Οι πιθανότητες κατάρρευσης της κυβέρνησης και επιστροφής στη δραχμή

Η ελληνική οικονομική κρίση πλήττει τη χώρα και την ευρωζώνη τα τελευταία έξι χρόνια. Οι εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου, που έφεραν τον Αλέξη Τσίπρα και το ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, προκάλεσαν επιπρόσθετες τριβές ανάμεσα στην Ελλάδα και την υπόλοιπη ευρωζώνη. Ο κ. Τσίπρας υποσχέθηκε να βάλει τέλος στη λιτότητα, μια υπόσχεση που δεν μπορούσε να επιτύχει από μόνος του.

Αφού κέρδισε το δημοψήφισμα του Ιουνίου ενάντια στους όρους που πρόσφερε η ευρωζώνη, συμφώνησε τον Ιούλιο σε ένα νέο τριετές πρόγραμμα 86 δισ. ευρώ, με όρους που δεν ήταν πολύ διαφορετικοί από αυτούς που έπεισε τον ελληνικό λαό να απορρίψει. Μετά από τη διάσπαση του κόμματός του, ο κ. Τσίπρας κέρδισε άλλη μια εκλογική αναμέτρηση τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι που επιβλήθηκαν τον Ιούνιο δεν έχουν ακόμα αρθεί και η οικονομία έχει επιστρέψει σε ύφεση.

Υπάρχει πιθανότητα να είναι το 2016 μια χρονιά οικονομικής ανάκαμψης; Αυτή τη σκέψη είχα στο μυαλό μου όταν επισκέφτηκα την Αθήνα την περασμένη εβδομάδα. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξα είναι πως υπάρχει μια πιθανότητα, αλλά δεν είναι και τόσο μεγάλη.

Το σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινήσει κανείς δεν μπορεί να είναι άλλο από τις διαφορές ανάμεσα στους πρωταγωνιστές: την ελληνική κυβέρνηση και την ευρύτερη πολιτική κοινότητα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τους πιστωτές της ευρωζώνης, ειδικά τη Γερμανία.

Όπως ξεκαθάρισε την περασμένη εβδομάδα ο κ. Τσίπρας, ένας από τους στόχους του είναι να προσπαθήσει να αποφύγει ένα ακόμα πρόγραμμα με το ΔΝΤ. Βρίσκει τις απαιτήσεις του πολύ σκληρές. Γενικότερα, πιστεύει ότι «όσο το γρηγορότερο βγούμε από το πρόγραμμα διάσωσης, τόσο καλύτερο για τη χώρα μας». Ο ίδιος σημειώνει ότι «αν η Ελλάδα ολοκληρώσει την πρώτη έκθεση αξιολόγησης τον Ιανουάριο, θα έχουμε καλύψει πάνω από το 70% των δημοσιονομικών και οικονομικών μέτρων στη συμφωνία». Ελπίζει πως η Ελλάδα θα ανακτήσει σύντομα την εθνική της κυριαρχία, ή τουλάχιστον ότι με το ΔΝΤ εκτός κάδρου θα έχει να αντιμετωπίσει μόνο τους Ευρωπαίους.

Η ελληνική κυβέρνηση είναι επίσης αισιόδοξη για το μέλλον της οικονομίας. Ο κ. Τσίπρας αναμένει πως οι κεφαλαιακοί έλεγχοι θα αρθούν τον Μάρτιο του 2016 και ότι η Ελλάδα θα ανακτήσει την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές έως το τέλος του έτους. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στοίχισε λιγότερο από ό,τι αναμενόταν αρχικά και επιστρέφει η εμπιστοσύνη στον τραπεζικό τομέα. Η κυβέρνηση ελπίζει ακόμα ότι η οικονομία θα ξεκινήσει και πάλι να αναπτύσσεται.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση ελπίζει σε μια περαιτέρω ελάφρυνση χρέους. Το ΔΝΤ συμφωνεί με αυτό. Είναι κάτι εύλογο. Η Τράπεζα της Ελλάδας αναμένει πως οι πληρωμές τόκων για το δημόσιο χρέος θα εκτιναχτούν από το 2% του ΑΕΠ, έως το 2021, σε πάνω από 8% το 2022 και στη συνέχεια θα μείνουν στο 4% έως το 2040. Η βιωσιμότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους όρους του νέου χρέους. Αν η ευρωζώνη επέτρεπε στην Ελλάδα να δανείζεται για πάντα σαν μια οικονομία με αξιολόγηση «ΑΑΑ», το χρέος θα ήταν βιώσιμο. Σε διαφορετική περίπτωση, πιθανότατα δεν θα ήταν.

Το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι το ελληνικό χρέος έχει γίνει μη βιώσιμο, επειδή η κυβέρνηση δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της. Αυτό είναι αμφισβητήσιμο. Η δυνατότητα της Ελλάδας να φέρει αποτελέσματα δεν ήταν ποτέ αξιόπιστη. Επιπλέον, ενώ το ΔΝΤ στηρίζει την Ελλάδα στην ελάφρυνση χρέους, είναι πολύ προβληματισμένο για τη δυνατότητά της να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, από τη στιγμή που δεν υπάρχει μια πολιτική συναίνεση υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Επιμένει, ενάντια στην κυβέρνηση, ότι η χώρα έχει μείνει πολύ πίσω στις μεταρρυθμίσεις από ό,τι πριν από ένα χρόνο.

Έχει υπαναχωρήσει σε σημαντικούς τομείς. Πιθανό είναι να επιτευχθεί του χρόνου και ένα μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα. Ένα μεγάλο αγκάθι για το ΔΝΤ είναι οι μη βιώσιμες, γενναιόδωρες δαπάνες για συντάξεις. Η κυβέρνηση λέει πως είναι αδύνατη η περαιτέρω μείωση των συντάξεων. Το ΔΝΤ απαντάει πως οι δημοσιονομικές μεταβιβάσεις 9% του ΑΕΠ στο ασφαλιστικό Ταμείο και οι τεράστιες περικοπές στις μη υποχρεωτικές δαπάνες είναι μη βιώσιμες.

Οι πιστωτές της ευρωζώνης διαφωνούν με το ΔΝΤ στην ανάγκη για περαιτέρω ελάφρυνση χρέους. Αλλά η Γερμανία τουλάχιστον επιθυμεί διακαώς την παραμονή του ΔΝΤ ως δανειστή. Τόσο μεγάλη είναι η δυσπιστία της Γερμανίας σε αυτήν ή και σε οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θέλει ουσιαστικά την επ’ αόριστον εμπλοκή του ΔΝΤ στην Ελλάδα. Τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και το προσωπικό του ΔΝΤ δεν είναι ευνοϊκά διακείμενοι σε μια τέτοια εξέλιξη. Η πρώτη την απεχθάνεται, γιατί θέλει να έχει περισσότερη ελευθερία κινήσεων. Το τελευταίο την απεχθάνεται, γιατί φοβάται ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για ένα επιτυχημένο πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να προτείνει, με καθαρή τη συνείδησή του, ένα πρόγραμμα στο Διοικητικό τους Συμβούλιο.

Είναι πάρα πολλά τα εμπόδιο που παραμένουν για μια ομαλή πορεία: η αξιολόγηση του προγράμματος της ευρωζώνης στις αρχές του επόμενου έτους, η λήξη του προγράμματος του ΔΝΤ τον Μάρτιο, η εύθραυστη κατάσταση της οικονομίας και γενικότερα η έλλειψη εμπιστοσύνης μέσα στην Ελλάδα αλλά και ανάμεσα σε αυτήν και τους πιστωτές. Με την έξοδο να αποκλείεται αυτή τη στιγμή και από τις δύο πλευρές και με την ύπαρξη μιας ισχυρής πολιτικής συναίνεσης στην Ελλάδα ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος για την παραμονή στο ευρώ, οι τριβές αυτές θα είναι διαχειρίσιμες. Αλλά σίγουρα δεν μιλάμε για μια περίπτωση ανθόσπαρτου βίου. Είναι ένας αποτυχημένος γάμος στον οποίο τα δύο μέλη συμφωνούν μόνο πως θα ήταν χειρότερο ένα διαζύγιο και ο δικηγόρος προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να εγκαταλείψει το ζευγάρι που τσακώνεται.

Οπότε πώς μπορεί να μπει τέλος σε αυτό το χάλι; Μια πιθανότητα είναι να εφαρμοστούν αρκετές από τις μεταρρυθμίσεις και να σημειωθεί μια ισχυρή οικονομική ανάκαμψη που θα είναι αρκετή για να πείσει την ελληνική κυβέρνηση να τηρήσει το μεταρρυθμιστικό πακέτο, δημιουργώντας έναν ενάρετο κύκλο μεταρρυθμίσεων και ανάπτυξης. Μια άλλη είναι το πρόγραμμα να αποτύχει ξανά, γιατί δεν θα αντέξει η ίδια η οικονομία. Η κυβέρνηση (η οποία έχει μια πολύ μικρή πλειοψηφία) θα καταρρεύσει και θα αντικατασταθεί από μια πιο φιλική προς τις μεταρρυθμίσεις και πιο επιτυχημένη κυβέρνηση. Μια ακόμα πιθανότητα είναι να μην εμφανιστεί μια επιτυχημένη κυβέρνηση και η Ελλάδα να φύγει τελικά από το ευρώ.

Αυτά θα κριθούν μακροπρόθεσμα. Σύντομα ωστόσο πρέπει να ληφθούν αποφάσεις και από το ίδιο το ΔΝΤ. Στο παρασκήνιο όλων αυτών βρίσκονται η πολιτική αναταραχή στην Ισπανία, η δυσαρέσκεια στην Ιταλία και η προσφυγική κρίση, στην οποία η Ελλάδα είναι στην πρώτη γραμμή.

Κοίταξα ψηλά στον Παρθενώνα. Έχει μια ιστορία αιώνων, έχει υποστεί καταστροφές και βρίσκεται σε διαδικασία αναστήλωσης. Ελπίζω ωστόσο να βρίσκεται εκεί για πολλές χιλιάδες χρόνια ακόμα. Η Ευρώπη έχει επίσης μια ιστορία αιώνων, έχει υποστεί καταστροφές και βρίσκεται σε διαδικασία αναστήλωσης. Ελπίζω η Ελλάδα να ευημερήσει μέσα σε μια σταθερή ευρωζώνη. Ναι, είναι περισσότερο μια ελπίδα.

Πηγή Euro2day