Σε φάση εκκίνησης, με ορίζοντα πλήρους λειτουργικής ολοκλήρωσης στα τέλη του 2025, τίθεται το εγχείρημα αναμόρφωσης του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα. Η Κυβέρνηση, προκειμένου να υλοποιήσει αποτελεσματικότερα και ταχύτερα τη δέσμευσή της για ριζικό εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη του σιδηροδρομικού τομέα, προχωρά σε μεγάλες αλλαγές.
Χτες (9.1.2024), ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας, παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο την πρόταση δημιουργίας του «νέου ΟΣΕ». Το λίφτινγκ περιλαμβάνει νέο όνομα, το «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας», νέο λογότυπο, κυρίως όμως, τη δημιουργία ενός νέου, ενιαίου, σύγχρονου δημόσιου φορέα, με πυρήνα τον ΟΣΕ, που αναλαμβάνει πλήρως τον ρόλο, τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες του Διαχειριστή της Σιδηροδρομικής Υποδομής, όπως περιγράφονται στο Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, και καθίσταται και μοναδικός υπεύθυνος για το σύνολο των μελετών και έργων που εκτελούνται επί του σιδηροδρομικού δικτύου, της διαχείρισης του τροχαίου υλικού καθώς και των σταθμών και λοιπών εγκαταστάσεων.
Με στόχο αυτό το νέο σχήμα να αφήσει πίσω του τις «παλιές αμαρτίες» και παθογένειες του κλάδου που στοίχισε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ από τα δημόσια (και ευρωπαϊκά) ταμεία και τις τσέπες των Ελλήνων φορολογούμενων.
Στη νέα εταιρεία εντάσσονται επιπλέον του σημερινού ΟΣΕ : α) η ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε. και β) η ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε. κατά το μέρος που αφορά στο επιχειρησιακά κρίσιμο για τον σιδηρόδρομο τμήμα της δραστηριότητάς της (τροχαίο υλικό, ενεργές σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις). Η υπόλοιπη ΓΑΙΑΟΣΕ συνεχίζει να λειτουργεί υπό το σημερινό καθεστώς.
Οι επενδύσεις
Η πρόταση περιλαμβάνει και μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα (έργα, μεταρρυθμίσεις, επενδύσεις) που σε άμεσο ορίζοντα ανέρχονται σε 530 εκατ. ευρώ (τα 180 εκατ. για την αποκατάσταση των ζημιών από την κακοκαιρία Daniel), σε βάθος 5 ετών σε 2,7 δις ευρώ και στην 20ετία στα 7 δις ευρώ, με το σύνολο να ξεπερνά τα 10-11 δις ευρώ. Ως άμεση προτεραιότητα (έως το 2026) ορίζεται η αποκατάσταση δικτύου από καταστροφές λόγω Daniel στην Κεντρική Ελλάδα.
Στο βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα (έως 2029) ανήκουν έργα ήδη ενταγμένα σε χρηματοδοτικά πλαίσια, έργα προς ένταξη σε Μεταφορές 2021-2027 και CEF2 (Connecting Europe Facility) κ.α. Στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα (έως το 2034) εντάσσονται έργα αναβάθμισης της Ανατολικής Εγνατίας, η Παράκαμψη Αθηνών (Ικόνιο – Σφίγγα), συνδέσεις με λιμένες και ΒΙ.ΠΕ., η αναβάθμιση της Δυτικής Εγνατίας. Στο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα (έως 2044) εντάσσονται νέα Έργα Δυτικής αλλά και Ανατολικής Εγνατίας, η αναβάθμιση δικτύου Δυτικής Μακεδονίας, η αναβάθμιση δικτύου Πελοποννήσου, νέα έργα Δυτικής Ελλάδας.
Το Δ.Σ., η εποπτεία, το προσωπικό
Ο νέος φορέας θα είναι Ανώνυμη Εταιρεία ιδιοκτησίας του Ελληνικού Δημοσίου, με το Διοικητικό του Συμβούλιο να ορίζεται από τη Ελληνική Κυβέρνηση, με τήρηση των αρχών διαφάνειας και αξιοκρατίας. Θα εποπτεύεται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Θα δημιουργηθούν εντός του φορέα διακριτοί Επιχειρησιακοί Τομείς στους οποίους θα ενταχθεί με τις απαραίτητες προσαρμογές το υφιστάμενο επιχειρησιακό έργο των ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ, ΓΑΙΑΟΣΕ και οι σχετικές οργανωτικές μονάδες (Γενικές Διευθύνσεις, Διευθύνσεις κλπ μονάδες) που το υλοποιούν.
Οι αντίστοιχες υποστηρικτικές (διοικητικές) διευθύνσεις των τριών εταιρειών θα συγχωνευθούν σε ένα ενιαίο Διοικητικό Τομέα, προς αξιοποίηση των σχετικών οικονομιών κλίμακας. Ο νέος φορέας θα στελεχωθεί από το σύνολο του προσωπικού των δύο φορέων (ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ) και το σχετικό προσωπικό του τμήματος δραστηριοτήτων της ΓΑΙΑΟΣΕ που θα ενταχθεί στο Νέο ΟΣΕ.
Παράλληλα, προβλέπεται η στελέχωσή του να ενισχυθεί σημαντικά με προσεκτικά επιλεγμένο πρόσθετο νέο προσωπικό που θα ξεπεράσει τα 600 άτομα και με προσόντα που θα καλύπτουν τις απαιτήσεις των νέων θέσεων εργασίας που θα οριστούν. Η πρώτη ομάδα προσλήψεων αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2024, ενώ η υπόλοιπη ενίσχυση στελέχωσης θα προχωρήσει σε στάδια, μέχρι το μέσο του 2025, με βάση επίσης και τις απαιτήσεις στελέχωσης που θα προσδιοριστούν από το Business Plan του νέου φορέα.
Ο στόχος της μεταρρύθμισης – Οι χρόνιες παθογένειες
Όπως αναφέρεται σε σχετική παρουσίαση, στόχος της μεταρρύθμισης είναι η ανάπτυξη ενός σύγχρονου, γρήγορου, άνετου και ασφαλούς σιδηροδρομικού δικτύου, σε πλήρη δια-λειτουργικότητα με τα ευρωπαϊκά αντίστοιχα δίκτυα και η αντιμετώπιση των χρόνιων παθογενειών του σιδηροδρομικού τομέα στην Ελλάδα, μέσω πλήρους αναδιοργάνωσης και ενοποίησης του συνόλου των εταιριών και ανάληψη από τη νέα εταιρία της αποκλειστικής ευθύνης για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη συντήρηση και την ασφαλή διαχείριση των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας και του τροχαίου υλικού.
Προτεινόμενο Οργανόγραμμα της «Νέος ΟΣΕ» A.E.
Κάτω από το Δ.Σ. θα υπάρχουν 5 Διευθύνσεις: ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΝΕΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ, ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ & ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ, ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ: Η ανάπτυξη και ο σχεδιασμός των υποδομών του σιδηροδρομικού δικτύου λαμβάνοντας υπόψιν αφενός τις διατάξεις της δια-λειτουργικότητας και αφετέρου το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Σιδηροδρόμου, όπως αυτό προτείνεται από τη Γ.Δ. και εγκρίνεται από το Δ.Σ. της Εταιρείας και το ΥΠΥΜΕ. Επίσης, θα συντάσσει και θα θέτει σε εφαρμογή το σύνολο των Πρότυπων Τεχνικών Προδιαγραφών (ΠΤΠ), οι οποίες θα εγκρίνονται από ανεξάρτητο φορέα.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΝΕΩΝ ΕΡΓΩΝ: Η υλοποίηση, παρακολούθηση, διαχείριση, επίβλεψη και παράδοση ολοκληρωμένων έργων (Turn-key Projects) στη Γ.Δ. Λειτουργίας & Συντήρησης Υποδομών. Τα νέα έργα – που θα αναλαμβάνει η εν λόγω Γ.Δ. – θα έχουν σχεδιαστεί από τη Γ.Δ. Σχεδιασμού, Ανάπτυξης & Διαλειτουργικότητας βάσει του εγκεκριμένου Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης του Σιδηροδρόμου και θα έχουν εγκριθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΣΕ.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ: Η λειτουργία του ενεργού σιδηροδρομικού δικτύου της Ελλάδας, ο προγραμματισμός, υλοποίηση, παρακολούθηση, διαχείριση και επίβλεψη των συμβάσεων συντήρησης όλων των Υποδομών του δικτύου. Περιλαμβάνει και Μονάδα Ασφάλειας Δικτύου, υπεύθυνη για τον έλεγχο ασφάλειας σε όλο το δίκτυο.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ & ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ: Οι πάσης φύσεως οικονομικές διαδικασίες που αφορούν το χρηματο-οικονομικό αντικείμενο του Οργανισμού, διαχείριση των οικονομικών πόρων, πληρωμές, ο πάσης φύσεως εφοδιασμός των υπηρεσιών με αναλώσιμα & ανταλλακτικά, καθώς και η διαχείρισή τους με εξελιγμένα και ολοκληρωμένα προγράμματα (ERP, SAP), η σύνταξη παντός είδους συμβάσεων σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Οργανισμού, η διενέργεια και ολοκλήρωση πάσης φύσεως διαγωνισμών, τους οποίους θα διαχειρίζονται και θα παρακολουθούν οι αρμόδιες Υπηρεσίες/τμήματα.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Η ολοκληρωμένη μηχανοργάνωση όλων των Υπηρεσιών του Οργανισμού με το αναγκαίο software και hardware, η συνεχής επικαιροποίηση και εκσυγχρονισμός αυτών, και η διαδικτυακή ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων του Οργανισμού. Επίσης, η διοίκηση του προσωπικού του Οργανισμού και η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού.
Ενέργειες και Χρονοδιάγραμμα – Προτεινόμενα Ορόσημα Δράσης στο ΤΑΑ
- Παρουσίαση του Σχεδίου Δράσης για τη νέα ενοποιημένη εταιρεία («Νέος ΟΣΕ») που θα περιλαμβάνει το αρχικό σχέδιο των απαραίτητων νομοθετικών αλλαγών, καθώς και σχέδιο των τευχών διακήρυξης διεθνούς διαγωνισμού για την πρόσληψη Τεχνικού Συμβούλου Διοίκησης της νέας εταιρείας: Q2 2024.
- Έναρξη ισχύος των τροποποιήσεων του νόμου [4974/2022] και της δευτερογενούς νομοθεσίας για μια νέα ενιαία εταιρεία με πυρήνα τον ΟΣΕ (“Νέος ΟΣΕ”), στην οποία θα ενσωματωθεί η ΕΡΓΟΣΕ. Η νέα εταιρεία θα αναλάβει τη συνολική ευθύνη για θέματα ασφάλειας σιδηροδρομικής υποδομής και θα συνεργάζεται πλήρως με τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις για την εφαρμογή μέτρων ελέγχου των κινδύνων – Προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για την υπογραφή σύμβασης με Τεχνικό Σύμβουλο Διοίκησης, υπεύθυνο για τη διαχείριση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων του ΟΣΕ: Q4 2024.
- Υιοθέτηση πολυετούς στρατηγικού προγράμματος που περιλαμβάνει τις αναμενόμενες στρατηγικές επενδύσεις και εργασίες συντήρησης. Υπογραφή σύμβασης απόδοσης με συγκεκριμένα ορόσημα και δείκτες (KPIs) που καλύπτουν, μεταξύ άλλων, την ολοκλήρωση των επενδύσεων για βασικά συστήματα ασφαλείας και υποδομές, την τακτική συντήρηση, και την εφαρμογή κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης της εταιρείας: Q2 2025.
- Εφαρμογή της οργανωτικής μεταρρύθμισης του σιδηροδρομικού τομέα. Η νέα εταιρεία θα είναι πλήρως λειτουργική: Q4 2025.
Σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Ελληνικού σιδηροδρόμου
Η ιστορία του Ελληνικού σιδηροδρόμου ξεκινά το 1869, οπότε εγκαινιάστηκε ο Σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς, που θεωρείται από τις παλαιότερες γραμμές μητροπολιτικού σιδηροδρόμου παγκοσμίως. Το 1920 ιδρύονται οι Σιδηρόδρομοι του Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.), που σταδιακά συνενώνουν όλα τα τοπικά δίκτυα. Το 1971 ξεκινά τη λειτουργία του ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ), που αναλαμβάνει σταδιακά με μεγάλα έργα τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του δικτύου.
Το 1996 ιδρύεται θυγατρική εταιρεία του ΟΣΕ με την επωνυμία ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. Αντικείμενό της η μελέτη και κατασκευή νέων χαράξεων και γραμμών στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Το 1999 ξεκινά η λειτουργία της πρώτης ηλεκτροδοτούμενης γραμμής. Στο διάστημα 2006-2022 έγιναν πολλές προσπάθειες εταιρικών μετασχηματισμών, αποσχίσεων ή συνενώσεων, μεταξύ των οποίων η ιδιωτικοποίηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Το 2023 ο Ελληνικός σιδηρόδρομος υπέστη δύο δραματικά πλήγματα, με το δυστύχημα στα Τέμπη και την σχεδόν ολοσχερή καταστροφή των υποδομών στην Κεντρική Ελλάδα, εξαιτίας της καταιγίδας Daniel.
