Μείωση επιτοκίων, ευρω-εκλογές, αδιέξοδο στην Γάζα, νέος απειλητικός κύκλος εξελίξεων στην Ουκρανία, πιθανή εκλογή Τράμπ στις ΗΠΑ, μια σειρά γεγονότα που φαίνεται να συνθέτουν ένα εξαιρετικά αβέβαιο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον μέσα στους επόμενους έξι μήνες…
Κι όμως υπάρχει και κάτι περισσότερο.
Κάτι που ίσως θα άξιζε μεγαλύτερης προσοχής, γιατί αφορά μια μείζονα αλλαγή σ’ αυτό που μέχρι σήμερα αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί την σιωπηρή «ασφάλεια» του συστήματος έκδοσης χρέους της Ευρώπης.
Η ΕΚΤ εδώ και λίγα χρόνια, (από το 2019 και στην συνέχεια το επέκτεινε τον Μάρτιο του 2020), έχει εξασφαλίσει «σιωπηρά» την δυνατότητα αναχρηματοδότησης του κρατικού και κατά συνέπεια του μεγαλύτερου μέρους του ιδιωτικού χρέους, με την εισαγωγή δύο έκτακτων εργαλείων άτυπης «εγγύησης» των κρατικών ομολόγων.
Στην αρχή ενεργοποίησε το APP που αφορούσε την δυνατότητά της να αγοράζει κρατικά ομόλογα, επενδυτικής βαθμίδας, δηλαδή όλα εκτός από τα ελληνικά.
Με τον τρόπο αυτό οι αγορές «διαβεβαιώθηκαν» ότι όταν αγοράζουν ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα θα μπορούν πάντα να τα πουλήσουν σε προβλεπόμενη τιμή στην ΕΚΤ όταν το θελήσουν, δηλαδή με απόλυτη ασφάλεια.
Στην συνέχεια έσκασε η πανδημία και η ΕΚΤ εισήγαγε νέο επιπλέον «εγγυητικό» εργαλείο, ακόμα πιο έκτακτου χαρακτήρα, το PEPP στο οποίο εντάχθηκαν και τα ελληνικά non investment grade ομόλογα. Στόχος ήταν να μη καταρρεύσει το σύστημα αναχρηματοδότησης του ευρωπαϊκού χρέους για μία περίοδο που όλες οι χώρες έπρεπε να δανεισθούν λεφτά για να μείνουν όρθιες και να μη χρεοκοπήσουν. Κυρίως το PEPP είχε στόχο να στηρίξει το γαλλικό, το ιταλικό, το βελγικό, αλλά και το ελληνικό χρέος.
Κοντά δύο τρισ. ευρώ κρατικού ομολογιακού χρέους αγόρασε η ΕΚΤ μέσα σε διάστημα μηνών.
Ότι έβγαζαν τα ΥΠΟΙΚ τα σάρωνε η ΕΚΤ από την αγορά, για να μπορεί να λειτουργεί η αγορά ομολόγων και να μη καταρρεύσει.
Για την Ελλάδα π.χ. είχε αγοράσει εκείνους τους μήνες σχεδόν ότι ομόλογο είχε εκδοθεί.
Για την Ιταλία ακόμα χειρότερα, το ΥΠΟΙΚ έβγαζε ομόλογα και η ΕΚΤ περίμενε στην είσοδο να παραλάβει…
Η πανδημία πέρασε και η ΕΚΤ βέβαια έθεσε το θέμα ότι τώρα ο κάθε κατεργάρης πρέπει να κάτσει στον πάγκο του.
Στο μεταξύ η Ελλάδα είχε αναβαθμιστεί και κάπως έτσι η Ιταλία με τα τεράστια ποσά χρέους που πρέπει να αναχρηματοδοτήσει βρέθηκε να πληρώνει ακριβότερα από την Ελλάδα για κάθε ευρώ που δανείζεται… Όμως αυτό συμβαίνει με την ΕΚΤ να είναι ακόμα παρούσα με τα δύο εργαλεία αυτά στις αγορές και την …κοιλιά της (ισολογισμό) ακόμα γεμάτη με πολλές εκατοντάδες δισ. χρέους κυρίως ιταλικού, γαλλικού, βελγικού, κ.λ.π.
Τώρα το APP έχει σταματήσει να επεκτείνει της αγορές του, το ίδιο και το PEPP.
Το πρόβλημα όμως αρχίζει όταν το APP και κυρίως το PEPP, θα αρχίσει να αδειάζει την …χρηματο-κοιλιά του στην αγορά.
Και αυτό αρχίζει στα τέλη του 2024.
Τότε δύο πράγματα θα έχουν ανατραπεί από αυτά που ισχύουν μέχρι και σήμερα.
Το ένα είναι ότι η ΕΚΤ θα αποσυρθεί από παράγοντας εγγύησης της ασφάλειας των επενδυτών στην αγορά ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων.
Το δεύτερο είναι ότι δεν θα επανεπενδύει τα κεφάλαια των ομολόγων που έχει, με άλλα λόγια θα αποσυρθεί ο μεγαλύτερος αγοραστής κρατικών ομολόγων από την αγορά.
Με άλλα λόγια τραβάει κάτω από τα πόδια των χωρών της Ε.Ε., το σιωπηρό «χαλί» πάνω στο οποίο αναπαύονταν τα ΥΠΟΙΚ των χωρών μελών για να αναχρηματοδοτούν το χρέους τους ή να βγάζουν καινούργιο για να κλείνουν τα ελλείμματα.
Πως θα αντιδράσουν οι αγορές, όταν ο «εγγυητής» αποσυρθεί;
Ασφαλώς ο κάθε εκδότης χρέους, έχει την δική του αξιολόγηση ασφάλειας (διαβάθμιση), αλλά μέχρι τώρα αυτή η αξιολόγηση είχε πίσω της το APP και κυρίως το PEPP της ΕΚΤ έτοιμο να προστρέξει για να σβήσει κάθε «φωτιά»…
Τώρα ο πυροσβέστης αποσύρεται και ο καθ’ ένας θα βρεθεί μόνος του να αναμετρηθεί με τα «κοράκια» της χρηματαγοράς και οποιοδήποτε νέο ξέσπασμα της κρίσης χρέους.
Μια μικρή υποσημείωση στο σημείο αυτό.
Οι αγορές ήδη «μυρίζουν» αίμα αλλά κατά πως φαίνεται όχι ιδιαίτερα στην Ελλάδα, αλλά στην Ιταλία και το Βέλγιο. Έτσι τουλάχιστον ακούγεται.
Γιατί όχι στην Ελλάδα; Γιατί μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, πέραν της προσωρινής αναβάθμισης, από την πλευρά του ΟΔΔΗΧ ακούγεται ότι πριν σκάσει ο Δεκέμβρης του αποχαιρετισμού με το PEPP, οι κινήσεις που πρόκειται να γίνουν, για την ακόμα ταχύτερη μείωση του χρέους, τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ, όσο και σε απόλυτα μεγέθη, έχουν δρομολογηθεί…
Γιατί; Μα για να αποφευχθούν δυσάρεστες παρέες με τους γείτονες ιταλούς ή ακόμα και με τους Βέλγους…
Τώρα το πόσο θα είναι τότε τα επιτόκια της ΕΚΤ έχει σημασία, αλλά όχι τόση, όσο θα έχει το που θα βρίσκονται τότε τα spreads και οι πραγματικές αποδόσεις των ομολόγων, ειδικά της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας…
