Το περασμένο Σάββατο (10.2.2024) «ξημερώματα» ολοκληρώθηκε η σύσκεψη της Τριμερούς Επιτροπής (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Κομισιόν) που συγκεκριμενοποιεί το τελικό σχέδιο συμφωνίας για αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που θα πάει στο Ευρωκοινοβούλιο για έγκριση ή απόρριψη.
Προφανώς μετά την συμφωνία της τριμερούς η πιθανότητα «απόρριψης» μοιάζει εξαιρετικά απίθανη. Παρά την δύσκολη ημέρα και ώρα επίτευξης της συμφωνίας λίγο πολύ έγινε γνωστό τις προηγούμενες ημέρες ότι δεν άλλαξε τίποτα ουσιαστικά από εκείνα που είχαν συμφωνηθεί στην Σύνοδο Κορυφής στα τέλη του 2023.
Δηλαδή ότι δεν αλλάζει ο όριο για το χρέος (60% ΑΕΠ) ούτε και για το έλλειμμα (3% ΑΕΠ). Αυτό που άλλαξε αφορά στην αποδοχή μιας λίγο πιο ελαστικής διαδικασίας πειθάρχησης της οικονομικής πολιτικής των χωρών μελών από την αρχική και ιδιαίτερα των χωρών με υπερβάσεις στους στόχους για έλλειμμα και χρέος, που αποτελούν ένα πολύ μεγάλο μέρος των χωρών μερών της Ε.Ε. (σ.σ. ακολουθούν στο τέλος του σχολίου οι βασικές προβλέψεις της συμφωνίας).
Το ενδιαφέρον αυτής της βιαστικής και άρον – άρον συμφωνίας συμβιβασμού, μεταξύ αυτών που απαιτούσαν επιστροφή στο αυστηρό πλαίσιο και εκείνων που απαιτούν ελαστικότερες πειθαρχικές διαδικασίες, είναι ότι (η συμφωνία) «επιτυγχάνεται» μερικούς μήνες πριν από τις Ευρωεκλογές, ήτοι πριν την αλλαγή σύνθεσης τόσο του Ευρωκοινοβουλίου όσο και της Κομισιόν. Είναι πολύ πιθανό, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι ισορροπίες στο «νέο» Ευρωκοινοβούλιο να είναι από πολύ έως και λίγο διαφορετικές. Το ίδιο και στην ανασύνθεση της Κομισιόν, με την κα Φον Ντερ Λάιεν, πολύ πιθανό να μην είναι παρούσα στην νέα Κομισιόν.
Μία στοιχειώδης δημοκρατική διαδικασία θα μπορούσε να πει κανείς ότι θα συνιστούσε την παραπομπή του νέου Συμφώνου στην έγκριση της νέας «λαϊκής εντολής» που θα προκύψει τον Ιούνιο. Παρ’ όλα αυτά η απόφαση ήταν «να τρέξει» η διαδικασία και να κλείσει πριν τις εκλογές του Ιουνίου.
Το πιο παράδοξο όμως μέσα στο «παράδοξο» αυτής της βιασύνης, είναι ότι ακόμα και οι κυβερνήσεις ή τα κόμματα που αναμένεται να κερδίσουν πόντους στις επόμενες εκλογές και κατά συνέπεια θα είχαν κάθε λόγο να θέλουν αυτή την συζήτηση με καλύτερους όρους, δεν κινήθηκαν ούτε στοιχειωδώς για να το εμποδίσουν ή και να δημοσιοποιήσουν την αντίδρασή τους, σ’ αυτή την βιαστική διαδικασία.
Ακραίο παράδειγμα η κυβέρνηση της Ιταλίας η οποία και λόγω μεγέθους της χώρας, αλλά και των προσδοκιών των κομμάτων της κυβερνητικής συνεργασίας που την στηρίζουν, θα είχαν κάθε λόγω να αντιδράσουν και να «φωνάξουν» για να ακουστούν ενάντια στην απόφαση του Σαββάτου.
Το δεύτερο «παράδοξο» είναι ότι η επανεκκίνηση του Συμφώνου Σταθερότητας που επαναφέρει στην ουσία τους δημοσιονομικούς περιορισμούς σε ισχύ, γίνεται σε ένα οικονομικό, πολιτικό και γεωπολιτικό περιβάλλον, που θα έλεγε κανείς ότι δικαιολογεί την περαιτέρω αναβολή ισχύος του Συμφώνου και όχι την επαναφορά του.
Οικονομική ύφεση και στασιμότητα, γεωπολιτικές αναταραχές (πόλεμος στην Ουκρανία και Μέση Ανατολή) με οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, γενικευμένες κοινωνικές αναταραχές (αγρότες) σε συνάρτηση με την πράσινη μετάβαση, μειωμένα εισοδήματα λόγω πληθωριστικής διάβρωσης, υποβόσκουσα ενεργειακή κρίση, περιοριστική νομισματική πολιτική είναι μία σειρά παράγοντες που συνθέτουν ένα περιβάλλον που κάθε άλλο παρά συμβαδίζει με την επιστροφή σε περιοριστική δημοσιονομική πολιτική μέσα από το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Το τρίτο παράδοξο είναι ότι αυτή η «επιλογή» της Ευρώπης και μάλιστα επισπεύδοντας τις διαδικασίες μήπως και δεν προλάβει να μπει έγκαιρα σε ισχύ η περιοριστική πολιτική, γίνεται όταν ο βασικός της εταίρος και ανταγωνιστής, οι ΗΠΑ τρέχουν ελλείμματα της τάξης του 7% του ΑΕΠ, με χρέος που έχει ξεπεράσει τα 34 τρισ. δολάρια που τροφοδοτούν μία αναπτυξιακή διαδρομή της τάξης του 2,5% – 3% ετησίως.
Σ’ αυτά τα τρία παράδοξα προς το παρόν καμία κυβέρνηση δεν φαίνεται να αντιπαραθέτει μια απάντηση ή έστω πειστική απόπειρα απάντησης. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον.
Για την Ελλάδα τα τρία παράδοξα ενδεχομένως αποκτούν μεγαλύτερη ένταση καθώς εδώ υπάρχει και ένας επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας που αφορά κατά βάση τον ορίζοντα των επόμενων ετών.
Όπως έχει γίνει γνωστό στο πλαίσιο της τελικής ρύθμισης της αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, τα επόμενα χρόνια και με ορίζοντα ολικής εξόφλησης το 2032, τρέχει μία υποχρέωση 25 δισ. ευρώ, ήτοι περίπου 12 – 13% του ΑΕΠ, που αφορά στην αποπληρωμή – παράλληλα με το χρέος – των αναβαλλόμενων τόκων των μνημονιακών δανείων για την αρχική περίοδο χάριτος.
Αυτό το μέγεθος αφορά τις επιπρόσθετες υποχρεώσεις που πρέπει καλυφθούν τα επόμενα χρόνια μέχρι το 2032. Με άλλα λόγια το σχέδιο που θα επιτηρεί η Κομισιόν για την Ελλάδα θα συμπεριλαμβάνει πέραν των άλλων και τα 25 δισ. ευρώ στο πλαίσιο των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας, που συμφωνήθηκε το Σάββατο…
Τι προβλέπει το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης
Με βάση τα όσα συμφωνήθηκαν το Σάββατο στην τριμερή Επιτροπή, το σχέδιο του νέου Συμφώνου Σταθερότητας που θα πάει στο υπάρχον Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για έγκριση προβλέπει τα ακόλουθα:
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την παρουσία της Κομισιόν, συμφώνησαν να διατηρήσουν τον γενικό στόχο μείωσης των δεικτών χρέους και των ελλειμμάτων. Αυτό θα αφορά ιδιαίτερα τις οικονομίες των οποίων το χρέος υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ και το έλλειμμα το 3% του ΑΕΠ. Αυτό συμφωνήθηκε να γίνει με τρόπο που να μην ακυρώνει τις επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς, όπως η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση, οι αμυντικές επενδύσεις και η ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής ανθεκτικότητας. Αυτή η προσαρμογή θα πρέπει να αποτυπώνεται στα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια (τετραετή σχέδια προσαρμογής, με δυνατότητα επέκτασής τους σε επτά έτη, με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις).
- Η Κομισιόν θα συμμετέχει και θα διαπραγματεύεται την διαμόρφωση των σχεδίων αυτών που θα προβλέπουν μια καθορισμένη δημοσιονομική τροχιά («τροχιά αναφοράς») για κάθε χώρα ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη το ύψος του χρέους και του ελλείμματος. Βάσει της συμφωνίας που θα ενσωματώνεται στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο, προβλέπονται δύο διασφαλίσεις με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται τα κράτη-μέλη: τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους για τη μείωση των επιπέδων του χρέους και τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας του ελλείμματος για την παροχή περιθωρίου ασφαλείας κάτω από το όριο ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ, προκειμένου να δημιουργηθούν δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας.
- Με βάση αυτή την «τροχιά αναφοράς», τα κράτη μέλη θα ενσωματώνουν την πορεία «δημοσιονομικής προσαρμογής» στα εθνικά τους μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια. Τα εθνικά σχέδια δημοσιονομικής προσαρμογής, συμπεριλαμβανομένων των καθαρών δαπανών, πρέπει να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στην βάση των παρατηρήσεων της Κομισιόν. Η συμφωνία προβλέπει ότι ένας λογαριασμός ελέγχου θα καταγράφει αποκλίσεις από τις διαδρομές καθαρών δαπανών για κάθε χώρα.