Αναμφίβολα το τι θα συμβεί με τα επιτόκια το 2024 είναι το μείζον ζήτημα. Αν και πολλοί ήταν οι αναλυτές που στο Νταβός υποστήριξαν όχι άδικα, ότι στην λίστα αυτή, ίσως ο πόλεμος αποδειχθεί ότι κερδίζει την πρώτη θέση τελικά.
Πράγματι στο Νταβός, αν εξαιρέσει κανείς την επικαιρότητα των συζητήσεων για το πως η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει πλέον τους όρους του παιχνιδιού στην οικονομία, πόλεμος και επιτόκια κυριάρχησαν στις πιο «βαριές» δημόσιες και κυρίως ιδιωτικές συζητήσεις που έγιναν.
Στα Οικονοκλαστικά σήμερα θα μείνουμε στο ένα από αυτά, στα επιτόκια. Και στις συνέπειες που οι αλλαγές τους θα έχουν μέσα στην χρονιά. Κατ’ αρχήν από τις δηλώσεις της κας Λαγκάρντ αλλά και των άλλων μελών και στελεχών της ΕΚΤ που παραβρέθηκαν και μίλησαν δημόσια σε διαφορετικά πάνελ, προκύπτει ένα συμπέρασμα: η ΕΚΤ παραδέχεται ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιεί άλλο την αύξηση των επιτοκίων απέναντι στον πληθωρισμό γιατί η ζημιά που μπορεί να κάνει είναι μεγαλύτερη από το καλό.
Έτσι η εικόνα που απέμεινε από το Νταβός υποδεικνύει σύμφωνα με τις δημόσιες τοποθετήσεις των αρμοδίων ότι η ΕΚΤ έχει σταματήσει να αυξάνει τα επιτόκια μέχρι νεοτέρας και θα αρχίσει να μελετάει το πως και πότε θα τα μειώσει από τα μέσα του 2024. Ίσως μάλιστα τότε, στις αρχές του καλοκαιριού να δοκιμάσει την πρώτη μείωση, όπως άφησε να εννοηθεί η κα Λαγκάρντ. Και όλα αυτά με δεδομένο ότι ο πληθωρισμός φαίνεται -παρά τα ενδιάμεσα σκαμπανευάσματα- ότι διολισθαίνει αργά αλλά σχετικά σταθερά προς το 2%.
Αυτά είναι όσα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο «δηλώθηκαν» στο Νταβός. Με άλλα λόγια αυτά είναι όλα όσα οι αρμόδιοι θέλουν να έχουν στο μυαλό τους πριν κινηθούν με αποφάσεις οι επενδυτές, οι επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και τα …νοικοκυριά.
Αν πάρει κανείς ως δεδομένο ότι θα συμβούν αυτά, τότε οι οικονομίες που ήδη οι ισχυρότερες εξ αυτών βρίσκονται σε ύφεση στην Ευρώπη, θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψη τους ότι για τουλάχιστον ένα εξάμηνο ακόμα θα συνεχίσουν να πιέζονται από το «ακριβό» χρήμα. Και στην συνέχεια αυτό θα αρχίσει να γίνεται ελάχιστα φθηνότερο με την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει λόγω εξωγενών παραγόντων νέα αναζωπύρωση του πληθωρισμού.
Πόσο φθηνότερο; Σε πρώτη φάση κατά 0,25% κάτω από τα σημερινά επίπεδα, αλλά κανείς δεν ξέρει πόσο πιο χαμηλά θα πέσει και κυρίως πόσο καιρό θα πάρει για να κατέβει σημαντικά χαμηλότερα. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι αν συνεχίσει να μειώνεται το κόστος του χρήματος αυτό δεν πρόκειται να συμβεί το ίδιο γρήγορα όσο γρήγορα αυξήθηκε…
Το δεύτερο στοιχείο όμως είναι ότι από τα μέσα του χρόνου είτε μειωθεί είτε όχι το κόστος του χρήματος κατά 0,25% θα αρχίσει να γίνεται πολύ πιο «δυσεύρετο». Ο λόγος είναι διπλός:
- Ο ένας είναι ότι στα μέσα του 2024 δηλαδή τον Ιούνιο, κλείνουν όλα τα προγράμματα έκτακτης χρηματοδότησης των τραπεζών από την ΕΚΤ με τα περιβόητα TLTROs, είτε τα επιδοτούμενα από την ΕΚΤ δάνεια των τελευταίων ετών. Και θα πρέπει να ολοκληρωθεί η επιστροφή τους από τις τράπεζες στην ΕΚΤ. Ακόμα και οι ελληνικές τράπεζες που είχαν αρχίσει να
επιστρέφουν τα κεφάλαια αυτά στην ΕΚΤ «γιατί καίνε πλέον με τόσο που κοστίζουν» έχουν ακόμα κάμποσα δις ευρώ που πρέπει να βγάλουν από τους ισολογισμούς τους και να τα στείλουν πίσω στο ταμείο της ΕΚΤ… - Ο δεύτερος λόγος είναι ότι από τα μέσα του 2024 αρχίζει η σταδιακή μείωση της επανεπένδυσης των κεφαλαίων που η ΕΚΤ
είχε επενδύσει (1,7 τρις ευρώ) για αγορές κρατικών ομολόγων. Αυτό σημαίνει ότι ο μεγαλύτερος επενδυτής στην αγορά κρατικών ομολόγων η ΕΚΤ σταδιακά αρχίζει να βγαίνει από την «πιάτσα». Αυτό θα επηρεάσει ανοδικά τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων -ευτυχώς που τα ελληνικά ομόλογα μπήκαν στο investment grade- ενώ παράλληλα θα αρχίσει να αυξάνει τα spreads μέσα στην ευρωαγορά, κατά συνέπεια και το κόστος δανεισμού…
Η σκοτεινή …πλευρά του φεγγαριού
Αυτά θα συμβούν στο «ομαλό» σενάριο δηλαδή αυτό που προκύπτει από τις δηλώσεις στο Νταβός. Μπορεί αυτό να ανατραπεί; Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ανατροπή του ομαλού σεναρίου είναι μάλλον το πλέον φυσικό να συμβεί με τα όσα συμβαίνουν στο επίπεδο των γεωπολιτικών αναταραχών, απ’ άκρη σ’ άκρη στον πλανήτη, από την Μέση Ανατολή και την Αν. Ευρώπη μέχρι τις ΗΠΑ (εκλογές) και την Κίνα (Ταϊβάν).
Υπάρχει όμως και η άλλη, η ανομολόγητη διάσταση των πραγματικών αιτίων πίσω από την νομισματική πολιτική, εκείνη που έχει να κάνει με τα επιτόκια και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες που επηρεάζουν και τον πληθωρισμό, πολύ περισσότερο από όσο έχει επηρεάσει η πολιτική επιτοκίων τον πληθωρισμό μέχρι σήμερα.
Για να το πούμε απλά, ότι και αν λέει η κα Λαγκάρντ για το πως επηρεάζει τις αποφάσεις της ΕΚΤ η εξέλιξη του πληθωρισμού στην
Ευρώπη, είναι υποχρεωμένη να περιμένει τις κινήσεις της FED για τα αμερικάνικα επιτόκια για να κινηθεί και εκείνη.
Μια απόφαση της Fed να μειώσει ακόμα και τον Μάρτιο τα επιτόκια θα προκαλέσει διολίσθηση της ισοτιμίας του δολαρίου με προφανείς συνέπειες για το εμπορικό ισοζύγιό της με την Ευρωζώνη αφού θα «ακριβύνει» το ευρώ, ενώ παράλληλα θα επηρεάσει οδηγήσει τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών που δεν παράγονται στις ΗΠΑ αλλά τιμολογούνται σε δολάρια. Μεταξύ των οποίων είναι βέβαια το πετρέλαιο και το πανάκριβο για την Ευρωζώνη φυσικό αέριο.
Ας σκεφτούμε μόνο τι θα αρχίσει να συμβαίνει στην περίπτωση που η επιστροφή Τράμπ αρχίζει να μοιάζει πολύ πιθανή… Αν πάλι η Fed πείσει τις αγορές ότι θα καθυστερήσει να προχωρήσει σε μειώσεις επιτοκίων, η ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ θα
υποχρεώσει την ΕΚΤ να κρατήσει τα επιτόκια ψηλά ανεξάρτητα από το πόσο πιέζεται η οικονομία από την ύφεση στην Ευρώπη για να στηρίξει το ευρώ απέναντι στο δολάριο.
Με άλλα λόγια το «παιχνίδι» των επιτοκίων από την Fed στην πραγματικότητα «ορίζει» και το πως θα κινηθεί η ΕΚΤ, ανεξάρτητα από το αν υποτίθεται ότι η νομισματική της πολιτική καταστατικά καθορίζεται από τα δεδομένα της ευρωοικονομίας. Είναι σε όλους αποδεκτό πλέον ότι η σχέση ευρώ – δολαρίου ήτοι των νομισμάτων των μεγαλύτερων εμπορικών εταίρων, καθορίζει το πόσο μεγαλύτερη ή μικρότερη είναι η πίεση του εισαγόμενου πληθωρισμού τιμών.
Πολύ περισσότερο που μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία η Ευρώπη έχει γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ορυκτών καυσίμων (φυσικού αερίου) από τις ΗΠΑ. Αυτή η εικόνα σε όλες της τις εκδοχές για το 2024 δείχνει ένα πράγμα, ότι σε κάθε περίπτωση, το χρήμα θα συνεχίσει να είναι ακριβό και θα γίνει πολύ πιο δυσεύρετο από ότι ήταν το 2023.
Τις «δονήσεις» από αυτές τις εξελίξεις, όπως και από τυχόν «ατυχήματα» στην διάρκειά τους, θα τις αισθανόμαστε σαν τους …προσεισμούς με συμβάντα μέσα στο τραπεζικό σύστημα, πριν από το μεγάλο γεγονός. Και αυτό σημαίνει επιδείνωση του κλίματος που στην προηγούμενη παράγραφο περιγράψαμε σαν γενική κατάσταση.
Όμως δεν πρέπει να ανησυχούμε.
Όσο μεγαλύτερες οι αναταράξεις και ο δεν δυνάμει κίνδυνος τόσο περισσότερο οι κεντρικοί τραπεζίτες θα υποχρεώνονται να κάνουν πίσω. Και να ξανά – ανοίγουν τις βρύσες που είδαμε να πλημμυρίζουν τον κόσμο με τρισεκατομμύρια «χαρτιά» το 2020. Ναι αυτά που με πρόφαση τον πληθωρισμό προσπαθούν να μαζέψουν εδώ και ένα χρόνο με τα επιτόκια και το QT…
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163