Ενώ η σφαγή στην Γάζα συνεχίζεται χωρίς κανένα «φως» στον ορίζοντα, μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα βορειότερα στην Ουκρανία, μέσα στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο, ο άλλος πόλεμος έκλεισε 2 χρόνια και επίσης …συνεχίζεται.
Εκεί ο απολογισμός σε ανθρώπινες ζωές έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, αλλά συνεχίζει να πολλαπλασιάζει την φρίκη του. Οι αριθμοί, όχι απαραίτητα ακριβείς στο μέγεθός τους γιατί μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτεροι, δίνουν (ΟΗΕ) πάνω από 10 χιλιάδες αμάχους νεκρούς και πάνω από 16 χιλιάδες τραυματίες, ενώ πάνω από 70 χιλιάδες είναι οι νεκροί στρατιώτες και 100 χιλιάδες τραυματίες από την πλευρά της Ουκρανίας.
Δεν υπάρχουν σχετικά ακριβή στοιχεία για τους νεκρούς αμάχους από την άλλη πλευρά, στα εδάφη που έχουν γίνει οι συγκρούσεις, αλλά δεν κινδυνεύει να κάνει κανείς μεγάλο λάθος με μία εκτίμηση για ανάλογους νεκρούς σε αμάχους και στρατιώτες από την πλευρά της Ρωσίας.
Στο ερώτημα τι συμβαίνει αυτά τα δύο χρόνια στις οικονομίες των δύο εμπόλεμων πλευρών μια πιο προσεκτική ματιά έχει το δικό της ενδιαφέρον.
Για την Ουκρανία τα διαθέσιμα κρατικά στοιχεία δίνουν μία καταστροφική πορεία για το ΑΕΠ της χώρας που έχασε στο πεδίο των συγκρούσεων περίπου το 40% το 2022 και γνώρισε μία απειροελάχιστη βελτίωση το 2023. Με την διαφορά ότι η «βελτίωση» αυτή συνοδεύτηκε από την αύξηση των «φτωχοποιημένων» πληθυσμών της χώρας κατά επιπλέον 7 εκατ. κατοίκους. Η οικονομία της χώρας έχει ουσιαστικά καταρρεύσει και «χρηματοδοτείτε» όσο αφορά τις «πολιτικές» δαπάνες τους προϋπολογισμού της από την Ε.Ε. Και τις στρατιωτικές δαπάνες από τις ΗΠΑ.
Αν για μία στιγμή διακοπεί αυτή η ροή πόρων είτε στο ένα είτε στο άλλο σκέλος το σύνολο της οικονομίας της Ουκρανίας θα καταρρεύσει και θα σταματήσει να λειτουργεί. Θα σταματήσει να πληρώνει δημοσίους υπαλλήλους, να πληρώνει τις δημόσιες υπηρεσίες, τις συντάξεις, τους τομείς Υγείας, Παιδείας, μεταφορών, κ.λ.π. Το ίδιο και περισσότερο ισχύει και για τις στρατιωτικές δαπάνες οι οποίες όμως έχουν αρχίσει να μειώνονται σταδιακά και σταθερά λόγω του μπλοκαρίσματος της χρηματοδότησης από την Γερουσία…
Στο σημείο αυτό όμως χρειάζεται μία διευκρίνιση. Η συντριπτική πλειονότητα των πόρων αυτών δεν είναι δωρεές, είναι δάνεια. Δάνεια με χαμηλά επιτόκια, αλλά δάνεια τα οποία μάλιστα χρηματοδοτούνται με κρατικά ομόλογα, των οποίων ήδη στα τέλη του 2024 έρχεται η στιγμή της αναδιάρθρωσης της πρώτης διετίας τους, καθώς βέβαια υπό τις παρούσες συνθήκες δεν μπορούν να αρχίσουν να αποπληρώνονται.
Μάλιστα το ΔΝΤ περιμένει να δει το πως θα προχωρήσουν οι σχετικές διαπραγματεύσεις με τις ενδιαφερόμενες χώρες και τους ευρωπαϊκούς φορείς για να κρίνει το τι θα κάνει και το ίδιο με τις δικές του δανειοδοτήσεις προς την Ουκρανία. Μια σχετικά πρόχειρη εκτίμηση μελέτη που έχει γίνει από την Παγκόσμια Τράπεζα για το πόσο θα κοστίσει η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας σε περίπτωση που ο πόλεμος σταματούσε «αύριο», κατέληξε ότι θα χρειασθούν περί τα 480 δισ. δολάρια για τα επόμενα δέκα χρόνια…
Στο μεταξύ όμως μια ματιά στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας της χώρας τις τεράστιες αλλαγές που στο μεταξύ έχουν γίνει. Ειδικά στον βασικό πρωτογενή τομέα της γεωργίας που αποτελεί και σήμερα όσο και στο παρελθόν τον βασικό τομέα εξαγωγών της οικονομίας. Ιδού μερικά στοιχεία ενδεικτικά ιδιαίτερα μετά το 2021, ένα χρόνο πριν από τον πόλεμο όταν υπό την πίεση του ΔΝΤ επέτρεψε την πώληση δημόσιας γης:
- Τα διεθνή ολιγοπώλια τροφίμων Cargill, Monsanto και Dupont έχουν «αγοράσει» το 40% της καλλιεργήσιμης γης της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, η GMA-Monsanto Corporation κατέχει το 78% της περιοχής Sumy, το 56% του Chernihiv, το 59% της Χερσώνας και το 47% της περιοχής Mykolaiv.
- Επίσης το 28% της καλλιεργήσιμης γης της Ουκρανίας ανήκει σε ένα συνονθύλευμα Ουκρανών «ολιγαρχών», ευρωπαϊκών και βορειοαμερικανικών εταιρειών, στο οποίο σημαντική θέση έχει και το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σαουδικής Αραβίας.
- Από την άλλη η Nestlé έχει επενδύσει 46 εκατ. δολάρια σε μια νέα εγκατάσταση στη δυτική περιοχή Volyn, ενώ ο γερμανικός κολοσσός φαρμάκων και φυτοφαρμάκων Bayer, ετοιμάζει μία επένδυση 60 εκατομμύρια ευρώ που αφορά στην παραγωγή σπόρων καλαμποκιού στην περιοχή Zhytomyr.
- Το σχεδόν μονοπώλιο παραγωγής και εξαγωγής πουλερικών MHP της Ουκρανίας εξακολουθεί να ανήκει σε ένα πρώην σύμβουλο του τέως Ουκρανού προέδρου Ποροσένκο, που έχει εξασφαλίσει περίπου το 20% του δανεισμού της από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) τα δύο χρόνια του πολέμου. Να υπενθυμίσουμε ότι η MHP απασχολεί 28.000 άτομα και εκτείνεται σε περίπου 360.000 εκτάρια γης στην Ουκρανία, περίπου όσο το Λουξεμβούργο, με επίσημα βεβαιωμένα έσοδα 2,64 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, χρονιά έναρξης του πολέμου.
Και από την άλλη πλευρά του πολέμου την ρωσική τι συμβαίνει; Τι γίνεται με την οικονομία της Ρωσίας και τα αλλεπάλληλα πακέτα κυρώσεων που θα προκαλούσαν την κατάρρευση της οικονομίας της; Μάλλον τίποτα σχετικό, αφού παρά το γεγονός ότι το 49% των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς τη Ρωσία και το 58% των ρωσικών εισαγωγών υπόκεινται σε κυρώσεις, η ρωσική οικονομία εξακολουθεί να αναπτύσσεται κατά 5% το 2023 και θα αναπτυχθεί περαιτέρω φέτος.
Βέβαια το κόστος της συνέχισης του πολέμου παραμένει τεράστιο καθώς απασχολεί άμεσα ή έμμεσα το 40% του κρατικού προϋπολογισμού. Αλλά η χρηματοδότηση εξακολουθεί να είναι επαρκής μέσα από τις εξαγωγές ενεργειακών προϊόντων στον ευρύτερο χώρο διαμεσολάβησης των BRICS plus. Γεγονός που επιτρέπει στο Κρεμλίνο να μη χρειάζεται να καταφύγει στην εκτύπωση πληθωριστικού χρήματος ή να προχωρήσει – εν όψη εκλογών – στην περικοπή των κοινωνικών υπηρεσιών και παροχών στο εσωτερικό της χώρας.
Με άλλα λόγια η μεν Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να «αιμορραγεί» σ’ αυτό τον πόλεμο χωρίς όμως και παρά τις κυρώσεις, κάτι να «σπάει» στο εσωτερικό της.
Και η Ουκρανία να συνεχίσει να καταστρέφεται – ο πληθυσμός και η οικονομία της – για όσο η χρηματοδότηση συνεχίσει να «τρέχει» από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ… Και ο πόλεμος να συνεχίζεται.