Μόναχο: Η οικονομική διάσταση της «Διάσκεψης Ασφαλείας»

Η πρώτη σημαντική διεθνής πολιτική συνάντηση μετά το Νταβός στην Ελβετία είναι εκείνη που ξεκινά σήμερα (16.2.24) στο Μόναχο («Διάσκεψη Ασφαλείας», Munich Security Conference).

Η ετήσια Διάσκεψη του Μονάχου έχει κατά βάση πολιτικό χαρακτήρα. Αλλά δεδομένου ότι η διεθνής πολιτική ασχολείται, κατά προτεραιότητα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν, με τον πόλεμο, ο οποίος έχει δραματικά αποτελέσματα στην οικονομία (πχ αύξηση τιμών ενέργειας) είναι προφανές πως και αυτή η Διάσκεψη του Μονάχου έχει βαθιά «οικονομικό» χαρακτήρα.

Την… αρχή έκανε ο διεκδικητής της προεδρίας των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δήλωσε προ ημερών πως οι ΗΠΑ δεν θα υπερασπίζονται πλέον τα μέλη που αθετούν τις (οικονομικές) υποχρεώσεις του στο ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας (εφόσον επανεκλεγεί).

Περισσότεροι από 180 υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών αναμένονται στη βαυαρική πρωτεύουσα, μεταξύ των οποίων η αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Καμάλα Χάρις, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς.

Ποια θέματα θα συζητηθούν;

Υπάρχουν περισσότερες κρίσεις, συγκρούσεις και προκλήσεις από ποτέ άλλοτε στα 60 χρόνια από την έναρξη της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια, δήλωσε ο πρόεδρος της MSC Christoph Heusgen. Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο.

Ωστόσο, η Διάσκεψη για την Ασφάλεια θα επικεντρωθεί επίσης σε κρίσεις που δεν βρίσκονται τόσο πολύ στο επίκεντρο της δημοσιότητας στη Δύση, όπως οι πόλεμοι και οι συναφείς λιμοί στη Σομαλία και το Σουδάν ή η βία των συμμοριών στην Αϊτή.

Συνολικά, στο κύριο πρόγραμμα θα υπάρξουν περίπου 60 φόρουμ με περίπου 250 ομιλητές.

Αυτό περιλαμβάνει επίσης μια διευρυμένη έννοια της ασφάλειας, θέματα όπως η κλιματική, διατροφική και ενεργειακή ασφάλεια, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η κλιμακούμενη σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν βρίσκεται επίσης στην ημερήσια διάταξη.

Πριν από την έναρξη της συνάντησης, μια ομάδα επιφανών ηλικιωμένων πολιτικών, καλλιτεχνών, επιστημόνων και μάνατζερ έγραψε μια ανοιχτή επιστολή προς τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων καλώντας τους να μην κλείνουν τα μάτια στις υπαρξιακές απειλές για την ανθρωπότητα και να σκέφτονται πέρα από βραχυπρόθεσμους πολιτικούς κύκλους.

Οι πανδημίες, οι πόλεμοι στους οποίους συζητείται ανοιχτά η χρήση πυρηνικών όπλων και η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) αποτελούν δυνητικούς κινδύνους για εκατομμύρια ανθρώπους, αναφέρεται στην επιστολή.

«Βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού», προειδοποιούν οι υπογράφοντες, στους οποίους περιλαμβάνονται ο διευθύνων σύμβουλος της MSC Heusgen, ο πρώην γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, η πρώην πρόεδρος της Ιρλανδίας, Mary Robinson, ο Charles Oppenheimer, εγγονός του «εφευρέτη» των πυρηνικών όπλων, ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας, Gordon Brown και η τραγουδίστρια Annie Lennox.

Ποιος έρχεται στο Μόναχο;

Το κυρίαρχο θέμα της διάσκεψης θα είναι η παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε κανόνες και το κράτος δικαίου, ακόμη και αν αυτό αμφισβητείται από αυτοκράτορες όπως ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Γκουτέρες θα ανοίξει τις MSC την Παρασκευή.

Από τις ΗΠΑ αναμένεται να συμμετάσχουν η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις, ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν και μεγάλος αριθμός Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών μελών του Κογκρέσου. Η ομιλία της Χάρις σήμερα (16.2.2024) είναι πιθανό να προσελκύσει ιδιαίτερη προσοχή. Λίγο πριν από το συνέδριο, η αμερικανική Γερουσία είχε ήδη ανοίξει το δρόμο για νέα υποστήριξη προς την Ουκρανία και το Ισραήλ. Ωστόσο, η έγκριση της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία εκκρεμεί ακόμη, θεωρείται ως το μεγαλύτερο εμπόδιο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι έρχεται στο Μόναχο το Σάββατο (17.01.24), όπως εξήγησε το προεδρικό γραφείο στο Κίεβο. Κυβερνητικοί εκπρόσωποι από τη Ρωσία δεν θα είναι παρόντες στο Μόναχο, αλλά η Σάνα Νέμτσοβα, η κόρη του δολοφονημένου Ρώσου πολιτικού της αντιπολίτευσης Μπόρις Νέμτσοφ, επιβεβαίωσε την παρουσία της.

Από το Ισραήλ αναμένεται να παρευρεθούν ο πρόεδρος Izchak Herzog και η σύζυγός του, ενώ έχει προσκληθεί και ο Παλαιστίνιος πρωθυπουργός Mohammad Shtayeh.

Η Κίνα θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Εξωτερικών Wang Yi, ο οποίος είχε ήδη ταξιδέψει στο Μόναχο πέρυσι. Από την Ταϊβάν δεν έχουν προσκληθεί μέλη της κυβέρνησης, αλλά εκπρόσωποι των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εκπροσωπηθεί από την Πρόεδρο της Επιτροπής Ursula von der Leyen, τον Επίτροπο Εξωτερικών Υποθέσεων Josep Borrell και τον Βέλγο Πρωθυπουργό Alexander de Croo ως Πρόεδρο του Συμβουλίου.

Το Σάββατο (θα μιλήσει ο ομοσπονδιακός καγκελάριος Olaf Scholz, ενώ θα συμμετάσχουν επίσης οι ομοσπονδιακοί υπουργοί Annalena Baerbock (Εξωτερικών), Robert Habeck (Οικονομικών), Karl Lauterbach (Υγείας), Christian Lindner (Οικονομικών), Boris Pistorius (Άμυνας), Svenja Schulze (Ανάπτυξης) και Bettina Stark-Watzinger (Έρευνας).

Φυσικά, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, θα είναι επίσης εκεί. Σήμερα θα παραχωρήσει κοινή συνέντευξη Τύπου με την Πρόεδρο της Επιτροπής της ΕΕ, von der Leyen και τον Υπουργό Πρόεδρο της Βαυαρίας, Markus Söder. Αύριο, θα συμμετάσχει σε πάνελ με θέμα «Το μέλλον της Ουκρανίας και η διατλαντική ασφάλεια».

Σύμφωνα με τους διοργανωτές, θα παρευρεθούν συνολικά περίπου 180 κυβερνητικοί εκπρόσωποι, μεταξύ των οποίων περίπου 70 συμμετέχοντες από τον λεγόμενο «παγκόσμιο Νότο», όπως οι πρόεδροι της Γουατεμάλας, της Γκάνας και της Κολομβίας, ο βασιλιάς της Ιορδανίας και ο υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας.

Πώς αντιπροσωπεύεται η οικονομία στο Μόναχο;

Λίγες ημέρες πριν από την MSC, το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) στο Λονδίνο δημοσίευσε νέα στοιχεία για τις παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες. Λαμβάνοντας υπόψη τους πολλούς πολέμους και την αβέβαιη παγκόσμια κατάσταση, αυτές αυξήθηκαν κατά εννέα τοις εκατό σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ανήλθαν σε 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Κατά συνέπεια, η αμυντική βιομηχανία θα εκπροσωπηθεί επίσης έντονα στο Μόναχο, συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων εκπροσώπων των Airbus, Boeing, Fincantieri, Helsing, Hensoldt, MBDA, NKDS, Rheinmetall και Saab.

Ωστόσο, η Allianz, η Apple, η Bayer, η BCG, η BP, η Deutsche Bank, η Goldman Sachs, η Henkel, η Hypo-Vereinsbank, η Infineon, η McKinsey, η Merck, η Microsoft, η Oracle, η Porsche, η SAP, ο όμιλος Schwarz, η Siemens Energy και άλλες γνωστές εταιρείες θα εκπροσωπηθούν επίσης σε περίοπτη θέση.

Ποια είναι η αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης ασφαλείας στον κόσμο;

Οι συντάκτες της έκθεσης του Μονάχου για την ασφάλεια 2024, η οποία δημοσιεύεται ταυτόχρονα με τη διάσκεψη για την ασφάλεια, πιστεύουν ότι η βασισμένη σε κανόνες τάξη πραγμάτων στον κόσμο βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν βλέπουν πλέον τα οφέλη της διεθνούς συνεργασίας, αλλά αντίθετα ενδιαφέρονται πρωτίστως για το δικό τους όφελος και φοβούνται ότι θα επωφεληθούν λιγότερο από τη συνεργασία σε σχέση με άλλους.

Η πολιτική θεωρείται όλο και περισσότερο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος – αν ένα μέρος εξασφαλίζει μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας, αυτό γίνεται αναπόφευκτα εις βάρος των άλλων. Αυτός ο τρόπος σκέψης αντικαθιστά το ιδανικό μιας τάξης που βασίζεται σε κανόνες για την από κοινού διεύρυνση της «τούρτας» και την αύξηση της παγκόσμιας ευημερίας.

Ο επικεφαλής της MSC Heusgen μίλησε για «αλλοπρόσαλλη δήλωση», αλλά υπενθύμισε επίσης ότι ο Τραμπ είχε ήδη καλέσει τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να κάνουν τα «μαθήματά» τους κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρόεδρος. Τώρα το τόνισε για άλλη μια φορά «με τον δικό του τρόπο», δήλωσε ο Heusgen.

Οι ΗΠΑ επενδύουν το 3,5% της οικονομικής τους παραγωγής στην άμυνα, ενώ πολλοί Ευρωπαίοι – συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας – δεν έχουν επιτύχει ούτε τον στόχο του 2% του ΝΑΤΟ εδώ και πολύ καιρό. Αυτό είναι δύσκολο να εξηγηθεί στους Αμερικανούς φορολογούμενους.

Συνεπώς, το Μόναχο θα ασχοληθεί επίσης με το ερώτημα πώς οι Ευρωπαίοι μπορούν να γίνουν πιο ανεξάρτητοι από τον μεγάλο σύμμαχό τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όσον αφορά την πολιτική ασφαλείας. Ο Heusgen τόνισε ότι αυτό περιλαμβάνει επίσης, για παράδειγμα, τη σοβαρή συζήτηση της προσφοράς του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron να γλιστρήσει κάτω από τη γαλλική πυρηνική ασπίδα.

Εκτός από τα δημόσια φόρουμ, υπάρχουν και συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις, για παράδειγμα για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία;

Ο κύριος στόχος της διάσκεψης είναι η προώθηση του διαλόγου σε διάφορα επίπεδα, και χάρη στον μεγάλο αριθμό επιφανών προσκεκλημένων, υπάρχουν άφθονες ευκαιρίες γι’ αυτό. Επισήμως, στο περιθώριο της διάσκεψης έχει προγραμματιστεί συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των επτά σημαντικότερων βιομηχανικών χωρών (G7).

Ο πρόεδρος της MSC Heusgen δεν βλέπει καμία προοπτική ελπιδοφόρων διαπραγματεύσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών όσο ο Πούτιν δεν αναγνωρίζει καν τον Ζελένσκι ως διαπραγματευτικό εταίρο.

Για την περίοδο μετά από μια ειρηνευτική συμφωνία είναι απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, τις οποίες ο Πούτιν δεν μπορεί να καταπατήσει – όπως έκανε κάποτε με το Μνημόνιο της Βουδαπέστης. Στο Μνημόνιο της Βουδαπέστης, η Ουκρανία είχε συμφωνήσει να εγκαταλείψει τα πυρηνικά της όπλα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τον Πούτιν να ξεκινήσει τον επιθετικό του πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας.