Το «ελληνικό παράδοξο»: Αυξάνονται οι εξαγωγές με ύφεση, μειώνονται με ανάπτυξη – Οι «διαφορετικές» αναγνώσεις των στοιχείων

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ εχθές (7.2.2024) για το εξαγωγικό εμπόριο της χώρας, επεφύλασσαν ένα παράδοξο: ενώ η Ελλάδα το 2023 κατέγραψε ισχυρή ανάπτυξη, στην τελική καταμέτρηση οι εξαγωγές της μειώθηκαν για το σύνολο του δωδεκαμήνου. Και τούτο, μάλιστα, ενώ στο μεγαλύτερο διάστημα της χρονιάς προβλεπόταν άνοδος τους από το οικονομικό επιτελείο.

Μια προσεκτικότερη ματιά σε βάθος δεκαπενταετίας, δηλαδή μέσα από τα «κύματα» της μνημονιακής ύφεσης, πανδημίας, ενεργειακής κρίσης αλλά και ανάκαμψης της Ελλάδας, παρατηρείται πως το παράδοξο αυτό είναι συχνό φαινόμενο, όπως δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Συγκεκριμένα:

• Aρχής γενομένης του 2009, έτος που ξεσπά η κρίση χωρίς όμως να έχει εκδηλωθεί στην πλήρη έκταση της (μνημόνια, ύφεση κλπ.) οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 17,8% και η αξία τους υποχώρησε σε 14,319 δισ. ευρώ έναντι 17,428 δισ. ευρώ στο 2008, όταν και είχαν αυξηθεί κατά 1,1% έναντι του 2007.
• Oι εξαγωγές στο δωδεκάμηνο του 2010 αυξήθηκαν κατά 7,5% περίπου σε σχέση με το 2009 με αξία άνω των 15 δισ. ευρώ.
• Το 2011 σε απόλυτους αριθμούς αξίας συναλλαγών αποτέλεσε χρονιά ρεκόρ για τις ελληνικές εξαγωγές, κλείνοντας στα 22,4 δισ. ευρώ, με πετρελαιοειδή. Η συνολική αύξηση (χωρίς τα πετρελαιοειδή) διαμορφώθηκε σε ετήσια βάση στα επίπεδα του 9,7%.
• To 2012 σε επίπεδο δωδεκαμήνου, η συνολική αξία των εξαγωγών χωρίς τα πετρελαιοειδή, παρουσίασε αύξηση 5,1% στη συνολική αξία εξαγωγών στα 17 δισ. ευρώ.
• Το κομβικό έτος 2013, καθώς τα μνημόνια βρίσκονται σε πλήρη επίδραση επί της ελληνικής οικονομίας, καταγράφεται εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών μείωση κατά 2,2% στα 16,81 δισ. ευρώ.
• Το 2014, η συνολική αξία των ελληνικών εξαγωγών ξεπέρασε τα 27 δισ. ευρώ (με τα πετρελαιοειδή) με μικρή υποχώρηση της τάξης του 1,4%. Αν μάλιστα, εξαιρεθούν από τον υπολογισμό τα πετρελαιοειδή, τα στοιχεία δείχνουν οριακή αύξηση κατά 0,1%, στα 16,9 δισ. ευρώ το 2014 .
• Για το 12μηνο του 2015 προκύπτει μείωση της συνολικής αξίας των ελληνικών εξαγωγών κατά 5,1% στα 25,8 δισ. ευρώ. Αν όμως εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή, προκύπτει αύξηση της τάξης του 8,2% στα 18,28 δισ. ευρώ.
• Σε επίπεδο 2016, η συνολική αξία των εξαγωγών διαμορφώθηκε στα 25,41 δισ. ευρώ υποχωρώντας κατά 1,8%, εξαιτίας κυρίως των διακυμάνσεων στις διεθνείς τιμές των πετρελαιοειδών. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, προκύπτει αύξηση εξαγωγών κατά 225,5 εκατ. ευρώ, στα 18,59 δισ. ευρώ.
• Οι εξαγωγές συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών στο σύνολο του 2017 αυξήθηκαν κατά 13,2% και ανήλθαν στα 28,83 δισ. ευρώ. Ρεκόρ κατέγραψαν οι ελληνικές εξαγωγές και χωρίς να υπολογιστούν τα πετρελαιοειδή. Συγκεκριμένα, η αξία των εξαγωγών με εξαίρεση τα πετρελαιοειδή στο σύνολο του 2017 ενισχύθηκε κατά 7,1% ή κατά 1,32 δισ. ευρώ και έφθασε στα 19,98 δισ. ευρώ.
• Συνολικά για το 2018, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 4,54 δισ. ευρώ ή κατά 15,7% και ανήλθαν σε 33,42 δισ. ευρώ από 28,88 δισ. ευρώ. Χωρίς τα πετρελαιοειδή οι εξαγωγές αυξήθηκαν στα 22,15 δισ. ευρώ από 20,01 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 2,14 δισ. ευρώ ή κατά 10,7%.
• Για το 2019 καταγράφηκε μικρή άνοδος καθώς οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 329,1 εκατ. ευρώ ή κατά 1% και ανήλθαν σε 33,80 δισ. ευρώ από 33,47 δισ. ευρώ, δηλαδή ξεπέρασαν το περσινό ιστορικό ρεκόρ εξωστρέφειας. Χωρίς τα πετρελαιοειδή παρατηρήθηκε ακόμα μεγαλύτερη αύξηση στα 23,24 δισ. ευρώ από 22,20 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 1,04 δισ. ευρώ ή κατά 4,7%.
• Το πανδημικό έτος 2020, οι εξαγωγές παρουσιάστηκαν μειωμένες κατά 3,16 δισ. ευρώ, ή 9,3%, ανερχόμενες στο ποσό των 30,705 δισ. ευρώ. Εξαιρώντας τα πετρελαιοειδή η εξαγωγική επίδοση των υπόλοιπων προϊόντων ήταν ανοδική. Συγκεκριμένα, αυτή διαμορφώθηκε σε 24,047 δισ. ευρώ σημειώνοντας αύξηση 3,2%.
• Οι εξαγωγές για το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2021, χωρίς τα πετρελαιοειδή, κινήθηκαν ανοδικά σε σχέση με το 2020, στα 28,87 δισ. ευρώ αυξημένες κατά 19,7%.
• Ισχυρή ήταν η αύξηση των εξαγωγών της χώρας για το δωδεκάμηνο του 2022 καθώς ενισχύθηκαν κατά 36,7% και ανήλθαν σε 54,68 δισ. ευρώ. Ομοίως, χωρίς τα πετρελαιοειδή, είναι αξιοσημείωτο ότι παρά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι εξαγωγές κινήθηκαν ανοδικά σε σχέση με το 2021, στα 35,16 δισ. ευρώ, δηλαδή αυξημένες κατά 21,4%.
• Τέλος, για το 2023 η συνολική αξία των εξαγωγών ανήλθε στο ποσό των 50,920 δισ. ευρώ έναντι 55,762.2 δισ. ευρώ κατά το ίδιο διάστημα του έτους 2022, παρουσιάζοντας μείωση, σε ευρώ 8,7%. Η αντίστοιχη αξία χωρίς τα πετρελαιοειδή παρουσίασε μείωση κατά 1,071.3 δισ. ευρώ, δηλαδή 3%.

Όπως γίνεται σαφές από τα παραπάνω, ακόμα και τα έτη της βαθιάς κρίσης, με λίγες εξαιρέσεις, οι ελληνικές εξαγωγές κινήθηκαν ανοδικά. Σε σχέση με το 2008, οπότε και άρχισε η κρίση, οι ελληνικές εξαγωγές το 2013 είχαν αυξηθεί κατά 29,12% (ή κατά 56,6% από τα χαμηλά του 2009), ενώ κατά την δεκαετία των εξαγωγών 2004-2013 υπήρξε αύξηση κατά 109%. Εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών, σε σχέση με το 2004 οι ελληνικές εξαγωγές το 2013 εμφανίζονται αυξημένες κατά 39,35%, ενώ σε σχέση με το 2009 η αύξηση διαμορφώνεται στο +21,6%.

Oι «διαφορετικές» αναγνώσεις των στοιχείων

Ωστόσο, για το 2023, εφόσον όλη την χρονιά γινόταν λόγος για μεγάλη βελτίωση των ελληνικών εξαγωγών, πώς έκλεισε τελικά με πτώση τους, παρά την ανάπτυξη;

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να επισημανθεί πως υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι που μπορούν να προσεγγιστούν τα ίδια στοιχεία.

Σε ένα πρώτο επίπεδο, εξαρτάται αν τα μεγέθη υπολογίζονται σε ονομαστικούς ή σε πραγματικούς όρους.

Όταν ο υπολογισμός γίνεται σε ονομαστικούς όρους, σε τρέχουσες τιμές, σημαίνει πως δεν λαμβάνει υπόψη τον υψηλό πληθωρισμό, «διαβάζοντας» αύξηση της αξίας των εξαγωγών, ακόμα και αν ο όγκος των εξαχθέντων εμπορευμάτων μετρούμενος σε μονάδες, έχει μειωθεί ή μείνει σταθερός.

Κατά δεύτερον, παίζει ρόλο με ποιο έτος γίνεται η σύγκριση. Όταν ως έτος βάσης λαμβάνεται το 2020, που λόγω πανδημίας καταγράφηκε μεγάλη μείωση των εξαγωγών, τότε τα μεγέθη εμφανίζονται διογκωμένα.

Επί παραδείγματι, αν εξεταστούν τα δεδομένα του 2022, μπορεί να διαπιστωθεί πως αυξήθηκαν μεν οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 2022 σε τρέχουσες τιμές, συμπεριλαμβάνοντας τον πληθωρισμό, αλλά πολύ λίγο σε σταθερές «αποπληθωρισμένες» τιμές, σε σχέση με το 2019, το οποίο χρησιμοποιείται ως το τελευταίο έτος προ της πανδημίας.

Επιπλέον, σημασία έχουν τα μεγέθη αν συμπεριλαμβάνουν τα πετρελαιοειδή ή όχι. Και τούτο, διότι για τις ελληνικές εξαγωγές λόγω διυλιστηρίων καλύπτουν ένα πολύ σημαντικό τμήμα τους, σταθερά ανάμεσα σε 20%-30%, την στιγμή που είναι εξαιρετικά ευμετάβλητα προϊόντα στις τιμές τους, και υπόκεινται σε σημαντικές διακυμάνσεις, ελέω πολέμων, άλλων γεωπολιτικών αναταράξεων, φυσικών καταστροφών, προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες κλπ., έχοντας την «ικανότητα» να καταβυθίσουν ή να εκτοξεύσουν την συνολική αξία των εξαγωγών.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το 2020, όταν και οι εξαγωγές μαζί με τα πετρελαιοειδή εμφανίζονται να μειώθηκαν, αλλά με την συμπερίληψη τους εμφανίζονται αυξημένες.