Πλεόνασμα στο εμπόριο (αγαθών και υπηρεσιών) και έλλειμμα στις επενδύσεις εμφανίζει η Ελλάδα σε σχέση με την Βρετανία.
Επ΄ αφορμή της πολιτικής αλλαγής στη Βρετανία, μετά την εκλογή των Εργατικών υπό τον Κιρ Στάρμερ μετά από 14 χρόνια συνεχούς διακυβέρνησης των Συντηρητικών, αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά στις οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, τις οποίες δένει μακραίωνη και στενή οικονομική (εμπόριο, επενδύσεις) και πολιτική σχέση.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του γραφείου οικονομικών και εμπορικών υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας σε τρία βασικά πεδία (εμπόριο αγαθών, εμπόριο υπηρεσιών, άμεσες ξένες επενδύσεις) έχουν ως εξής:
1. Eμπόριο αγαθών
Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος για την Ελλάδα. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροσώπευαν το 3,9% του συνόλου των εξαγωγών μας στον κόσμο, ενώ οι εισαγωγές το 0,9%.
Έτσι, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν για την Ελλάδα ο 7 ος πελάτης και ο 21 ος προμηθευτής, έχοντας κερδίσει μερίδιο σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο (το 2021 ήταν 9 ος πελάτης και 22ος προμηθευτής). Μικρότερη είναι η βαρύτητα της Ελλάδας στο εξωτερικό εμπόριο του Ηνωμένου Βασιλείου, αφού σύμφωνα με τη βρετανική στατιστική υπηρεσία, το 2022 ήταν ο 45 ος εξαγωγικός προορισμός αγαθών (0,2% επί του συνόλου των βρετανικών εξαγωγών αγαθών) και ο 48ος προμηθευτής (0,2% του συνόλου).
Το διμερές εμπορικό ισοζύγιο είναι πλεονασματικό για την Ελλάδα και το 2022. Ανήλθε σε 584,7 εκ. λίρες σύμφωνα με τη βρετανική Υπηρεσία Εσόδων και Τελωνείων (HMRC) και σε 1,3 δισ. ευρώ σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.
Η αλλαγή του τρόπου συλλογής των στοιχείων εξωτερικού εμπορίου όταν το Ηνωμένο Βασίλειο κατέστη τρίτη χώρα οδήγησε σε σημαντική ασυμμετρία μεταξύ των στατιστικών στοιχείων εμπορίου ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου, με τη σημαντικότερη, ως προς τις ελληνικές εξαγωγές στη χώρα για το 2022, να εντοπίζεται στο κεφάλαιο 27 (ορυκτά καύσιμα, λάδια και προϊόντα απόσταξης).
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 η εν λόγω κατηγορία αντιπροσώπευε το πρώτο εξαγόμενο από την Ελλάδα είδος, με αξία 581,3 εκ. ευρώ.
Κατά τη βρετανική Υπηρεσία Εσόδων και Τελωνείων (HMRC), οι βρετανικές εισαγωγές από την Ελλάδα αυτής της κατηγορίας ανήλθαν σε 105 εκ. λίρες, ή 123,2 εκ.
Στην ανάλυση που ακολουθεί χρησιμοποιούνται τα στοιχεία της HMRC. Το 2022 η αξία των βρετανικών εισαγωγών από την Ελλάδα ανήλθε σε 1,478 δισ. λίρες, έναντι 859,5 εκ. το προηγούμενο έτος, αύξηση 72%.
Οι κυριότερες κατηγορίες ελληνικών εξαγόμενων προϊόντων στη χώρα ήταν:
- φάρμακα
- ηλεκτρικά μηχανήματα και εξοπλισμός (ηλεκτρικοί αγωγοί, σύρματα και καλώδια)
- γαλακτοκομικά (φέτα και γιαούρτι)
- αλουμίνιο και τεχνουργήματα (κυρίως πλάκες, ταινίες και φύλλα)
- παρασκευάσματα λαχανικών, καρπών και φρούτων (κυρίως ελιές)
- ορυκτά καύσιμα, χαλκός και τεχνουργήματα από χαλκό (σωλήνες)
- πλαστικές ύλες και τεχνουργήματα (κυρίως πλάκες, φύλλα, ταινίες κλπ. από πολυπροπυλένιο), αλάτι, θείο, γαίες, πέτρες (κυρίως ελαφρόπετρα) διάφορα παρασκευάσματα διατροφής.
Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σε αξία και όγκο εξαγωγών ταυτόχρονα καταγράφονται σε ορυκτά καύσιμα, αερόπλοια, μαργαριτάρια – πολύτιμες – ημιπολύτιμες πέτρες και αλουμίνιο. Αύξηση αξίας εξαγωγών με μείωση του όγκου τους (αύξηση της τιμής των προϊόντων παρά του όγκου εξαγωγών) καταγράφεται κυρίως στις κατηγορίες οργάνων και συσκευών οπτικής, μέτρησης και ελέγχου, γαλακτοκομικών, πλαστικών και ενδυμάτων.
Τέλος, οι ελληνικές εξαγωγές φαρμακευτικών αυξήθηκαν σε όγκο αλλά μειώθηκαν σε αξία.
Συνολικά οι εξαγωγές τροφίμων το 2022 ανήλθαν σε 425,7 εκ. λίρες, ή 28,8% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ η αύξηση της αξίας τους σε σχέση με το 2021 ήταν σχεδόν διπλάσια από αυτή του όγκου (αύξηση εξαγωγών κατά 41,7% στην αξία και κατά 23,7% στον όγκο). Δεύτερη μεγάλη εξαγωγική κατηγορία ήταν τα μέταλλα και τα προϊόντα τους (282,4 εκ. λίρες ή 19,1% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών στο ΗΒ) και ακολούθησαν χημικά και πλαστικά (268 εκ. λίρες, 18,1% του συνόλου), άλλα βιομηχανικά (254,6 εκ. λίρες, 17,2% του συνόλου) και ορυκτά προϊόντα (164,5 εκ., 11,1% του συνόλου).
Σε επίπεδο οκταψήφιας ανάλυσης, πρώτο εξαγόμενο ελληνικό προϊόν στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι τα φάρμακα με μορφή δόσεων για λιανική πώληση (141,1 εκ. λίρες), αύξηση σε όγκο κατά 27,8% σε σχέση με το 2021, αλλά μείωση σε αξία κατά 2,4%.
Ακολουθούν οι ευθείς σωλήνες χαλκού (75,4 εκ.), για τους οποίους η αξία των εξαγωγών αυξήθηκε ταχύτερα από τον αντίστοιχο όγκο και τα βαριά έλαια πετρελαίου (74,4 εκ.). Στην τέταρτη θέση με 59,3 εκ. λίρες βρίσκεται η φέτα, που παραμένει το σημαντικότερο εξαγόμενο ελληνικό τρόφιμο στο ΗΒ, με δεύτερο τις παρασκευασμένες ελιές (30,8 εκ.) και τρίτο τα παρασκευάσματα διατροφής (29,1 εκ.), όλα σε ανοδική πορεία, ενώ ακολουθούν γιαούρτια διάφορων ειδών με μεικτή εικόνα σε σχέση με το 2021.
Το 2022 οι βρετανικές εξαγωγές στην Ελλάδα αυξήθηκαν για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια. Διαμορφώθηκαν σε 893,1 εκ. λίρες, αύξηση 24,9% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.
Τα κυριότερα εξαγόμενα από το Ηνωμένο Βασίλειο προς την Ελλάδα προϊόντα το 2022 ήταν πυρηνικοί αντιδραστήρες (στρόβιλοι διαφόρων ειδών), αυτοκίνητα, οινοπνευματώδη (ουίσκι και τζιν), αλουμίνιο και τεχνουργήματα, όπλα, χαλκός και τεχνουργήματα (κυρίως απορρίμματα και θραύσματα), όργανα και συσκευές μέτρησης και ελέγχου (κυρίως μέρη και εξαρτήματα μετρητών), ηλεκτρικές μηχανές, δεψικά και βαφικά εκχυλίσματα, πλαστικά και χημικά.
2. Εμπόριο υπηρεσιών
Διαχρονικά, η Ελλάδα έχει πλεονασματικό ισοζύγιο υπηρεσιών με το Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με τη βρετανική στατιστική υπηρεσία, το 2022 οι βρετανικές εισαγωγές υπηρεσιών από την Ελλάδα ανήλθαν σε 6,023 δισ. λίρες, αύξηση 150% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο, οπότε ακόμα ο τουρισμός δεν είχε ανακάμψει από την πανδημία.
Καθώς οι βρετανικές εξαγωγές υπηρεσιών στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 55% το ίδιο διάστημα, το ισοζύγιο παρέμεινε πλεονασματικό για την Ελλάδα κατά 3,628 δισ. λίρες. Τα στοιχεία της Eurostat καταδεικνύουν ηπιότερη αύξηση 67% στις ελληνικές εισπράξεις και 18% στις πληρωμές το 2022, με το ισοζύγιο πλεονασματικό για την Ελλάδα κατά 2,981 δισ. ευρώ (αύξηση 114%).
Οι Βρετανοί είναι παραδοσιακά μεταξύ των σημαντικότερων πελατών για το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Ξεπερνώντας το προ πανδημίας επίπεδο, το 2022 το Ηνωμένο Βασίλειο καέστη η κορυφαία χώρα προέλευσης αφίξεων στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύοντας το 15% του συνόλου. Παρέμεινε πάντως δεύτερη, μετά τη Γερμανία, ως πηγή τουριστικών εισπράξεων με 18% του συνόλου.
Εκτιμάται ότι περίπου 60 ελληνικές εταιρίες διαθέτουν γραφεία αντιπροσώπευσης στο Λονδίνο, τα οποία δραστηριοποιούνται τόσο προς την βρετανική όσο και την διεθνή αγορά.
Η Ελλάδα έχει επιτύχει μερικό επαναπατρισμό ναυτιλιακών εταιρειών όχι τόσο λόγω των αλλαγών στο βρετανικό φορολογικό καθεστώς (non-doms) αλλά περισσότερο μέσω κινήτρων και κυρίως μέσω των ανταγωνιστικών ρυθμίσεων του Ν. 4646/2019, ο οποίος παρέχει στους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού υψηλού εισοδήματος (δεν περιλαμβάνονται δηλαδή μόνο εισοδήματα από τη ναυτιλία), αξιόλογα κίνητρα για τη μεταφορά της φορολογικής τους κατοικίας στην Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι 20 – 30 Έλληνες πλοιοκτήτες εξακολουθούν να κάνουν χρήση των διατάξεων non-dom στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ανεξάρτητα από τον τόπο εγκατάστασης, η ελληνική ναυτιλία παραμένει σημαντική για το ΗΒ, καθώς το City προσφέρει ένα μεγάλο πλέγμα χρηματοδοτικών, ασφαλιστικών και νομικών υπηρεσιών στον κλάδο.
Το 2022 η Ελλάδα αγόρασε από το ΗΒ κυρίως υπηρεσίες μεταφορών (28,7% του συνόλου), ταξιδιωτικές υπηρεσίες (28,6%), υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, πληροφορικής και πληροφόρησης (9,4%), χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (8,9%) και λοιπές επιχειρηματικές υπηρεσίες (7,8%).
3. Άμεσες επενδύσεις
Επενδύσεις της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο
Μείωση επενδύσεων τα τελευταία χρόνια καταδεικνύουν τα στοιχεία της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας και της Τράπεζας της Ελλάδος.
Σύμφωνα με την πρώτη, το 2021 η διεθνής επενδυτική θέση της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο, με την εξαίρεση των μη ανακοινώσιμων στοιχείων, συγκεντρώθηκε στους τομείς των επαγγελματικών υπηρεσιών (44 εκ. λίρες), χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (23 εκ.) και του λιανικού και χονδρικού εμπορίου (5 εκ.).
Υποχρεώσεις των Ελλήνων επενδυτών προς τις βρετανικές επιχειρήσεις άμεσης επένδυσης υψηλότερες από τις αντίστοιχες απαιτήσεις καταδεικνύουν τα στοιχεία της ΤτΕ, σύμφωνα με τα οποία το 2021 το καθαρό απόθεμα των ελληνικών άμεσων επενδύσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθε σε -987 εκ. ευρώ.
Σημαντικές ελληνικών συμφερόντων επενδύσεις στο ΗΒ είναι, μεταξύ άλλων, αυτές των ΒΙΟΧΑΛΚΟ (παραγωγική εταιρεία Bridgnorth Aluminium και εμπορική Metal Agencies), Πλαστικά Θράκης (Don & Low), Alpha Bank, Alumil, Kleemann, Metka, Τιτάν και ΦΑΓΕ.
Επενδύσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα
Υποτονική εμφανίζεται η βρετανική επενδυτική δραστηριότητα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας, με την επενδυτική θέση της χώρας στην Ελλάδα να ανέρχεται σε 1,814 δισ. λίρες το 2021. Αντίστοιχη και η εικόνα από την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία εκτιμά τα καθαρά αποθέματα βρετανικών επενδύσεων στην Ελλάδα σε 1,447 δισ. ευρώ το 2021.
Βρετανικές εταιρείες έχουν επενδύσει στην Ελλάδα σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες (Vodafone), το λιανικό εμπόριο ( JD Sports Fashion – Cosmos Sport, BC Partners – Pet City), η υγεία (GlaxoSmithKline, AstraZeneca, BC Partners – Pharmathen), ο τουρισμός, οι κτηματομεσιτικές υπηρεσίες (συμμετοχή της Brevan Howard Asset Management LLP στην Orilina Properties Real Estate Investment Company το 2019), οι χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες (πώληση της Piraeus Insurance and Reinsurance Brokerage S.A. στην Matrix Insurance and Reinsurance Brokers S.A. το 2019), η πρωτογενής παραγωγή (συμμετοχή της Lamex Food Group στην Alterra Lamex), και η 29 ενέργεια (επενδύσεις των Hive Energy και Lightsource BP σε έργα ηλιακής ενέργειας και εξαγορά από την SSE Renewables του χαρτοφυλακίου χερσαίων αιολικών της Siemens Gamesa στην Ελλάδα. Επίσης, η BP συμμετέχει με 20% στη μετοχική σύνθεση του TAP, ενώ η βρετανική Solarcentury – που εξαγοράστηκε από τη νορβηγική Statkraft – έλαβε το 2019 έγκριση κατασκευής και λειτουργίας φωτοβολταϊκών σταθμών σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα).
Οι υπηρεσίες, κυρίως οι χρηματοοικονομικές, συγκεντρώνουν το ισχυρότερο βρετανικό επενδυτικό ενδιαφέρον στην Ελλάδα. Λοιπά βιομηχανικά προϊόντα και η ομάδα πετρέλαιο – χημικά – φαρμακευτικά – πλαστικά ακολουθούν σε μικρότερη κλίμακα.
Σταθερά αυξητική εμφανίζεται η πορεία των επενδύσεων του ΗΒ στον ελληνικό τομέα ακινήτων, σύμφωνα με την ΤτΕ. Το ύψος τους ανήλθε σε 49 εκ. ευρώ το 2021. Πέραν των επενδύσεων βρετανικών επιχειρήσεων, ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τομέας των επενδύσεων ιδιωτών σε ακίνητα και δη στη θερινή κατοικία. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα Wealth and Assets Survey της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας, το ποσοστό των νοικοκυριών στη Μεγάλη Βρετανία (δηλαδή, όλες οι χώρες πλην της Βόρειας Ιρλανδίας) που δηλώνουν ότι διαθέτουν ιδιοκτησία ακινήτων στο εξωτερικό παραμένει σταθερά στο 3% μεταξύ 2006 και 2020, που αντιστοιχεί σε 680 χιλ. Νοικοκυριά.