώην ισραηλινός διπλωμάτης και αναλυτής των μυστικών υπηρεσιών.
«Το να είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε την κρίση που έχουμε τώρα, μας βοήθησε το να γνωρίζουμε ακριβώς με ποιον έχουμε να κάνουμε», είπε. «Τη στιγμή που τα πράγματα γίνονται λιγότερο σαφή, αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα».
Για την Τεχεράνη, οι θάνατοι είναι απίθανο να εκτροχιάσουν την εκτόνωση με τη Σαουδική Αραβία, την οποία μεσολάβησε η Κίνα πέρυσι, δήλωσε ο Χασναίν Μαλίκ (Hasnain Malik), στρατηγικός αναλυτής της Tellimer με έδρα το Ντουμπάι. Ούτε είναι πιθανό να κλονιστεί η ιρανική υποστήριξη προς περιφερειακούς αντιπροσώπους, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και η ομάδα Χούτι με έδρα την Υεμένη, είπε.
Αυτό που κάνει είναι να απομακρύνει έναν πιθανό υποψήφιο για τη διαδοχή του Ανώτατου Ηγέτη και μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα να τον ακολουθήσει ο γιος του Χαμενεΐ, ο Μοτζταμπά Χαμενεΐ.
«Ο Χαμενεΐ βρίσκεται σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι», δήλωσε ο David Menashri, ομότιμος καθηγητής ιρανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο οποίος ίδρυσε το Κέντρο Ιρανικών Σπουδών του.
«Ο Ραϊσί ήταν ο πρώτος πρόεδρος που υπηρέτησε υπό τον ίδιο με τον οποίο τα πήγαινε καλά, ήταν ο πρώτος που δεν τα έβαλε δημόσια μαζί του» και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πιστή εφαρμογή της πολιτικής του να μετακινήσει το Ιράν προς την Κίνα και τη Ρωσία, δήλωσε ο Μενασρί. Ο Χαμενεΐ πρέπει τώρα να βρει έναν υποψήφιο που θα είναι εξίσου ευθυγραμμισμένος και πρόθυμος να παραμείνει στη σκιά.
Η ιρανική κυβέρνηση, παραδοσιακά επιρρεπής σε θεωρίες συνωμοσίας, ήταν σαφής στα μηνύματά της ότι η συντριβή οφειλόταν σε κακές καιρικές συνθήκες και δεν κατηγόρησε εξωτερικούς παράγοντες για το περιστατικό. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι το Ιράν δίνει προτεραιότητα στην εσωτερική σταθερότητα και την ομαλή διαδοχή αντί να υποδαυλίζει τις φλόγες των περιφερειακών εντάσεων, σύμφωνα με ανώτερο ξένο διπλωμάτη που παρακολουθεί το Ιράν.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν ήταν ένας ικανός διπλωμάτης που προσυπέγραφε την ιδέα του Ιράν ως διεκδικητικής περιφερειακής δύναμης. Είχε στενούς δεσμούς με τον αείμνηστο Κασέμ Σουλεϊμάνι (Qasem Soleimani), ο οποίος σκοτώθηκε σε αμερικανικό χτύπημα μη επανδρωμένου αεροσκάφους το 2020, και θα είναι δύσκολο να αντικατασταθεί, δήλωσε το πρόσωπο, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η εσωτερική πολιτική συζήτηση θα ανοίξει σε μεταρρυθμιστές.
Αυτό συμβαδίζει με τις σκέψεις των ΗΠΑ, όπου πηγές του Bloomberg γνωρίζουν το θέμα δήλωσαν ότι ο Aμιράμπντολάχιαν (Amirabdollahian) δραστηριοποιούνταν με πληρεξούσιους στο Ιράκ. Η εκτίμηση των ΗΠΑ προς το παρόν είναι επίσης ότι η συντριβή δεν ήταν πράξη δολιοφθοράς, είπαν οι άνθρωποι αυτοί.
Στη Σαουδική Αραβία, ο γιος του βασιλιά έχει ήδη παραλάβει τους βασικούς μοχλούς της εξουσίας και ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, όπως είναι ευρέως γνωστός, διευθύνει τις καθημερινές επιχειρήσεις του βασιλείου ως πρίγκιπας διάδοχος από το 2017.
Η πετρελαϊκή στρατηγική του βασιλείου κυριαρχείται για μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας από τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και διατυπώνεται δημοσίως τα τελευταία χρόνια από τον ετεροθαλή αδελφό του, τον υπουργό Ενέργειας πρίγκιπα Αμπντουλαζίζ μπιν Σαλμάν (Abdulaziz bin Salman).
Εδώ και δεκαετίες, το βασίλειο εκτιμά τη συνέχεια και τη σταθερότητα, τόσο στο προσωπικό του στο πετρέλαιο όσο και στις πολιτικές που υιοθετεί. Αυτό υποδηλώνει ότι η στρατηγική του -που βασίζεται σε μια συμμαχία με τη Ρωσία και άλλους εξαγωγείς, γνωστή ως ΟΠΕΚ+, η οποία περιορίζει τις προμήθειες για να στηρίξει τις τιμές του αργού- πιθανότατα θα συνεχιστεί ανεπηρέαστη.
Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, η Νο 1 και η Νο 3 δύναμη του ΟΠΕΚ σε όρους παραγωγής αντίστοιχα, αναμένεται να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας θερμότερων διπλωματικών σχέσεων, καθώς και οι δύο βλέπουν την αξία της διατήρησης αυτής της πορείας, δήλωσε ο Χασάν Αλχασάν (Hasan Alhasan), ανώτερος συνεργάτης για την πολιτική της Μέσης Ανατολής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Έχουν επίσης θωρακίσει αυτές τις σχέσεις από την ευρύτερη περιφερειακή δυναμική, οπότε η σχέση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν φαίνεται να στέκεται στα δικά της πόδια αυτή τη στιγμή», είπε.
Αυτή είναι μια εξέλιξη που παρακολουθείται στενά από τη Ρωσία, η οποία έχει σφυρηλατήσει βαθύτερους δεσμούς και με τις δύο χώρες μετά την εισβολή της στην Ουκρανία. «Η καλύτερη επιλογή για τη Ρωσία είναι να δει τις σχέσεις μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας να βελτιώνονται περαιτέρω», δήλωσε η Έλενα Σουπονίνα, αναλύτρια της Μέσης Ανατολής με έδρα τη Μόσχα. «Αλλά υπάρχουν φόβοι ότι το Ισραήλ θα παρέμβει σε αυτό».
Μια λεπτή μεταβατική περίοδος βρίσκεται μπροστά μας για τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τον διάδοχό του. Αλλά η εγκατάσταση του 38χρονου μπορεί να βάλει τέλος σε κάποιους πολιτικούς ελιγμούς προς το παρόν, πρόσθεσε ο Αλχασάν.
«Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στη θέση του βασιλιά θα έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και μεγαλύτερο έλεγχο και επομένως θα αισθάνεται λιγότερη ανάγκη να λάβει αυστηρά μέτρα κατά των εσωτερικών διαφωνιών», είπε.