Τη ρηξικέλευθη πρόταση για χρήση των ευρωπαϊκών καταθέσεων (ως «κεφάλαια μόχλευσης», δηλαδή για δάνεια) για επενδύσεις -μεταξύ άλλων- στην ευρωπαϊκή άμυνα, προβλέπει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕΠ) η οποία δημοσιεύτηκε στις 5 Μαρτίου 2025, δηλαδή μία μέρα πριν την έκτακτη σύνοδο κορυφής της ΕΕ για την Ουκρανία και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας.
Η πρόταση της ΕΤΕΠ προβλέπει τη «διοχέτευση» των καταθέσεων σε «απαραίτητες πραγματικές επενδύσεις» στην οικονομία, μεταξύ αυτών και στην ευρωπαϊκή άμυνα. Eξάλλου, η απόφαση της έκτακτης συνόδου της ΕΕ (6.3.2025), αναφέρει μεταξύ άλλων, πως η Κομισιόν να εξετάσει μέτρα για την «κινητοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης» προκειμένου να γεμίσει το ταμείο των 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Το ζήτημα αυτό αναμένεται να βρεθεί στο τραπέζι των συζητήσεων στις Βρυξέλλες ενόψει και της τακτικής συνόδου κορυφής της ΕΕ στις 20 – 21 Μαρτίου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη σχετική έκθεση «οι επενδυτικές ανάγκες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σημαντικές, αλλά οι εξοικονομήσεις είναι εξίσου σημαντικές. Η βασική πρόκληση έγκειται στον τρόπο αποτελεσματικής διοχέτευσης των συνολικών αποταμιεύσεων στις απαραίτητες πραγματικές επενδύσεις διατηρώντας τα πρότυπα προληπτικής εποπτείας και διασφαλίζοντας την προστασία των επενδυτών.
Για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, η δημόσια πολιτική πρέπει να επικεντρωθεί στις επενδύσεις και στη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις ενώ ενισχύοντας επίσης την ικανότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος να απορροφά και να διαθέσει αυτά τα κεφάλαια».
Η ΕΤΕΠ κάνει μία εκτενή επισκόπηση των κλάδων στις οποίους υπάρχουν επενδυτικές ανάγκες και μεταξύ αυτών είναι και η άμυνα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Συγκεκριμένα, η έκθεση της ΕΤΕΠ αναφέρει πως «η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 έστρεψε την προσοχή στις αδυναμίες στην άμυνα της Ευρώπης ικανότητες και ανανέωσε την αποφασιστικότητα της Ευρώπης να αυξήσει τις δαπάνες για την άμυνα.
Σημαντική πρόοδος έχει γίνει από τότε. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΝΑΤΟ, όσα (επτά στον αριθμό) από τα 23 μέλη της ΕΕ που είναι επίσης μέλη του ΝΑΤΟ αναμενόταν να φτάσουν το 2% του ΑΕΠ τους, κάτι που αποτελεί στόχο αμυντικών δαπανών για το 2024.
Οι πρόσθετες δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του στόχου σε αυτές τις επτά χώρες έχουν μειωθεί περίπου 29 δισ. ευρώ. Κεφαλαιουχικές δαπάνες (σε αμυντικό εξοπλισμό και υποδομές) αυξήθηκαν στο 35% των συνολικών δαπανών.
Παρά την πρόοδο αυτή, υπάρχουν έντονες εκκλήσεις για περαιτέρω συνέχιση αυξήσεις των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων ασφάλειας και την κάλυψη των κενών που αφήνουν προηγούμενες χαμηλές επενδύσεις». Η ΕΤΕΠ επισημαίνει παρακάτω πως «χρηματοπιστωτικά συστήματα πρέπει να διοχετεύουν άφθονες αποταμιεύσεις στις απαραίτητες επενδύσεις».
Συμπληρώνει επίσης πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει άφθονες αποταμιεύσεις για τη χρηματοδότηση σημαντικών εγχώριων επενδυτικών αναγκών. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι καθαρές εγχώριες αποταμιεύσεις έχουν αυξηθεί, λόγω των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων».
«Αυτοί οι οικονομικοί πόροι φεύγουν στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς εκτρέπονται από την εγχώρια χρηματοδότηση επενδύσεις. Τα νοικοκυριά, η κύρια πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ, προτιμούν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία όπως ακίνητα και καταθέσεις, ενώ οι επιχειρήσεις έχουν μετατοπιστεί από τους καθαρούς δανειολήπτες στους καθαρούς δανειστές, αντανακλώντας τις αδύναμες επενδύσεις σε σχέση με την αποταμίευση», σημειώνει η ΕΤΕΠ.
Η ίδια έκθεση αναφέρει πως «θεσμικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από μια τράπεζα που κυριαρχείται το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τα υπανάπτυκτα συνταξιοδοτικά ταμεία, εμποδίζουν την αποτελεσματική κατανομή των αποταμιεύσεων. Η πρόκληση έγκειται στην αποτελεσματική διοχέτευση αυτών των αποταμιεύσεων σε εγχώριες παραγωγικές επενδύσεις, καθώς και στην διατήρηση υψηλής εποπτείας.
Από το 2010, οι εγχώριες αποταμιεύσεις ξεπέρασαν τις επενδύσεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέμεινε ένας καθαρός δανειστής προς τον υπόλοιπο κόσμο. Τα νοικοκυριά συνεισέφεραν κατά μέσο όρο 2,4% του ΑΕΠ της ΕΕ σε καθαρό δανεισμό από το τέλος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης έως τις αρχές του 2024, με κορύφωση το ποσοστό του 7% κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Τα νοικοκυριά της ΕΕ επενδύουν σε μεγάλο βαθμό σε ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, όπως ακίνητα και τραπεζικές καταθέσεις, με τα μετρητά να ξεπερνούν τα 11 τρισ. ευρώ το 2023. Αντίθετα, τα νοικοκυριά των ΗΠΑ διαθέτουν μεγαλύτερο μερίδιο σε μετοχές και χρηματοοικονομικά μέσα», επισημαίνεται.
Στο κάδρο και τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών ταμείων
«Υπάρχουν διάφορα στάδια για την ολοκλήρωση της χρηματοπιστωτικής αγοράς», σημειώνει η ίδια έκθεση.
«Οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών της ΕΕ είναι συντηρητικά επενδυμένες, με ισχυρή προκατάληψη για επενδύσεις στη χώρα καταγωγής τους και χαμηλές αποδόσεις, ζητώντας καινοτομία στα διαθέσιμα αποταμιευτικά και συνταξιοδοτικά προϊόντα λιανικής. Ο εταιρικός τομέας παραμένει καθαρός δανειστής για τους υπόλοιπους της οικονομίας, δείχνοντας ότι οι πλεονάζουσες εταιρικές αποταμιεύσεις δεν βρίσκουν πάντα τον δρόμο τους προς τις παραγωγικές επιχειρηματικές ευκαιρίες».
Η ΕΤΕΠ επισημαίνει πως «τα συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία μπορούν να διαδραματίσουν ισχυρότερο ρόλο στην κατεύθυνση της αποταμίευσης της ΕΕ προς την καινοτομία. Τόσο οι συνταξιοδοτικοί όσο και οι ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές θα επωφεληθούν από καλύτερες επενδύσεις ευκαιρίες για δημιουργία ιδίων κεφαλαίων (σ.σ. επιχειρήσεων) ή καινοτομία στην Ευρώπη. Οι ισχυρότερες ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές θα μπορούσαν να αποτρέψουν σημαντικό μερίδιο των αποταμιεύσεων της ΕΕ στο να φύγει στο εξωτερικό».
Στην ίδια έκθεση, αναφέρεται πιο αναλυτικά, πως «τα συνταξιοδοτικά ταμεία αποτελούν επίσης πιθανή πηγή επιχειρηματικών κεφαλαίων και χρηματοδότησης ιδιωτικών κεφαλαίων. Ωστόσο, το συνολικό μικρό τους μέγεθος περιορίζει την ικανότητά τους να οδηγούν τις διασυνοριακές επενδύσεις και τα επιχειρηματικά κεφάλαια της ΕΕ ή επενδύσεις ιδιωτικών κεφαλαίων, που είναι ζωτικής σημασίας για την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και την αποτελεσματική χρήση των αποταμιεύσεων της ΕΕ. Είναι ενδιαφέρον ότι τα συνταξιοδοτικά ταμεία της ΕΕ τείνουν να επενδύουν περισσότερο σε μετοχές εταιρειών πέρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρά εντός».
Η ΕΤΕπ επισημαίνει πως «οι ευρωπαϊκές αποταμιεύσεις συγκεντρώνονται σε καταθέσεις χαμηλής απόδοσης (δεν εισέρχονται),περιορίζονται εντός των εθνικών αγορών (δεν επεκτείνονται) και αποτυγχάνουν να προσεγγίσουν καινοτόμες εταιρείες λόγω ενός υπανάπτυκτου οικοσυστήματος επιχειρηματικών κεφαλαίων».
Η ίδια έκθεση τονίζει πως «είναι υψίστης σημασίας να αναπτυχθούν προσβάσιμα, διαφανή και προσιτά επενδυτικά προϊόντα για την αντιμετώπιση του θέματος και ενά ρυθμιστικό περιβάλλον, να ενισχυθούν οι θεσμικές επενδύσεις σε επιχειρηματικά κεφάλαια, καθώς και τα κεφάλαια μόχλευσης που παρέχονται από δημόσιες αναπτυξιακές τράπεζες όπως η ΕΤΕπ.
