Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες τελικά έβγαλε «λευκό καπνό» όσον αφορά στην έγκριση του νέου κοινοτικού προϋπολογισμού, με κύριο «αγκάθι» την άρνηση του Βίκτορ Όρμπαν να δεχτεί την χρηματοδότηση της Ουκρανίας με 50 δισ. ευρώ, αν και η εν μέρει «πειθάρχηση» της Ουγγαρίας δεν έγινε καθόλου «τυχαία», καθώς θυμίζει ένα μοτίβο ενεργειών της Κομισιόν που έχουμε δει και στο παρελθόν.
Ο ακροδεξιός ηγέτης της Ουγγαρίας συχνά έχει επικριθεί ως «δάκτυλος» της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν στα διεθνή όργανα, όπως με την στάση του απέναντι στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο αλλά και στις προσπάθειες διεύρυνσης του NATO με επιπλέον μέλη, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία. Για αυτή την διφορούμενη στάση του καθώς και για άλλα παραπτώματα που έχουν καταστήσει την χώρα το «κακό παιδί» της ΕΕ, έχει «τιμωρηθεί» από την Κομισιόν με «μπλοκάρισμα» των ευρωπαϊκών πόρων που θα κατευθύνονταν προς τα δημόσια ταμεία της Ουγγαρίας, με την αβεβαιότητα γύρω από την χρηματοδότηση να γεννά δημοσιονομικούς κινδύνους, δεδομένων και των υψηλών επιπέδων χρέους της χώρας, οδηγώντας σε επιδείνωση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητάς της, παρά τα ικανοποιητικά επίπεδα ανάπτυξης που βασίζεται στις επενδύσεις.
Θα μπει η Ουγγαρία σε δημοσιονομικές περιπέτειες;
Έτσι, σύμφωνα με έκθεση της Scope Ratings, οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας της Ουγγαρίας (BBB/Stable) αντιμετωπίζουν περιορισμούς λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους, ακόμη και αν πρόκειται να μειωθεί ελαφρά στο 69% του ΑΕΠ φέτος από 70% το 2023.
Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται από το αυξανόμενο κόστος δανεισμού, την προβληματική διακυβέρνηση, την περιορισμένη προβλεψιμότητα της πολιτικής της, αλλά και φυσικά με την αβεβαιότητα σχετικά με την εισροή κονδυλίων της ΕΕ που απειλούν τα οικονομική μεγέθη της χώρας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περιορίσει την πρόσβαση της Βουδαπέστης στα 10,2 δισ. ευρώ από τα 22 δισ. ευρώ που διατέθηκαν από το Ταμείο Συνοχής 2021-2027. Ο Κανονισμός Προϋποθέσεων για το Κράτος Δικαίου του 2021 εξουσιοδοτεί την Κομισιόν να παγώσει το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της ΕΕ από το Ταμείο Συνοχής, αλλά και να μπλοκάρει 10,4 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης λόγω παραβιάσεων του κράτους δικαίου.
Ακόμα και αν τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης δεν «χαθούν» η διαδικασία εκταμίευσης είναι απίθανο να είναι ομαλή ή γρήγορη, γεγονός που ενέχει κινδύνους για τις προοπτικές της ουγγρικής πιστοληπτικής ικανότητας.
Όπως επισημαίνει ο γερμανικός οίκος αξιολόγησης, σημαντικές περαιτέρω καθυστερήσεις στην εκταμίευση της χρηματοδότησης της ΕΕ θα αποδειχθούν αρνητικές πιστοληπτικά, ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στα διευρυνόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα της Ουγγαρίας.
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο έχει οριστεί κατά μέσο όρο περίπου στο 4,5% του ΑΕΠ το 2024-2025, πάνω από χώρες όπως η Βουλγαρία (3% του ΑΕΠ) αλλά κάτω από τη Σλοβακία (6,5% του ΑΕΠ). Εάν η Ουγγαρία καταλήξει να βασίζεται περισσότερο στον εγχώριο δανεισμό με υψηλά επιτόκια, αυτό θα συμβάλει σε ένα αυξανόμενο βάρος εξυπηρέτησης του χρέους και θα οδηγήσει σε λιγότερο «ζωντανή» οικονομική ανάπτυξη.
Οι καθαρές πληρωμές τόκων της Ουγγαρίας θα αυξηθούν στο 7,8% των κρατικών εσόδων το 2025, από 7,5% φέτος και από 5,5% των κρατικών εσόδων το 2022, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Scope, κάτι που την κατατάσσει πάνω από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ με βαθμολογία BBB/ Stable.
Σε «τεντωμένο σχοινί» οι σχέσεις με την ΕΕ
Εν μέρει αντιστάθμισμα αυτών των πιέσεων προσφέρει το γεγονός ότι η Ουγγαρία επωφελείται από μια ευνοϊκή δομή δημόσιου χρέους, με μεγάλο μέρος να κατέχεται από εγχώρια ιδρύματα (37%) και νοικοκυριά (24%), μειώνοντας την εξάρτησή της από ξένους πιστωτές.
Ωστόσο, η προσπάθεια της Ουγγαρίας να ισορροπήσει ανάμεσα στην άντληση των μακροπρόθεσμων κονδυλίων της ΕΕ από την μία, και στις στενές σχέσεις εξάρτησης με την Ρωσία, από την άλλη, συνεχίζει να περιπλέκει τη σχέση της κυβέρνησης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η Ουγγαρία ξεχωρίζει μεταξύ των χωρών της ΕΕ όσον αφορά στην εξάρτησή της από τη Ρωσία, με το 40% της ενεργειακής της κατανάλωσης να συνδέεται με το ρωσικό αέριο.
Ταυτόχρονα, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, η Ουγγαρία θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει κλιμακούμενη πίεση από τους Ευρωπαίους εταίρους της σε πολιτικά ευαίσθητα ζητήματα, όπως η ευθυγράμμιση της ενεργειακής και εξωτερικής της πολιτικής με εκείνη της ΕΕ.
Η συχνή χρήση έκτακτων μέτρων από την ουγγρική κυβέρνηση, που εισήχθη για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης, αντί να διεξάγεται μέσω των διαύλων της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, κινδυνεύει επίσης να οδηγήσει σε λιγότερο διαφανή και πιο συγκεντρωτική λήψη αποφάσεων, διαβρώνοντας την ποιότητα και την προβλεψιμότητα της οικονομικής πολιτικής.
Ωστόσο, η Scope Ratings υπογραμμίζει πως οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας της Ουγγαρίας επωφελούνται από τις ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας, με την παραγωγή να αυξάνεται κατά περίπου 2,8% ετησίως τα επόμενα χρόνια, υποστηριζόμενη από σημαντικές εισροές κεφαλαίων, αντισταθμίζοντας εν μέρει τις καθυστερήσεις στην εκταμίευση της κοινοτικής χρηματοδότησης.
Πρόσφατες ξένες επενδύσεις, ιδιαίτερα σε εργοστάσια μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, τοποθετούν την Ουγγαρία σε καλή θέση στην παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία. Η αγορά της Ουγγαρίας είναι ολοένα και πιο ανοιχτή στους Κινέζους επενδυτές καθώς οι δεσμοί μεταξύ των δύο οικονομιών γίνονται πιο στενοί, και πιθανόν να στηρίξουν τις βιομηχανικές επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Το μοτίβο ενεργειών
Οι πιθανές επιπτώσεις στην δημοσιονομική κατάσταση της Ουγγαρίας από το «κόψιμο» των ευρωπαϊκών πόρων που επισημαίνει η Scope Ratings, μόνο «ακούσιες» δεν είναι. Όπως είχαν διαρρεύσει οι Financial Times σε δημοσίευμα πέριξ της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής, η Κομισιόν είχε συντάξει κείμενο, σχετικό με την στάση της Ουγγαρίας, το οποίο «προειδοποιούσε» πως το ευρωπαϊκό εκτελεστικό όργανο, έχει την δυνατότητα να εκμεταλλευτεί τις «οικονομικές ευπάθειες» της χώρας προκειμένου να «επιδεινώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, σε μια προσπάθεια να βλάψει τις θέσεις εργασίας και την ανάπτυξη εάν η Βουδαπέστη αρνηθεί» να συμμορφωθεί, εν προκειμένω με τις επιταγές της ΕΕ για στήριξη της Ουκρανίας.
Αλλά αυτή η πρακτική δεν είναι πρωτόφαντη. Καθ΄ όλη την διάρκεια της κρίσης χρέους που ταλάνισε την ευρωπαϊκή ήπειρο την προηγούμενη δεκαετία, και δη τον Νότο, παρόμοιες διαρροές κειμένων είχαν δει το φως της δημοσιότητας, υπογραμμίζοντας τι θα «μπορούσε να συμβεί» σε περίπτωση διαφωνίας με τις θέσεις των θεσμών. Σε αυτή την θέση είχε βρεθεί και η Ελλάδα κατά την διάρκεια των μνημονιακών ετών με τις δυσβάσταχτες διαπραγματεύσεις, όπως και η Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος, Ιταλία.
Ο συνδυασμός των παρελθοντικών περιπτώσεων με την πρόσφατη της Ουγγαρίας, συγκροτεί ένα μοτίβο εντός του οποίου κινούνται οι ενέργειες της Κομισιόν, δίνοντας μία ιδέα για το τι θα μπορούσε να ακολουθήσει και σε πιθανές μελλοντικές κρίσεις στην ΕΕ.