Η συζήτηση διεθνώς για το «μέλλον» του κόστους του χρήματος, δηλαδή για το ύψος των επιτοκίων που ορίζονται από τις Κεντρικές Τράπεζες, έχει πάρει «φωτιά» τον τελευταίο καιρό. Και όχι αναίτια, αφού οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν δώσει σήμα ότι ενας κύκλος μείωσης των επιτοκίων έχει αρχίσει. Και πράγματι η Fed ξεκίνησε με μία απότομη μείωση των επιτοκίων κατά 0,5% ενώ έχει ήδη προηγηθεί μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ και ακολουθεί άλλη μέσα στην επόμενη εβδομάδα.
Το ερώτημα όμως ήταν και παραμένει αν αυτές οι κινήσεις ανταποκρίνονται στην κλασσική λογική της εξέλιξης (πτωτική) του πληθωρισμού ή συνδέονται περισσότερο πλέον με την ανάγκη στήριξης της οικονομίας λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης. Οι «θεωρίες» πολλές και κάθε φορά οι ανακοινώσεις των Κεντρικών Τραπεζών φαίνονται να δικαιώνουν την μία ή την άλλη πλευρά, όσο αφορά τις εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό ή την ανάκαμψη της οικονομίας.
Η αλήθεια όμως είναι ότι αντίθετα με την δεκαετία του 70 για την οποία οι σπασμωδικές εξελίξεις στον πληθωρισμό καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την αύξηση και την μείωση των επιτοκίων, την τρέχουσα δεκαετία δεν μπορεί να κριθεί με τα ίδια κριτήρια.
Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην δεκαετία του 70 και του 2020 είναι το χρέος, Το τεράστιο εκτός ελέγχου χρέος, το οποίο δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Η στόχευση όλων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα είναι η εξασφάλιση της αναχρηματοδότησής του με συνθήκες που δεν θα βυθίζουν την ενδιαφερόμενη οικονομία στην ύφεση ή πολύ χειρότερα στην πτώχευση.
Και σ’ αυτή την απαίτηση του σήμερα η πρώτη προϋπόθεση είναι αφ’ η βραχυμεσοπρόθεσμη διατήρηση των επιτοκίων αναχρηματοδότησης σε επίπεδα συμβατά με την ικανότητα της οικονομίας να τα πληρώνει την εξυπηρέτησή του. Με άλλα λόγια τα επιτόκια, τα πραγματικά επιτόκια, δηλαδή τα επιτόκια μείον τον πληθωρισμό, δεν μπορούν να παραμένουν σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας. Με δεδομένο ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας είτε είναι κοντά στο μηδέν (συν – πλην) όπως στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, είτε προβλέπεται η κάμψη τους σε τέτοια επίπεδα, όπως πχ. εκτιμάται ότι θα συμβεί στις ΗΠΑ από την επίμονα ανεστραμμένη καμπύλη των επιτοκίων, γίνεται φανερό ότι δεν είναι δυνατή η διατήρηση των επιτοκίων στα σημερινά επίπεδα. Και αυτό ότι και αν συμβεί με τον πληθωρισμό.
Καθαρό παράδειγμα τα δημοσιονομικά ελλείμματα τα οποία τόσο στην Ευρωζώνη όσο και στις ΗΠΑ είναι αδύνατο να αντιμετωπισθούν με «κόστη» αναχρηματοδότησης του χρέους όπως τα τρέχοντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις 27 Σεπτεμβρίου μέχρι την 1η Οκτωβρίου σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε το αμερικανικό ΥΠΟΙΚ, το αμερικάνικο δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 345 δις δολ.!!! Μέσα σε 3 ημέρες η αύξηση του αμερικάνικου δημόσιου χρέους αυξήθηκε περισσότερο από όσο συνολικά σήμερα είναι το ελληνικό δημόσιο χρέος. Οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους αγγίζουν πλέον το ένα τρις δολ. σε ένα συνολικό δημόσιο χρέος που ξεπερνά τα 35,7 τρις. Δολ.
Και θα μπορούσε να πεί κανείς ότι αυτό δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα όσο η Ουάσιγκτον μπορεί να «πουλάει» το χρέος της διεθνώς σαν ζεστά κουλουράκια… Όμως ήδη οι αγορές έχουν αρχίσει να βάζουν ερωτηματικά για το τι θα συμβεί αν οι εκτιμήσεις για απότομη επιβράδυνση της οικονομίας επιβεβαιωθούν μέσα στο 2025. Γιατί με τα επιτόκια στα σημερινά επίπεδα και την οικονομία σε επιβράδυνση η αναχρηματοδότησή του δεν αποτελεί πλέον εγγυημένη στα επίπεδα της αγοράς υπόθεση… Και αν αυτό μπορεί να το διαχειρίζεται η Ουάσιγκτον, δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο και αλλού καθώς δεν έχουν όλοι την δυνατότητα να εκδώσουν χρέος σε δολάρια δηλαδή στο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Η δεύτερη προϋπόθεση που έχει να κάνει με την δυνατότητα εξασφάλισης της αναχρηματοδότησης του χρέους αφορά στο νόμισμα. Η δυνατότητα του οφειλέτη να μειώνει για τον ίδιο το «κόστος» της αποπληρωμής του χρέους του συνδέεται με την «συναλλακτική αξία» του νομίσματος στο οποίο δημιουργείται και πληρώνεται το χρέος. Και εδώ πάλι η διαφορά μεταξύ ΗΠΑ και των …άλλων είναι τεράστια καθώς κάθε χώρα, ή οικονομική περιοχή όπως η Ευρωζώνη, εκδίδει το χρέος της στο δικό της νόμισμα. Και αν οι ΗΠΑ μπορούν με την διολίσθηση του δολαρίου να απομειώνουν για τις ίδιες την αναχρηματοδότηση και αποπληρωμή τους χρέους τους, λόγω ακριβώς του ότι εκδίδεται στο ελεγχόμενο από την Fed δολάριο, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τα άλλα νομίσματα με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό καθώς το δολάριο είναι μακράν το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και η μεταβολή της αξίας του μεταβάλει ανεξέλεγκτα από κάθε άλλον την αξία των συναλλαγματικών αποθεμάτων των άλλων. Και κατά συνέπεια την «αξία» στην οποία στηρίζεται το δικό τους νόμισμα…
Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος αυτών των κινήσεων τα δύο τελευταία χρόνια αρκεί να ρίξει κανείς μία ματιά στο ακόλουθο διάγραμμα για να αντιληφθεί το πόσο έχει διολισθήσει δηλαδή μειωθεί, η πραγματική αξία του δολαρίου σε σύγκριση με τον χρυσό. Κατά συνέπεια και των νομισμάτων που προσπαθούν να παραμένουν σχετικά σταθερά σε σχέση με το δολάριο όπως π.χ. το ευρώ.
Είναι κατά συνέπεια σαφές ότι χωρίς να μπορεί να αγνοήσει κανείς όλα τα επιχειρήματα που γράφονται και ακούγονται όσο αφορά την διαμόρφωση της εξέλιξης των επιτοκίων, λόγω πληθωρισμού και ανάπτυξης οικονομίας, στην δεκαετία μας και στο ορατό μέλλον, το ανεξέλεγκτο χρέος και η εξυπηρέτησή του προς το παρόν τουλάχιστον, είναι ο βασικός παράγοντας διαμόρφωσης των επιτοκίων. Οι Κεντρικές Τράπεζες για να εξασφαλίσουν στις κυβερνήσεις χώρο και χρόνο για την αντιμετώπισή του είναι υποχρεωμένες αφενός να χειριστούν προς τα κάτω τα επιτόκια αναχρηματοδότησής του, όπως επίσης είναι υποχρεωμένες συνδυαστικά με τα επιτόκια να ευνοήσουν την διολίσθηση της αξίας των νομισμάτων με τα οποία αυτό αποπληρώνεται…