Μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία θα μπορούσε να σημαίνει ακόμη και το τέλος της ΕΕ, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές της Handelsblatt
Στρωμένος με τουλάχιστον επτά «αγκάθια» είναι στρωμένος ο δρόμος για την υλοποίηση του σχεδίου το οποίο ανακοίνωσε σήμερα (4.3.2025), πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την ενίσχυση της άμυνας της ΕΕ.
Το σχέδιο αυτό έχει δύο βασικά σκέλη: Το πρώτο προβλέπει ένα νέο κοινό ευρωπαϊκό ταμείο (κατά το μοντέλο του ταμείου της, SURE, για τον κορονοϊό) ύψους έως και 150 δισ. ευρώ για την αύξηση των αμυντικών δαπανών για να εξοπλίσει γρήγορα τα κράτη μέλη και να χρηματοδοτήσει νέες παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία. Το δεύτερο προβλέπει την εξαίρεση από τη διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος την αύξηση των αμυντικών δαπανών από κάθε χώρα – μέλος της ΕΕ χωριστά.
«Αυτή είναι η ώρα της Ευρώπης και πρέπει να την ανταποκριθούμε», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σήμερα κατά την παρουσίαση του νέου της πακέτου.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε το χθες το βράδι (3.3.2025) ότι θα σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς το Κίεβο με άμεση ισχύ, προκειμένου να αναγκάσει τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία. Η αποχώρηση των ΗΠΑ ασκεί πίεση στους Ευρωπαίους να παρέμβουν και να αντικαταστήσουν τις προμήθειες που λείπουν.
Το ταμείο που παρουσίασε η φον ντερ Λάιεν προορίζεται να παρέχει στα μέλη της ΕΕ φθηνά δάνεια για την άμυνα. Ωστόσο, ο δρόμος για την υλοποίηση του σχεδίου φον ντερ Λάιεν έχει πολλά «αγκάθια»:
1. Άλλο ταμείο για μία πανδημία και άλλο ένα ταμείο για ένα πόλεμο
Το πολεμικό ταμείο της Φον ντερ Λάιεν προορίζεται να λειτουργήσει σύμφωνα με το μοντέλο του προγράμματος εργασίας μικρής διάρκειας για τον κορονοϊό (SURE). Δηλαδή, η Κομισιόν εκδίδει νέα ομόλογα της ΕΕ που είναι εξασφαλισμένα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τα κράτη μέλη μπορούν στη συνέχεια να δανειστούν αυτά τα χρήματα με χαμηλά επιτόκια για να αγοράσουν όπλα.
Ωστόσο, αναλυτές επισημαίνουν στο newsit.gr πως είναι άλλο πράγμα να δανείζεται η ΕΕ για να δώσει στήριξη στην οικονομία λόγω μίας πανδημίας (όπως εξάλλου, έκαναν έτσι ή αλλιώς όλες οι οικονομίες του κόσμου εκείνη την περίοδο) και άλλο να επιχειρήσει να δανειστεί η ΕΕ για να καλύψει τις αμυντικές δαπάνες με ρητό ορίζοντα ένα (εκ των πραγμάτων) αβέβαιο, τόσο ως προς την έκρηξή του, όσο και ως προς την έκβαση του πόλεμο με τη Ρωσία.
2. To ταμείο της φον ντερ Λάιεν δεν δίνει κανένα πλεονέκτημα δανεισμού για τη Γερμανία
Επισημαίνεται πως το πολεμικό ταμείο της φον ντερ Λάιεν απευθύνεται κυρίως στα κράτη – μέλη που διαφορετικά θα έπρεπε να πληρώσουν υψηλότερα επιτόκια στην κεφαλαιαγορά. Ωστόσο, για χώρες με αξιολογήσεις AAA, όπως η Γερμανία, το όργανο δεν προσφέρει κανένα πλεονέκτημα.
«Είναι ένα πρώτο συμβολικό βήμα», δήλωσε ο Lucas Guttenberg του Ιδρύματος Bertelsmann στη Handelsblatt. «Μπορεί να έχει περιορισμένη διαφορά στο κόστος χρηματοδότησης για ορισμένα κράτη μέλη».
3. Αμφιβολίες για την έκβαση της σύρραξης με τη Ρωσία
Τα κράτη – μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα δάνεια από το προγραμματισμένο ταμείο για νέα βοήθεια προς την Ουκρανία, δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
«Αυτό θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να συγκεντρώσουν τη ζήτηση και να αγοράσουν από κοινού, και φυσικά με αυτόν τον πρόσθετο εξοπλισμό τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να αυξήσουν μαζικά την υποστήριξή τους στην Ουκρανία, που σημαίνει άμεσο στρατιωτικό εξοπλισμό για την Ουκρανία».
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές του newsit.gr, το παραπάνω ενδεχόμενο αποτελεί απλώς μία πιθανότητα, δεδομένου ότι είναι ορθάνοιχτο το τι θα συμβεί στην Ουκρανία το αμέσως επόμενο διάστημα, δηλαδή αν και με ποιους όρους θα υπάρξει ειρήνευση με τη Ρωσία.
4. Η Κομισιόν συστήνει αύξηση αμυντικών δαπανών, ενώ οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ετοιμάζουν μείωση
Το νέο ταμείο της ΕΕ αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ. Η Επιτροπή θέλει να ενεργοποιήσει τις «εθνικές ρήτρες έκτακτης ανάγκης», ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να αναλάβουν περισσότερα χρέη για τους δικούς τους εξοπλισμούς.
Εάν τα κράτη μέλη αύξαναν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά μέσο όρο 1,5% του ΑΕΠ, τότε οι αμυντικές δαπάνες τους θα αυξάνονταν κατά 650 δισ. ευρώ σε τέσσερα χρόνια, υπολόγισε η von der Leyen.
Ωστόσο, οι περισσότερες κυβερνήσεις σχεδιάζουν επί του παρόντος με σημαντικά χαμηλότερους αμυντικούς προϋπολογισμούς, σημειώνει η Handelsblatt.
5. Τα κονδύλια της ΕΕ δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν για αγορά όπλων
Η Φον ντερ Λάιεν επανέλαβε επίσης την πρόθεσή της να ανακατανείμει κεφάλαια από τον προϋπολογισμό της ΕΕ βραχυπρόθεσμα.
Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν την περιφερειακή χρηματοδότηση που δικαιούνται για αμυντικούς σκοπούς.
Ωστόσο, τα κονδύλια της ΕΕ δεν επιτρέπεται, κατ’ αρχήν, να χρησιμοποιηθούν για την αγορά όπλων επειδή υπάρχουν στρατιωτικά ουδέτερα κράτη μέλη και επειδή η άμυνα είναι εθνική αρμοδιότητα, σημειώνει η Handelsblatt, συμπληρώνοντας πως οι οι επενδύσεις σε υποδομές, έρευνες ή εργοστάσια εξοπλισμών θα επιτρέπονταν.
6. Ακαθόριστοι οι όροι παροχής δανείων από το νέο Ταμείο για την άμυνα
Το νέο ταμείο εξοπλισμών της ΕΕ μπορεί να αποφασιστεί με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο των κρατών – μελών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν χρειάζεται να συμφωνήσει. Θα μπορούσε επομένως να συμβεί πολύ γρήγορα, ειπώθηκε στις Βρυξέλλες.
Ακόμη και η Γερμανία, η οποία συνήθως απορρίπτει τον κοινό δανεισμό της ΕΕ, μπορεί να συμφωνήσει με την πρόταση με τη σημερινή της μορφή, αναφέρει η Handelsblatt. Δεδομένου ότι πρόκειται για επιστρεπτέα δάνεια, το χρέος της ΕΕ δεν αυξάνεται συνολικά. Η κατάσταση θα ήταν διαφορετική εάν η Koμισιόν χορηγούσε επιδοτήσεις στα κράτη – μέλη. Ωστόσο, η Κομισιόν το απέφυγε σκόπιμα για να λάβει μια γρήγορη απόφαση στο Συμβούλιο των κρατών μελών.
Ο ευρωβουλευτής του CSU, Μάρκους Φέρμπερ (Markus Ferber) ζήτησε από την Κομισιόν να επιβάλει δύο όρους στα δάνεια:
- Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επενδύουν τα χρήματα μόνο σε εξοπλισμό, όχι σε άλλες αμυντικές δαπάνες, όπως οι συντάξεις στρατιωτών
- Θα πρέπει επίσης να απαιτείται από τις κυβερνήσεις να δαπανούν ένα ελάχιστο ποσοστό του ποσού εντός της ΕΕ.
7. Στον αέρα το πακέτο των 20 δισ. ευρώ για την Ουκρανία
Ένα νέο ξεχωριστό πακέτο εξοπλισμών για την Ουκρανία, ωστόσο, είναι εκτός τραπεζιού προς το παρόν. Η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Κάγια Κάλλας και ο πρόεδρος του Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα είχαν προτείνει ένα πακέτο 20 δισ. ευρώ για την Ουκρανία, το οποίο επρόκειτο να αποφασίσουν οι αρχηγοί κυβερνήσεων της ΕΕ στην ειδική σύνοδο κορυφής την ερχόμενη Πέμπτη 6 Μαρτίου 2025.
Ωστόσο, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και ο Σλοβάκος συνάδελφός του Ρόμπερτ Φίκο ανακοίνωσαν ότι θα μπλοκάρουν τη νέα βοήθεια προς την Ουκρανία.
Μεγάλοι υποστηρικτές της Ουκρανίας, όπως η Πολωνία, η Γερμανία, οι χώρες της Βαλτικής και οι σκανδιναβικές χώρες τάσσονται καταρχήν υπέρ της συνεχιζόμενης υποστήριξης προς την Ουκρανία, αλλά τονίζουν ότι δεν είναι επείγουσα η απόφαση για αυτό, καθώς η χρηματοδότηση της Ουκρανίας και ο στρατιωτικός εξοπλισμός της είναι εξασφαλισμένη για τους επόμενους μήνες.
Αρκετοί διπλωμάτες της ΕΕ είπαν ότι η πρόταση Κάλλας και Κόστα δεν ήταν αρκετά ώριμη. Ωστόσο, περαιτέρω παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν τόσο διμερώς όσο και μέσω των νέων αμυντικών δανείων της φον ντερ Λάιεν.
Η ενδεχόμενη ήττα της Ουκρανίας και το «τέλος της ΕΕ»
Η Ουκρανία, για παράδειγμα, χρειάζεται τακτικά προμήθειες αμερικανικών πυραύλων αεράμυνας Patriot. Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να συνεχίσουν να τα αγοράζουν και να τα παραδίδουν στο Κίεβο, είπε διπλωμάτης της ΕΕ.
Η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία είναι κρίσιμης σημασίας για το μέλλον μιας ενωμένης Ευρώπης. Εάν η Ουκρανία πέσει παρά τις υποσχέσεις των Ευρωπαίων για βοήθεια, η αξιοπιστία της ΕΕ θα καταστραφεί οριστικά, προειδοποιεί υψηλόβαθμος εκπρόσωπος ενός σημαντικού κράτους μέλους, σύμφωνα με την Handelsblatt, συμπληρώνοντας πως μια ρωσική νίκη θα μπορούσε να σημαίνει ακόμη και το τέλος της ΕΕ.
Εάν, μετά την Ουάσιγκτον, οι Βρυξέλλες εγκαταλείψουν την Ουκρανία, οι Βόρειοι και Ανατολικοευρωπαίοι, που απειλούνται άμεσα από τη Ρωσία, πιθανότατα θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να βασιστεί η αλληλεγγύη της ΕΕ και έτσι η Ευρώπη λοιπόν βρίσκεται σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, αναφέρει το ίδιο δημοσίευμα.
