Σε πρόσφατο ρεπορτάζ του Newsit, με τίτλο «Γιατί αν δεν αυξηθεί η αποταμίευση στην Ελλάδα μπορεί να επανέλθει το «φάντασμα» της χρεοκοπίας», ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Στουρνάρας κάνει μία εξαιρετικά σημαντική επισήμανση τόσο για το τραπεζικό σύστημα όσο και για την οικονομία.
Δηλώνει με εξαιρετική σαφήνεια – χωρίς όμως να αναφέρει την λέξη τράπεζες – ότι το εγχώριο τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να υλοποιήσει τον βασικό σκοπό ύπαρξής του, την συγκέντρωση της «αποταμίευσης» και την χρηματοδότηση έτσι της παραγωγικής οικονομίας της χώρας.
Η δήλωση κανονικά θα έπρεπε να έχει ήδη προκαλέσει «σεισμό» στους αρμόδιους οικονομικούς κύκλους, γιατί δεν είναι μία δήλωση οποιουδήποτε, είναι δήλωση του Διοικητή της ΤτΕ.
Τι είπε ακριβώς; Όπως αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ του Newsit, μιλώντας στο πλαίσιο της παρουσίασης της μελέτης της Eurobank και του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, είπε ότι «…το έλλειμμα αποταμίευσης, ή πιο συγκεκριμένα η ανεπάρκεια των εγχώριων αποταμιεύσεων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, οδηγεί στην προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό και αντανακλάται στα επίμονα υψηλά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών την τελευταία 20ετία…». Και επεξήγησε στην συνέχεια τι σημαίνει αυτό. Είπε ότι «αυτό υποδηλώνει ότι η χώρα ξοδεύει πολύ περισσότερα απ’ όσα παράγει, ή με άλλα λόγια, ότι δεν υπάρχουν επαρκείς εγχώριες αποταμιεύσεις για τη χρηματοδότηση επενδύσεων…».
Όπως είναι σε όλους μας γνωστό, οι αποταμιεύσεις συγκεντρώνονται μέσω του τραπεζικού συστήματος αποδίδοντας στους αποταμιευτές μία απόδοση (τόκων). Στην συνέχεια οι τράπεζες παρέχουν με τα κεφάλαια αυτά δάνεια για επενδύσεις με μία απόδοση (τόκο) που είναι τόσο συμφέρουσα για τις ίδιες, ώστε να βγάζουν από αυτή την διαφορά τόκων τα δικά τους κέρδη.
Αυτό λοιπόν, που αποτελεί την φυσική λειτουργία μιας τράπεζας, στην Ελλάδα δεν συμβαίνει, οι χρηματοκάτοχοι δεν πάνε τα χρήματά τους – τις αποταμιεύσεις τους – στις τράπεζες.
Γιατί; Εξηγεί ο διοικητής της ΤτΕ ότι «…οι κάτοικοι Ελλάδος προτιμούν να επενδύουν σε επενδυτικά στοιχεία του εξωτερικού (κυρίως ομόλογα και μετοχές) περισσότερο απ’ ότι οι ξένοι επενδυτές επενδύουν σε ελληνικά ομόλογα και μετοχές…».
Ο απλός αποταμιευτής που δεν είναι επενδυτής δεν πάει σε ξένα επενδυτικά στοιχεία, αλλά προτιμάει να τα κρατήσει σπίτι του, να… αγοράσει χρυσές λίρες (!), να αγοράσει ένα μικρό ή μεγαλύτερο ακίνητο, ή να «τα φάει» πριν του τα φάει ο πληθωρισμός ή τα αρνητικά επιτόκια των τραπεζών.
Ένας άλλος λόγος είναι βέβαια και το γεγονός ότι η μνημονιακή δεκαετία που έχει προηγηθεί, έχει «εξαερώσει» ένα πολύ υψηλό ποσοστό της αποταμίευσης της τελευταίας 20ετίας στην οποία αναφέρεται ο κ. Στουρνάρας…
Αλλά σε κάθε περίπτωση ο «αποταμιευτής» προτιμά να πάει τα χρήματά του εκεί που κατ’ αρχήν θεωρεί ότι είναι ασφαλή.
Και κατά δεύτερον εκεί που του αποδίδουν ένα θετικό αποτέλεσμα, ειδικά όταν ο πληθωρισμός είναι σε υψηλά επίπεδα.
Το εγχώριο τραπεζικό σύστημα δεν εμπνέει πλέον ανησυχίες, για να διώχνει τους αποταμιευτές για λόγους ασφάλειας.
Τους «διώχνει» όμως εξ αιτίας του γεγονότος ότι οι αποδόσεις που δίνει στον αποταμιευτή είναι αρνητικές, δηλαδή όχι απλά μικρές (σε σχέση με τα επιτόκια των δανείων που δίνουν οι τράπεζες), αλλά και πολύ κάτω του πληθωρισμού.
Η διαφορά επιτοκίου καταθέσεων με επιτόκια δανείων είναι η μεγαλύτερη στην Ευρωζώνη, προφανώς υπέρ της τράπεζας…
Με άλλα λόγια ο «αποταμιευτής» σε μία ελληνική τράπεζα όταν αφήνει τα χρήματά του ξέρει την ώρα της κατάθεσης, ότι θα πάρει πίσω λιγότερα και σε καμία περίπτωση τα ίδια ή περισσότερα.
Που σημαίνει ότι τα χρήματά του δεν είναι «ασφαλή», αφού έχουν ως δεδομένη την «απώλεια»…
Το αποτέλεσμα είναι μία οικονομία που δεν έχει κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις παρά μόνο αυτά που μπορεί να δανεισθεί από το εξωτερικό.
Να δανεισθεί ή να «εισάγει» μέσω των προγραμμάτων ΕΣΠΑ και Ταμείου Ανάκαμψης.
Όχι όμως από την εγχώρια αποταμίευση που αποτελεί την μοναδική «θετική» διέξοδο αντιμετώπισης του Ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών.
Πως έχει αντιμετωπισθεί αυτή η «ανυπαρξία» του ρόλου των τραπεζών; Όπως εξήγησε ο κ. Στουρνάρας «έχει αντιμετωπιστεί μερικώς…. κυρίως μέσω της σημαντικής μείωσης του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ)…», δηλαδή με ασφυκτική δημοσιονομική πολιτική και περικοπές δημοσίων δαπανών.
Και παραθέτει τα στοιχεία «Ειδικότερα, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης από έλλειμμα 10,2% του ΑΕΠ το 2009 διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα 1,9% του ΑΕΠ το 2023. Αντίστοιχα, το συνολικό έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης, από 15,2% του ΑΕΠ το 2009, διαμορφώθηκε σε 1,6% του ΑΕΠ το 2023. Συνεπώς, παρότι η εθνική αποταμίευση παραμένει χαμηλή στην Ελλάδα, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι το πρόβλημα αυτό εστιάζεται πλέον αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, σε αντίθεση με την περίοδο της κρίσης…
Καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, το επίπεδο της αποταμίευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα υπήρξε από τα χαμηλότερα στη ζώνη του ευρώ…».
Και συνεχίζει «…Από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα, το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών έχει υποχωρήσει σε αρνητικά επίπεδα από το 2011 και εμφανίζει το μεγαλύτερο και μάλιστα διευρυνόμενο χάσμα συγκριτικά με το μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης (χαμηλότερο κατά περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ).
Η αποταμίευση των επιχειρήσεων αν και έχει υποχωρήσει το 2023 (10,3% του ΑΕΠ) σε σχέση με το 2022 (12,6% του ΑΕΠ) παραμένει σε υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με το μέσο όρο της τριετίας 2017-2019 (8,3% του ΑΕΠ)…».
Τι πρέπει να γίνει με τις τράπεζες και την αποταμίευση; Η απάντηση περιέχει και τους ποσοτικούς στόχους:
«θα πρέπει να εφαρμόσει (σ.σ. η κυβέρνηση) πολιτικές ενίσχυσης της εθνικής αποταμίευσης (κατά περίπου 9 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ), προκειμένου να διατηρήσει τόσο την εξωτερική όσο και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και να καλύψει το σημαντικό επενδυτικό κενό…
…Η ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων και η ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της αποταμίευσης για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων αυτών αποτελούν προϋπόθεση για τη μείωση του ελλείμματος του Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών τα επόμενα έτη…».
Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται να ξαναγίνουν οι τράπεζες… τράπεζες. Μπορούν;