Χάνεται μία γενιά για να σωθεί το ευρώ

Την προηγούμενη Παρασκευή πήραμε μία μικρή εικόνα από το μεγαλύτερο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η ευρωζώνη για την επόμενη δεκαετία: μία περίοδο παρατεταμένου αποπληθωρισμού. Ο δομικός πληθωρισμός στην ευρωζώνη –που εξαιρεί την ενέργεια και άλλες ευμετάβλητες συνιστώσες– κατρακύλησε τον Οκτώβριο στο 0,8%.

Θα ήλπιζα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μειώσει αυτή την εβδομάδα τα επιτόκιά της. Αμφιβάλω όμως, ότι ακόμη και με αρνητικό επιτόκιο μπορεί να αποτραπεί η βύθιση στον αποπληθωρισμό. Οι βαθιές αιτίες βρίσκονται στον τρόπο με τον οποίο η ευρωζώνη απαντά στην κρίση χρέους: με λιτότητα και μείωση των πραγματικών μισθών στην περιφέρεια και έλλειψη προσαρμογής στο βορά.

Ο υπαρξιακός κίνδυνος για το ευρώ δεν αφορά πλέον την ενδεχόμενη επίθεση κερδοσκόπων, ή τη φυγή των καταθετών από τις τράπεζες ή την άνοδο των εξτρεμιστικών κομμάτων, αλλά την απόλυτη εξάντληση. Ο Benoît Coeuré, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, προειδοποίησε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η ευρωζώνη μπορεί να υποφέρει από μία ιαπωνικού τύπου χαμένη δεκαετία. Η Ιαπωνία όμως, διατήρησε τουλάχιστον σχεδόν πλήρη απασχόληση. Η ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με μία πολύ χειρότερη προοπτική: μία χαμένη γενιά.

Οι πολιτικές επιπτώσεις από αυτό το σενάριο αποτελούν το αντικείμενο ενός σημαντικού βιβλίου που δημοσιεύθηκε στη Γαλλία από τον François Heisbourg, τον πρόεδρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών και του Κέντρου Ασφαλείας της Γενεύης. Στο «La Fin du Rêve Européen» (Το Τέλος Ενός Ευρωπαϊκού Ονείρου) αναφέρει ότι η κατάσταση έχει γίνει τόσο δύσκολη που ο μόνος τρόπος να σωθεί η ΕΕ είναι να εγκαταλειφθεί το ευρώ.

Ο συγγραφέας, που είναι όσο πιο φιλοευρωπαίος γίνεται, φοβάται ότι η κρίση στην ευρωζώνη θα μπορούσε να καταστρέψει την ΕΕ, την οποία θεωρεί πολύ πιο πολύτιμη από τη δυσλειτουργική νομισματική ένωση. Αναφέρει ότι η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει την σκανδάλη αυτής της αποσύνθεσης.

Δεν συμμερίζομαι τα συμπεράσματά του, αλλά η ανάλυση είναι πολύ ακριβής. Η ΕΕ, με τις νομικές της συνθήκες και το μηχανισμό σταδιακής αντιμετώπισης των κρίσεων, μακροπρόθεσμα δεν είναι συμβατή με μία λειτουργική νομισματική ένωση.

Ο τρόπος με τον οποίο η ευρωζώνη προσπαθεί να λύσει την κρίση (χωρίς διαγραφή χρεών, χωρίς μεταφορές κεφαλαίων, χωρίς εργαλεία με συλλογική ευθύνη χρέους και μόνο στη βάση της δημοσιονομικής προσαρμογής) έχει δημιουργήσει μία αποπληθωριστική κρίση χρέους χωρίς ορατό τέλος.

Η λύση απαιτεί πολιτική ένωση με ισχυρές δυνάμεις λήψης κεντρικών αποφάσεων. Οι θεσμοί της ΕΕ, όμως, δημιουργήθηκαν με εταιρική νοοτροπία, που προσανατολίζεται στην αντιμετώπιση των εμπορικών συγκρούσεων ή των θεμάτων ανταγωνισμού, αλλά όχι στα μεγάλα θέματα της μακροοικονομικής πολιτικής.

Ο πυρήνας της συλλογιστικής του καθηγητή Heisbourg είναι πως έχουμε εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο. Οι ψηφοφόροι επιρρίπτουν στην Ευρώπη την ευθύνη για την κρίση και δεν είναι διατεθειμένοι να μεταφέρουν περισσότερη ισχύ στο κέντρο. Αυτή όμως, η μεταφορά ισχύος είναι απολύτως απαραίτητη για να λυθεί η κρίση.

Όλα αυτά είναι αλήθεια, αλλά διαφωνώ ότι η απόφαση εγκατάλειψης του ευρώ θα έλυνε το πρόβλημα. Ακόμη και εάν η διάλυση της ευρωζώνης ήταν καλά οργανωμένη, που θα μπορούσε να είναι, νομίζω πως ο καθηγητής Heisbourg υποτιμά το οικονομικό και χρηματοοικονομικό χάος που θα δημιουργηθεί, όχι μόνο στην Ευρώπη.

Είμαι επίσης δύσπιστος ως προς τον ενθουσιασμό του για μία ΕΕ ελεύθερη από το ευρώ. Χωρίς το ενιαίο νόμισμα, η ΕΕ θα ήταν μια πολύ βαρετή περιοχή, όπως δεν ήταν το 1998. Η ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική δεν προχωρά πουθενά. Χωρίς το ενιαίο νόμισμα, η ΕΕ θα εγκατέλειπε την ενιαία αγορά. Η δε διεύρυνση δεν μπορεί να συνεχίζεται εσαεί, με τόσες χώρες που έχουν απομείνει. Ότι κι αν παρακινήσει τη Βρετανία να παραμείνει στην ΕΕ ή να την εγκαταλείψει, πιθανότατα δεν θα έχει σχέση με το ευρώ.

Κάποτε πρότεινα την αντίθετη πορεία δράσης. Να αναγνωριστεί ότι η ευρωζώνη είναι πλέον ο αληθινός πυρήνας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και να συνεχίσουμε από εκεί, αλλάζοντας τις συνθήκες έτσι ώστε η ΕΕ να μετατραπεί σε μία οργάνωση ικανή να διαχειριστεί μία περίπλοκη νομισματική ένωση. Μία τέτοια πολιτική ένωση θα χρειαζόταν ένα πλαίσιο για την αναδιάρθρωση του χρέους, τα εργαλεία κοινής ευθύνης του μελλοντικού χρέους, την τραπεζική ένωση που να εδραιώνεται ισχυρά σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όπως επίσης και επιπλέον δημοσιονομικές μεταφορές.

Αναγνωρίζω την επιχειρηματολογία του καθηγητή Heisbourg ότι μία τέτοια πορεία δράσης θα ήταν ανέφικτη εάν το εκλογικό σώμα απορρίψει αυτές τις αλλαγές των συνθηκών επ’ αόριστον. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι η ευρωζώνη είναι καταδικασμένη. Δεν μου είναι, όμως, σαφές γιατί το εκλογικό σώμα να επιλέξει μία τέτοια πορεία δράσης επ’ αόριστον εάν το status quo κλειδώνει την ευρωζώνη σε μόνιμο αποπληθωρισμό και χαμηλή ανάπτυξη.

Η πολιτική αφορά τις επιλογές. Το να μην επιλέξεις, είναι επίσης μία επιλογή. Σε αυτή την περίπτωση, η κρίση θα συνεχιστεί και θα εισέλθουμε στο εφιαλτικό σενάριο του Καθηγητή Heisbourg όπου το εκλογικό σώμα θα στραφεί ενάντια στην Ευρώπη. Αυτό θα ήταν το τέλος της ΕΕ και του ευρώ.

Πιστεύω ότι δύο από τις επιλογές που βρίσκονται επί τάπητος και επιδιώκονται είναι μη ρεαλιστικές. Η πρώτη είναι η προσπάθεια να λυθεί η κρίση μέσω επικοινωνιακής πολιτικής- αυτό που κάνουμε τώρα, με μία τραπεζική ενοποίηση που αποκλείει κάθε μορφή κοινής ευθύνης ή με συνεχείς διαβεβαιώσεις ότι η κρίση έχει λήξει και πως η ευρωζώνη δεν ανακάμπτει. Η δεύτερη ομάδα ανέφικτων επιλογών, φοβάμαι, θα ήταν να επιστρέψουμε στο 1998 και να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή.

Δεν παραιτούμαι όμως, από το ενδεχόμενο μίας γνήσιας πολιτικής ένωσης. Εάν παραιτηθούμε όμως, τότε το σύνολο των διαθέσιμων επιλογών μας περιορίζεται τρομερά.

Διαβάστε επίσης:

Πηγή Euro2day