Το προσχέδιο Προϋπολογισμού 2025 κατατέθηκε και επίσημα στην ελληνική Βουλή από τα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών (ΥΠΟΙΚ), και παίρνει τον δρόμο της επεξεργασίας από την αρμόδια επιτροπή, την ίδια στιγμή που εξωγενείς παράγοντες θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για τη βιωσιμότητα κάθε σχεδιασμού.
Σκοπός του ΥΠΟΙΚ είναι η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί έως τα τέλη Νοεμβρίου η απαραίτητη διαδικασία, καταλήγοντας στην διαμόρφωση του τελικού σχεδίου Προϋπολογισμού για το 2025.
Ωστόσο, καθώς η ιστορική περίοδος που διανύουμε είναι αρκετά «ρευστή», με αλλεπάλληλους κινδύνους να αναδύονται σε καθημερινή βάση, δεν λείπουν οι παράγοντες που ναρκοθετούν το δημοσιονομικό πλάνο της κυβέρνησης, οι οποίοι εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να προβλεφθούν με σαφήνεια, και ιδιαίτερα στο νέο πλαίσιο κανόνων της ΕΕ όπου η ευελιξία είναι όρος προς εξαφάνιση.
O πιο σημαντικός εξ’ αυτών των παραγόντων είναι η συνεχής απειλή ενός νέου γύρου ενεργειακής κρίσης, η οποία, μάλιστα, μετά την τελευταία κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ, κάθε άλλο παρά… «μακρινό» ενδεχόμενο είναι.
Ήδη την προηγούμενη εβδομάδα το πετρέλαιο πραγματοποίησε το μεγαλύτερο «άλμα» τιμών από τον Ιανουάριο του 2023, και παρά το γεγονός ότι έκτοτε σημειώνονται αλλεπάλληλες αυξομειώσεις, οι αναλυτές επιμένουν στην πρόβλεψη πως η τιμή ανά βαρέλι θα μπορούσε να ξεπεράσει ακόμα και τα 90 ή και 100 δολάρια το βαρέλι.
Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη περίπτωση έγκειται στο γεγονός πως και οι προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Σχεδίου 2025 – 2029 και αυτές του προσχεδίου Προϋπολογισμού γίνονται στη βάση ενός σεναρίου πως το βαρέλι θα κυμαίνεται στα 80 δολάρια, χωρίς την πρόβλεψη ενός πιο δυσμενούς σεναρίου και παρά το γεγονός πως αναγνωρίζεται η «αβεβαιότητα που προκαλείται από εξωτερικούς και εσωτερικούς κινδύνους».
Μία νέα φάση της ενεργειακής κρίσης δεν ενέχει μόνο τον κίνδυνο ανατροπής των βασικών οικονομικών στόχων που προβλέπονται στο προσχέδιο (πρωτογενές πλεόνασμα 2,5% το 2025, αύξηση ΑΕΠ 2,3%, ανεργία 9,7%, πληθωρισμός 2,1%, χρέος 149,1%), λόγω μιας πιθανής νέας επιτάχυνσης του πληθωρισμού και πλήγματος στην αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας.
Ακόμα παραπέρα, η κατάσταση περιπλέκεται χειρότερα από το γεγονός πως η χώρα σε μία τέτοια περίπτωση δεν θα είχε την δυνατότητα να παρέμβει υποστηρικτικά στην κοινωνία, όπως έκανε δηλαδή στις προηγούμενες φάσεις της ενεργειακής κρίσης, κάτι που με την σειρά του θα ήταν μία έξτρα επιβάρυνση στην δυναμική της οικονομίας.
Και αυτό διότι πλέον έχουν τεθεί σε εφαρμογή οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που ορίζουν με σαφήνεια τα περιθώρια αύξησης των ετήσιων δαπανών, όπως μάλιστα αυτά καταγράφονται στο Μεσοπρόθεσμο Διαρθρωτικό Σχέδιο το οποίο κατέθεσε το οικονομικό επιτελείο στην Κομισιόν μαζί με το προσχέδιο.
Έτσι, όπως έχει κάνει ήδη γνωστό το ΥΠΟΙΚ, από τα 3,7 δισ. ευρώ που είναι και το «ταβάνι» αύξησης των κρατικών δαπανών για το 2025, περισσεύουν μόνο 100 εκατ. ευρώ, λαμβάνοντας υπόψη τα μέτρα τα οποία έχουν ήδη εξαγγελθεί και προϋπολογιστεί.
Αξίζει να σημειωθεί πως όταν ξέσπασε η κρίση του 2022 λόγω της έναρξης του πολέμου στην Ουκρανία, η ανάγκη για κρατική παρέμβαση μέσω επιδοτήσεων στο ρεύμα των νοικοκυριών, οδήγησε σε εκτίναξη των δαπανών κατά… 12,5 δισ. ευρώ, ενώ η κυβέρνηση οδηγήθηκε σε ψήφιση συμπληρωματικού προϋπολογισμού για να συμπεριλάβει αυτό το επιπλέον γιγάντιο κόστος.
Όπως έχει γίνει σαφές αυτού του είδους τα δημοσιονομικά περιθώρια δεν υπάρχουν πλέον, καθώς τότε η ευρωπαϊκή οικονομία τελούσε στον «αστερισμό» της ρήτρας διαφυγής που εφαρμόστηκε κατά τη περίοδο της πανδημίας και η οποία απενεργοποίησε προσωρινά τους αυστηρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς. Τώρα, οι εν λόγω κανόνες έχουν επανέλθει αναβαθμισμένοι μαζί με ένα αυστηρό όριο ετήσιας αύξησης δαπανών.
Τι θα σήμαινε αν είχαμε μία αναθέρμανση της ενεργειακής κρίσης και παρουσιαζόντουσαν εκ νέου οι ανάγκες στήριξης της κοινωνίας;
Θα σήμαινε πως το οικονομικό επιτελείο και η κυβέρνηση θα είχαν μόνο δύο επιλογές στη διάθεσή τους:
Ή να εξασφαλίσουν πρόσθετους πόρους, όπως για παράδειγμα μέσω της επισκόπησης δαπανών, περικόπτοντας «περιττά» έξοδα από Δήμους, φαρμακευτική δαπάνη, επιδόματα κλπ και διαμορφώνοντας έτσι πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για έξτρα παροχές προς τους πολίτες,
Ή να υπερβούν το συμφωνημένο όριο δαπανών για να ανακοπούν οι επιπτώσεις της νέας φάσης της ενεργειακής κρίσης, εξέλιξη όμως που θα είχε δυσμενείς συνέπειες, καθώς θα έβαζε τη χώρα σε δημοσιονομικές περιπέτειες και στη λεγόμενη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (που ισχύει για το πρώτο έτος εφαρμογής των νέων δημοσιονομικών κανόνων), η οποία θα έστελνε… λάθος μηνύματα στις αγορές, υπονομεύοντας τη πιστοληπτική πρόοδο που έχει σημειωθεί.
Σε οποιαδήποτε άλλη χρονιά μετά του 2025, υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς τους στο επόμενο έτος, με αντίστοιχη περικοπή των προγραμματισμένων για τότε δαπανών.