Ένας «χάρτης» με τον οποίο μπορεί να δει κάθε οφειλέτης τι μπορεί να κάνει που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στην πληρωμή των χρεών του – πχ προς τις τράπεζες (κόκκινα δάνεια) – προκύπτει μέσω από την απάντηση της γενικής γραμματέως του ΥΠΟΙΚ για θέματα ιδιωτικού χρέους, Θεώνη Αλαμπάση σε ερώτηση βουλευτών της ΝΔ κατά την περασμένη εβδομάδα.
Πιο συγκεκριμένα, η κα Αλαμπάση, διευκρινίζει τις δυνατότητες ενημέρωσης του οφειλέτη για την πρόταση της ρύθμισης (πχ για τα κόκκινο δάνειο του), τη συμμετοχή των τραπεζών και των servicers στις διατάξεις του εξωδικαστικού μηχανισμού και τη δυνατότητα προδικασίας πριν την επιβολή κατάσχεσης.
Στην ίδια απάντηση, η κα Αλαμπάση εξηγεί τις δυνατότητες προστασίας της πρώτης κατοικίας, τα όρια της δράσης των Funds αλλά και των servicers.
Πιο αναλυτικά:
1. Ενημέρωση του οφειλέτη για την πρόταση ρύθμισης
Οι λύσεις ρύθμισης που προκύπτουν και ειδικότερα η λύση ρύθμισης που μπορεί να προκύπτει από το υπολογιστικό εργαλείο (“η πρόταση») και η Αυτοματοποιημένη Αντιπρόταση Συμμετεχόντων Πιστωτών, καθώς και η τυχόν ανεξάρτητη πρόταση ρύθμισης που υποβάλλεται από τον συντονιστή πιστωτή «θα κοινοποιούνται αποκλειστικά στους συμμετέχοντες πιστωτές που καλούνται να αξιολογήσουν την αίτηση του οφειλέτη καθώς και στο Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης εφόσον συμμετέχουν και στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
Παράλληλα, αποκλείεται οποιαδήποτε ανακοίνωση ή γνωστοποίησή τους εκ μέρους των παραπάνω προς οποιονδήποτε τρίτο, περιλαμβανομένων των μη συμμετεχόντων στην συγκεκριμένη υπόθεση χρηματοδοτικών φορέων, τον οφειλέτη, την/τον σύζυγο και τα μέλη της οικογένειάς του, και οποιονδήποτε συνενεχόμενο με αυτόν, ανεξάρτητα εάν έχει υποβάλει αίτηση ρύθμισης των υποχρεώσεών του ή μη.
Η πρόταση ρύθμισης οφειλών θα υποβάλλεται στον οφειλέτη – συνοφειλέτη, καθώς και στο Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης και ψηφοφορίας μεταξύ των χρηματοδοτικών φορέων.
Επομένως, στο θεσμικό πλαίσιο προβλέπεται η υποβολή στον οφειλέτη μόνον της πρότασης ρύθμισης οφειλών που έχει υποβληθεί από τους πιστωτές (δηλ. είτε της «πρότασης» είτε «της αντιπρότασης»), μόλις ολοκληρωθεί η ψηφοφορία και δεν πρέπει να συγχέεται με το αποτέλεσμα του υπολογιστικού εργαλείου που εμφανίζεται στους πιστωτές προκειμένου αυτοί να διαμορφώσουν άποψη και να προχωρήσουν στην ψηφοφορία.
Ωστόσο, προκειμένου να λαμβάνει γνώση ο οφειλέτης για ποιο λόγο δεν του χορηγήθηκε πρόταση, εφόσον αυτή δεν δοθεί, θεσμοθετήθηκε η υποχρέωση των χρηματοδοτικών φορέων να αιτιολογούν την μη χορήγηση πρότασης, γεγονός το οποίο δημοσιεύεται στα μηνιαία στατιστικά στοιχεία της Γραμματείας.
2. Η συμμετοχή των τραπεζών και των servicers στις διατάξεις του εξωδικαστικού μηχανισμού
Η τεκμαιρόμενη συναίνεση των πιστωτών, δηλαδή η υποχρεωτικότητα χορήγησης πρότασης ρύθμισης στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών έχει θεσμοθετηθεί για τους οφειλέτες που πληρούν τα περιουσιακά και εισοδηματικά κριτήρια του ευάλωτου οφειλέτη.
Μάλιστα τα κριτήρια αυτά διευρύνθηκαν στο διπλάσιο για οφειλέτες που είναι ΑΜΕΑ.
Η υποχρεωτικότητα του εξωδικαστικού μηχανισμού για τις ομάδες αυτές στηρίχθηκε στην υποχρέωση των πιστωτών να διαθέτουν πολιτικές αναδιάρθρωσης οφειλών λαμβάνοντας υπόψη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τυχόν τεκμηριώνουν την ιδιαίτερη οικονομική δυσχέρεια και τα ειδικά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν δανειολήπτες που είναι φυσικά πρόσωπα.
Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, που δεν δικαιολογούνται από ειδικά χαρακτηριστικά, η πρόταση ρύθμισης που έχει παραχθεί μέσω του αλγορίθμου, μπορεί να παρασχεθεί εφόσον συναινέσει η πλειοψηφία των πιστωτών.
3. Προδικασία πριν την επιβολή κατάσχεσης
Υφίσταται σαφές και συγκεκριμένο πλαίσιο προδικασίας πριν την επιβολή κατάσχεσης που διασφαλίζει τον μη αιφνιδιασμό του δανειολήπτη και τη δυνατότητα εξεύρεσης λύσης, μέσω του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Συγκεκριμένα ο οφειλέτης έχει στη διάθεσή του νομικά όπλα κατά της διαταγής πληρωμής, δηλαδή της δικαστικής απόφασης που τον καλεί να καταβάλλει το ποσό στον πιστωτή.
Έτσι μπορεί να εγείρει αντιρρήσεις κατά του ποσού της οφειλής ή τυχόν άλλων σφαλμάτων στη διαδικασία και αποφασίζει το δικαστήριο. Θα πρέπει να τελεσιδικήσει η διαταγή πληρωμής για να προχωρήσει η διαδικασία της κατάσχεσης, και ακόμα και στην περίπτωση που επιβληθεί η κατάσχεση, ο νόμος προβλέπει ότι θα πρέπει να μεσολαβήσει χρονικό διάστημα 7 μηνών μέχρι τον πρώτο πλειστηριασμό.
Έτσι, ο μέσος χρόνος από την μη πληρωμή μέχρι τον πρώτο πλειστηριασμό είναι 25 μήνες (6 μήνες όπου το δάνειο τελεί σε σε προσωρινή καθυστέρηση πλέον 19 μήνες από την καταγγελία του δανείου λόγω μη πληρωμής μέχρι και τη διενέργεια του πλειστηριασμού), και σε πολλές περιπτώσεις φτάνει μέχρι τα 3 έτη.
Επίσης, σε επίπεδο νομοθετικό, συμπληρωματικά στα παραπάνω, υπάρχει αναστολή πλειστηριασμού για δύο μήνες από την υποβολή της αίτησης στον εξωδικαστικό μηχανισμό, ενώ επιπλέον για τους ευάλωτους οφειλέτες παρέχεται αναστολή πλειστηριασμού και επιδότηση του δανείου με την ένταξή τους στο ενδιάμεσο πρόγραμμα.
4. Προστασία της πρώτης κατοικίας
Ήδη μέσω των εργαλείων ρύθμισης οφειλών που έχουν θεσμοθετηθεί και παρατίθενται σωρευτικά παρακάτω, το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους και των πλειστηριασμών αντιμετωπίζεται στον πυρήνα του, παρέχοντας δυνατότητες ρύθμισης οφειλών που προστατεύουν το σύνολο της περιουσίας των οφειλετών.
Επιπλέον δε, ειδικά για τους ευάλωτους δανειολήπτες, ήδη παρέχεται προστασία της κύριας κατοικίας τους μέσω της ένταξής τους στο ενδιάμεσο πρόγραμμα μέχρι τη σύσταση του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, ο οποίος μόλις συσταθεί θα αποτρέπει την έξωση του ευάλωτου παρέχοντας τη δυνατότητα να παραμείνει ως μισθωτής σε αυτό και λαμβάνοντας σχετικό στεγαστικό επίδομα και δυνατότητα επαναγοράς της πρώτης κατοικίας μέσα σε διάστημα 12 ετών.
5. Η στάση των funds απέναντι στις κατοικίες των οφειλετών
Η διενέργεια των πλειστηριασμών γίνεται με απόλυτη διαφάνεια και με ηλεκτρονικές διαδικασίες, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e auction.
Η διενέργεια του πλειστηριασμού με ηλεκτρονικές μεθόδους έχει ως αποτέλεσμα την επίτευξη μεγαλύτερου ανταγωνισμού ο οποίος καταλήγει υπέρ του δανειολήπτη ο οποίος ευρίσκεται αντιμέτωπος με αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση, καθώς επιτυγχάνεται το μεγαλύτερο δυνατό τίμημα που εξασφαλίζει μεγαλύτερη απόσβεση της οφειλής του.
Η συμμετοχή κάθε φυσικού και νομικού προσώπου είναι δυνατή, εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου και προσκομίζει τη σχετική εγγυητική επιστολή. Επίσης, σπροβλέφθηκε ρητώς ότι στις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων «δεν επιτρέπεται η απόκτηση διαμέσου μεταβίβασης, εκχώρησης ή από εθελοντική εκποίηση ή από πλειστηριασμό, ακίνητης περιουσίας που συνδέεται με τις πιστώσεις που αυτές διαχειρίζονται».
6. Σύστημα ενημέρωσης των οφειλετών σχετικά με το ύψος των οφειλών τους
Έχει ήδη θεσμοθετηθεί και λειτουργεί η πλατφόρμα βεβαίωσης χρηματικών οφειλών στην οποία έχει προσχωρήσει το σύνολο των πιστωτικών ιδρυμάτων, των χρηματοδοτικών φορέων αλλά και του δημοσίου (φορολογική διοίκηση και ασφαλιστικοί φορείς), όπως αυτά έχουν διασυνδεθεί με την πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού, και παρέχεται για πρώτη φορά το σύνολο των χρηματικών οφειλών του οφειλέτη προς αυτούς.
Πέραν και επιπλέον αυτού, θεσμοθετήθηκε η υποχρέωση των εταιριών διαχείρισης απαιτήσεων, να παρέχουν μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας προσωποποιημένη και αναλυτική ενημέρωση προς τους οφειλέτες, και ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τα στοιχεία αυτά εισερχόμενος με χρήση του κωδικού του σε ειδική εφαρμογή στις ιστοσελίδες των servicers (κατ’ αναλογία με το webbanking των τραπεζών).
Συνεπώς, οι αγοραστές και οι διαχειριστές πιστώσεων έχουν δημιουργήσει και διαθέτουν ηλεκτρονικό σύστημα προσωποποιημένης πληροφόρησης, μέσω του οποίου παρέχουν στο δανειολήπτη άμεσα, τη στιγμή της πρόσβασής του, και με ανανέωση των στοιχείων σε μηνιαία τουλάχιστον βάση, ενημέρωση αναφορικά με την οφειλή του, η οποία περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τα εξής:
πληροφορίες σχετικά με τα ποσά που οφείλει ο δανειολήπτης, με αναλυτική καταγραφή των ποσών που οφείλονται ως κεφάλαιο, τόκοι, προμήθειες, τυχόν άλλες χρεώσεις, καθώς και το ισχύον επιτόκιο,
την περιοδικότητα των δόσεων, το ύψος αυτών, την ημερομηνία πληρωμής εκάστης αυτών, το τρέχον υπόλοιπο, καθώς και το λογαριασμό εξυπηρέτησης της οφειλής.
Επομένως υπάρχει ήδη ολοκληρωμένο σύστημα ενημέρωσης των οφειλετών σχετικά με το ύψος των οφειλών τους. Οι πλατφόρμες αυτές λειτουργούν κανονικά, η δε αδιάλειπτη πληροφόρηση τυγχάνει εποπτείας. Παράλληλα, σε περίπτωση που σταματήσει κάποια εταιρία διαχείρισης τη συμμόρφωση με το πλαίσιο ενημέρωσης όπως περιγράφεται προβλέπονται στο ν. 5072/2023 ποινές αφαίρεσης της άδειας λειτουργίας.
7. Διαθέσιμες ρυθμίσεις
Αναφορικά με την ενημέρωση των δανειοληπτών για τα διαθέσιμα εργαλεία που έχουν για τη ρύθμιση των οφειλών τους, θα πρέπει να επισημανθεί ότι διενεργήθηκε διαφημιστική εκστρατεία από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και λειτουργεί αδιαλείπτως σχετική πλατφόρμα ενημέρωσης ( https://minfin.gov.gr/kratametospitimas.gr/ ). Τα διαθέσιμα εργαλεία ρύθμισης οφειλών συνοψίζονται ως εξής:
- Βελτιωμένος εξωδικαστικός μηχανισμός με επιπλέον κούρεμα χρέους ως 28%
Μάλιστα, με τις πρόσφατες βελτιωτικές παρεμβάσεις, οι οφειλέτες που εντάσσονται στον μηχανισμό επωφελούνται μεγαλύτερης μείωσης των οφειλών για το σύνολο των οφειλετών και για δάνεια που καλύπτονται από εμπράγματη ασφάλεια με βελτίωση του σχετικού αλγορίθμου, καθώς και 3% σταθερού επιτοκίου για 3 έτη για όλες τις ρυθμίσεις (τράπεζες και servicers, ενώ για το Δημόσιο ισχύει 3% για όλα τα έτη της ρύθμισης). Επιπρόσθετα, ειδικά για τους ευάλωτους οφειλέτες το νέο πλαίσιο ορίζει ως αυτόματη και υποχρεωτική την αποδοχή από τράπεζες και Δημόσιο της πρότασης αναδιάρθρωσης του χρέους τους.
- Διμερείς συμφωνίες με τράπεζες και servicers
Σύμφωνα με το από Μαϊου 2024 ΔΤ έχουν πραγματοποιηθεί συνολικές ρυθμίσεις από τις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων 15,2 δις, ενώ παράλληλα, δημοσιοποιούνται στη μηνιαία έκθεση της ΓΓ οι συνολικές ρυθμίσεις ανα τραπεζικό ίδρυμα και εταιρία διαχείρισης σε σύνολο και σε μηνιαία βάση.
- Ρύθμιση οφειλών με ηλεκτρονική αίτηση μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών
Στόχος είναι να γίνει η προσωρινή ή η οριστική διευθέτηση των δανείων που δύναται να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου, τη μειωμένη δόση πληρωμής, την προσωρινή καταβολή μόνο τόκων, το διαχωρισμό της οφειλής, τη διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης
- Βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη και ενδιάμεσο πρόγραμμα στήριξης με δυνατότητα επαναγοράς της κατοικίας
Μέσω αυτού του εργαλείου παρέχεται η προστασία της κατοικίας και η παροχή επιδότησης για ευάλωτους οφειλέτες, μέχρι τη σύσταση του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, ο οποίος προσφέρει τη δυνατότητα στον οφειλέτη να παραμείνει στην κατοικία καταβάλλοντας μίσθωμα, καθώς και δυνατότητα επαναγοράς αυτής μέσα σε 12 έτη.
- Στεγαστικό Επίδομα ΟΠΕΚΑ, για τη μίσθωση κύριας κατοικίας
- Πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία»
Στοχεύει στην άμεση μετάβαση αστέγων σε αυτόνομη διαβίωση, παρέχοντας υπηρεσίες στέγασης, ψυχοκοινωνικής στήριξης, εργασιακής επανένταξης και διασύνδεσης με τις υπάρχουσες πολιτικές επιδοματικής στήριξης
- Πάγιες ρυθμίσεις 24 δόσεων σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, για τις τακτικές οφειλές σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163